علم تصویربرداری: چشمان تیزبین علم پزشکی در مسیر مبارزه با سرطان پستان.
تصور کنید این امکان برای شما میسر باشد که داخل بدن را بدون نیاز به جراحی ببینید؛ مثل داشتن یک "نقشه راه" دقیق که به پزشکان نشان دهد کجا را باید درمان کند. این دقیقاً کاری است که علم رادیولوژی و تصویربرداری انجام می‌دهد. در داستان پیچیده مبارزه با سرطان پستان، این علم به یک قهرمان قدرتمند تبدیل شده است که در سه مرحله کلیدی پیشگیری، تشخیص و درمان، کنار بیماران و پزشکان قدم برمی‌دارد.
·ماموگرافی چیست؟ یک عکس رادیوگرافی ویژه از پستان است که می‌تواند توده‌ها یا رسوبات کلسیم ریز (میکروکلسیفیکاسیون) را که ممکن است نشانه اولیه سرطان باشند، سال‌ها قبل از اینکه قابل لمس شوند، پیدا کند.
·غربالگری با ماموگرافی چرا مهم است؟
ماموگرافی مانند یک "دیده‌بان" همیشه بیدار است که مراقب است تا هیچ تهدیدی از چشم پزشکان پنهان نماند.
مطالعات نشان داده غربالگری منظم با ماموگرافی می‌تواند مرگ‌ومیر ناشی از سرطان پستان را به میزان قابل توجهی کاهش دهد. به همین دلیل است که به همه زنان توصیه می‌شود با توجه به سن و عوامل خطر شخصی، غربالگری منظم را زیر نظر پزشک خود آغاز کنند.
غربالگری سالانه با ماموگرافی از سن ۴۰ سالگی برای خانم ها باعث کاهش مرگ ناشی از سرطان پستان و افزایش طول عمر افراد مبتلا می گردد.
برای افرادی که ریسک بالای ژنتیکی یا خانوادگی دارند، برخی توصیه‌ها انجام غربالگری را حتی از سن ۳۰ سالگی پیشنهاد می‌کنند.
زنان دارای سابقه خانوادگی مستقیم مانند مادر یا خواهر مبتلا، باید تحت نظر متخصص و با روش‌های پیشرفته مانند MRI و ماموگرافی ترکیبی غربالگری شوند
۲. تشخیص: شناسایی دقیق و کامل
اگر در غربالگری یا معاینه، مورد مشکوکی دیده شود، نوبت به مرحله دقیق‌تر تشخیص می‌رسد. در این مرحله، تیم رادیولوژی با ابزارهای پیشرفته‌تری وارد عمل می‌شود:
· سونوگرافی: این روش با استفاده از امواج صوتی، به ویژه برای تمایز بین توده‌های توپر (که ممکن است سرطانی باشند) و کیست‌های پر از مایع (که معمولاً خوش‌خیم هستند) عالی است. سونوگرافی همچنین راهنمای بسیار خوبی برای انجام نمونه‌برداری است.
· ام‌آرآی (MRI): ام‌آرآی مانند یک "دوربین فوق پیشرفته" از پستان عمل می‌کند که تصاویر بسیار دقیق ارائه می‌دهد. از این روش برای افراد با ریسک بسیار بالا (مانند جهش ژنتیکی) یا برای تعیین دقیق اندازه و گستردگی واقعی تومور استفاده می گردد.
ترکیب این روش‌ها به رادیولوژیست اجازه می‌دهد تا یک "کارت شناسایی" کامل از توده تهیه کند: اندازه، محل دقیق، شکل و رابطه آن با بافت‌های اطراف.
۳. نقش تصویربرداری در سیر درمان: از برنامه‌ریزی تا ارزیابی موفقیت
علم تصویربرداری پس از تشخیص نیز دست از همراهی برنمی‌دارد و در تمام مراحل درمان، یک راهنمای قابل اعتماد است:
· نمونه‌برداری دقیق: امروزه بیشتر نمونه‌برداری‌ها (بیوپسی) به جای جراحی باز، با راهنمایی تصویر (ماموگرافی، سونوگرافی یا ام‌آرآی) انجام می‌شوند. این کار با دقت بسیار بالا، کم‌تهاجمی‌تر و با بهبودی سریع‌تر همراه است.
· تعیین مرحله بیماری (Staging) قبل از شروع درمان، باید مشخص شود. آیا بیماری به غدد لنفاوی یا نقاط دیگر بدن گسترش یافته است یا خیر؟
در اینجا از روش‌هایی مانند سی‌تی اسکن (CT Scan) یا پت اسکن (PET/CT) استفاده می‌شود تا یک ارزیابی کامل از بدن به دست آید.
· پایش پاسخ به درمان: در حین شیمی‌درمانی، با استفاده از تصویربرداری‌های متوالی می‌توان فهمید که تومور چگونه به داروها پاسخ داده است. این اطلاعات به پزشک کمک می‌کند در صورت لزوم، روند درمان را اصلاح کند.
· پیگیری های پس از درمان: پس از اتمام درمان، تصویربرداری‌های منظم برای اطمینان از عدم عود بیماری ادامه می‌یابد.
علم تصویربرداری امروزه به یکی از ارکان اصلی و غیرقابل انکار مدیریت سرطان پستان تبدیل شده است. این علم نه تنها به ما کمک کرده سرطان را زودتر و دقیق‌تر از همیشه تشخیص دهیم، بلکه مسیر درمان را نیز هوشمندانه‌تر، شخصی‌تر و مؤثرتر کرده است. این پیشرفت‌ها به معنای موفقیت بیشتر در درمان، حفظ عضو و بهبود کیفیت زندگی هزاران بیمار است.
شرط بهره‌مندی از این قدرت، مسئولیت‌پذیری شخصی است. خانم ها باید با پزشک خود در مورد زمان شروع و فواصل مناسب غربالگری سرطان پستان مشورت کنند. به یاد داشته باشید، تشخیص زودهنگام، نجات بخش است.
دکتر بابک صلواتی پور
رئیس چهلمین کنگره رادیولوژی ایران و فلوشیب رادیولوژی مداخله ای و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی