به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری دانشجو؛ قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد، که به تأیید توافق هسته‌ای ایران و گروه ۱+۵ (برجام) انجامید، پس از ده سال به پایان رسید. این قطعنامه مهم‌ترین سند بین‌المللی در زمینه برنامه هسته‌ای ایران و لغو تحریم‌های گسترده علیه این کشور بود که در تاریخ ۲۰ ژوئیه ۲۰۱۵ تصویب شد.
تاریخچه قطعنامه ۲۲۳۱
قطعنامه ۲۲۳۱ پس از سال‌ها مذاکره بین ایران و کشورهای عضو گروه ۱+۵ (آمریکا، بریتانیا، فرانسه، روسیه، چین و آلمان) به منظور محدودسازی برنامه هسته‌ای ایران و جلوگیری از تولید سلاح هسته‌ای، در شورای امنیت به تصویب رسید. این سند به طور رسمی اجرای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) را تایید کرد و تحریم‌های اقتصادی، مالی و تسلیحاتی را علیه ایران لغو نمود.
مفاد کلیدی قطعنامه ۲۲۳۱
لغو تحریم‌های اقتصادی و مالی: قطعنامه ۲۲۳۱ تحریم‌های سازمان ملل را که بر اقتصاد ایران تاثیر گذاشته بود، تعلیق کرد و امکان تعامل تجاری بین ایران و جهان را فراهم نمود.
محدودیت‌های تسلیحاتی: ممنوعیت فروش و انتقال تسلیحات به ایران به مدت پنج سال و ممنوعیت صادرات تسلیحات متعارف از ایران به مدت هشت سال.
نظارت بر برنامه هسته‌ای: همکاری ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و پذیرش بازرسی‌های فنی برای تضمین ماهیت صلح‌آمیز فعالیت‌های هسته‌ای.
مکانیزم ماشه (اسنپ‌بک): سازوکاری که اجازه می‌دهد در صورت نقض توافق توسط ایران یا طرف‌های دیگر، تحریم‌های سازمان ملل به سرعت بازگردانده شود.
در ۸ مه ۲۰۱۸، آمریکا به صورت یک‌جانبه از برجام خارج شد و تحریم‌های سخت‌گیرانه‌ای را علیه ایران بازگرداند. این اقدام، اجرای کامل قطعنامه ۲۲۳۱ را به چالش کشید و باعث کاهش همکاری اقتصادی و افزایش تنش‌های سیاسی در منطقه شد.
پایان مهلت ۱۰ ساله قطعنامه ۲۲۳۱ و پیامدهای آن
بر اساس مفاد قطعنامه، اعتبار آن ۱۰ سال پس از تصویب یعنی تا تاریخ ۱۸ اکتبر ۲۰۲۵ ادامه دارد و پس از آن پایان می‌یابد. وزارت امور خارجه روسیه در بیانیه‌ای اعلام کرد که با پایان دوره ۱۰ ساله، تمام محدودیت‌ها و تحریم‌های مربوط به برنامه هسته‌ای ایران لغو می‌شود و شورای امنیت باید پرونده برنامه هسته‌ای ایران را از دستورکار خود خارج کند.
ایران نیز با ارسال نامه رسمی به دبیرکل سازمان ملل و رئیس شورای امنیت، پایان قطعنامه را اعلام و بر پایان محدودیت‌های هسته‌ای تأکید کرد. ایران همچنین بر پایبندی خود به تعهدات برجامی و انتقاد از نقض تعهدات توسط آمریکا و برخی کشورهای اروپایی تأکید نمود.
، سه کشور اروپایی عضو برجام (فرانسه، بریتانیا و آلمان) تلاش کردند مکانیزم «اسنپ‌بک» را برای بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران فعال کنند. اما روسیه و چین این اقدام را غیرقانونی دانستند.
طبق بند ۸ قطعنامه، روز ۱۸ اکتبر ۲۰۲۵ به عنوان «روز خاتمه» تعیین شده است. در این تاریخ، تمام مقررات قطعنامه به طور خودکار خاتمه می‌یابد و شورای امنیت رسماً موضوع برنامه هسته‌ای ایران را از دستور کار خود خارج می‌کند. این یعنی برجام از نظر حقوقی سازمان ملل به پایان می‌رسد. همچنین، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از این پس فقط در چارچوب توافق جامع پادمان‌ها (ان‌پی‌تی) و پروتکل الحاقی-البته اگر ایران آن را اجرا کند- به برنامه هسته‌ای ایران نظارت می‌کند، نه بر اساس محدودیت‌های خاص برجام. مهم‌ترین نکته اینکه ایران از فصل هفتم منشور سازمان ملل که تحریم‌های اجباری را توجیه می‌کند، خارج می‌شود و به عنوان یک «دولت عادی» در ان‌پی‌تی تلقی می‌شود.
واکنش روسیه و اظهارات عراقچی
وزارت امور خارجه روسیه در بیانیه‌ای رسمی اعلام کرد که پایان مهلت ۱۰ ساله قطعنامه ۲۲۳۱ به معنای لغو کامل محدودیت‌ها و تحریم‌های مربوط به برنامه هسته‌ای ایران است و شورای امنیت باید پرونده هسته‌ای ایران را از دستور کار خود خارج کند. روسیه همچنین اعلام کرد که تلاش‌های اروپا برای فعال‌سازی مکانیزم اسنپ‌بک فاقد اعتبار قانونی است و این اقدام ممکن است به بی‌ثباتی بیشتر در منطقه منجر شود.
از سوی دیگر، سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، در گفتگویی تأکید کرد که قطعنامه ۲۲۳۱ هیچ‌گونه صلاحیت یا اختیاری به دبیرکل یا دبیرخانه سازمان ملل متحد اعطا نمی‌نماید تا نسبت به تشخیص، اعلام، اِعمال مجدد یا بازگرداندن قطعنامه‌هایی که طبق بند عملیاتی ۸ خاتمه یافته‌اند، اقدام نمایند و هرگونه اقدام در این خصوص، خارج از حدود اختیارات قانونی مقرر در منشور ملل متحد و قطعنامه ۲۲۳۱ تلقی شده و با نقش کاملاً اداری و بی‌طرفانه دبیرخانه طبق منشور در تعارض خواهد بود.