خبرگزاری آنا - حسین بوذری؛ بررسی‌های دقیق اکولوژیکی بر دامنه‌های کوهستانی سبلان نشان می‌دهد که این منطقه به‌دلیل ویژگی‌های توپوگرافیک متمایز، منابع آبی پایدار و تنوع غنی پوشش گیاهی مرتعی، یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های بالقوه در حفظ و احیای حیات وحش شاخص کشور محسوب میشود.
این زیست‌بوم وسیع با فراهم آوردن پناهگاه‌های صخره‌ای و منابع غذایی استراتژیک، ظرفیت اکولوژیکی لازم برای بازگشت و استقرار گونه‌های کلیدی نظیر بز کوهی و قوچ وحشی را به صورت علمی تأیید می‌کند.
با این وجود، شواهد میدانی حاکی از نبود کامل این گونه‌ها در سال‌های اخیر است که نتیجه مستقیم فشارهای محیطی ناشی از چرای بی‌رویه دام، توسعه نامتوازن زیرساخت‌ها و شکار غیرمجاز تلقی میشود.
اکوتوریسم علمی در گرو احیای بز کوهی؛ سبلان فرصت از دست رفته گردشگری طبیعت
این وضعیت، ضرورت بازبینی فوری و عمیق رویکردهای مدیریتی را دوچندان می‌سازد؛ چراکه تداوم این روند، علاوه بر برهم زدن تعادل طبیعی چرخه بوم‌شناسی منطقه، فرصت‌های ارزشمندی را در حوزه گردشگری علمی، پژوهش‌های میدانی و تقویت اقتصاد محلی از طریق اکوتوریسم پایدار از بین خواهد برد.
انتظار می‌رود که در سایه برنامه‌ریزی چندجانبه و نظارت سخت‌گیرانه نهادهای مسئول، این ظرفیت طبیعی از حالت تعلیق خارج شده و احیای موفقیت‌آمیز حیات وحش در این ارتفاعات به یک اولویت اجرایی تبدیل شود.
از سوی دیگر، شواهد مشاهده‌ای اخیر نشان می‌دهند که این ظرفیت عظیم با وجود ظرفیت‌های ذاتی اکنون فاقد حضور مجدد و پایدار گونه‌های قوچ وحشی و بز کوهی است و شواهد محلی حاکی از انقراض محلی این جمعیت‌ها در دهه‌های گذشته است که مستقیماً به افزایش لجام‌گسیخته فشارهای آنتروپوژنیک نسبت داده میشود؛ این فشارها شامل تخریب تدریجی زیستگاه به دلیل گسترش افراطی چرای دام‌های اهلی، ایجاد نفوذ زیرساخت‌های جاده‌ای که مسیرهای مهاجرت را مختل می‌سازد و تداوم شکار غیرقانونی است.
این وضعیت، یک خلأ مدیریتی را آشکار می‌سازد که مستلزم ورود فوری و هماهنگ سازمان‌های ذی‌صلاح است؛ چراکه عدم اجرای قاطع یک طرح جامع احیا که نیازمند تفکیک دقیق وظایف میان سازمان حفاظت محیط زیست (مسئول نظارت علمی)، ادارات منابع طبیعی (مسئول حفاظت از بستر گیاهی) و سازمان دامپزشکی (مسئول قرنطینه و سلامت گونه‌های انتقالی) است، نه‌تنها سلامت اکوسیستم را تهدید می‌کند، بلکه فرصت مغتنمی را از منظر توسعه اکوتوریسم تخصصی (جذب پژوهشگران و طبیعت‌گردان بین‌المللی) و تقویت زنجیره‌های زیست‌محیطی منطقه به تأخیر می‌اندازد؛ بنابراین افق پیش رو نیازمند گذار از مرحله طرح‌ریزی‌های نظری به فاز اجرای مدیریتی عملیاتی و مستحکم است تا سبلان مجدداً به نمادی از موفقیت در حفاظت از تنوع زیستی کوهستان تبدیل شود.
خبرنگار آنا درراستای رسالت خبری و با احساس خطر منطقه زیبا و گردشگرپذیر سبلان از خلأ وجود قوچ وحشی و بز کوهی که به‌طور کلی اکوتوریسم و مراتع را دچار اختلال کرده، گفت‌‌وگویی را با لیلا حسینیان پژوهشگر و عضو هیئت علمی دانشگاه ترتیب داده است.
در صورت اجرای موفق طرح بازگرداندن بز کوهی و قوچ وحشی به منطقه سبلان، آثار آن فقط به استان اردبیل محدود نخواهد شد و حضور بز کوهی و قوچ وحشی در دامنه‌های سبلان می‌تواند به شکل چشمگیری بر اکوتوریسم، پژوهش‌های علمی و حفاظت از مراتع و گونه‌های دیگر اثر مثبت بگذارد
عضو هیئت علمی دانشگاه در گفت‌‌وگو با خبرنگار آنا اظهار کرد: دامنه‌های سبلان با چشم‌انداز‌های کوهستانی، چشمه‌سار‌های زلال و پوشش گیاهی متنوع یکی از غنی‌ترین مناطق طبیعی استان اردبیل محسوب می‌شوند و این منطقه با وسعت زیاد، اقلیم سرد کوهستانی و مراتع گسترده، از دیدگاه اکولوژیکی توان بالایی برای میزبانی گونه‌های حیات‌وحش دارد.
حسینیان اضافه کرد: با وجود چنین ظرفیت‌هایی، بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد تاکنون هیچ نشانه‌ای از حضور بز کوهی و قوچ وحشی در این دامنه‌ها مشاهده نشده است.
دامنه‌های سبلان با چشم‌انداز‌های کوهستانی، چشمه‌سار‌های زلال و پوشش گیاهی متنوع یکی از غنی‌ترین مناطق طبیعی استان اردبیل محسوب می‌شوند و این منطقه با وسعت زیاد، اقلیم سرد کوهستانی و مراتع گسترده، از دیدگاه اکولوژیکی توان بالایی برای میزبانی گونه‌های حیات‌وحش دارد
وی درباره اینکه چرا تا امروز طرحی برای بازگرداندن این گونه‌های شاخص و مقاوم به دامنه‌های سبلان اجرا نشده است؟ چنین پاسخ داد: این سوال را باید از مسئولان پرسید که آیا مطالعات اولیه و ارزیابی زیستگاه توسط نهادهای مسئول انجام شده یا همچنان در مرحله طرح و پیشنهاد باقی مانده است و سوال مهم‌تر اینکه آیا وسعت گسترده و شرایط متنوع اقلیمی دامنه‌های سبلان مانع تصمیم‌گیری بوده یا کوتاهی دستگاه‌های مرتبط سبب مغفول ماندن این فرصت طبیعی شده است؟
عضو هیئت علمی دانشگاه یادآور شد: بررسی کارشناسان محیط‌زیست نشان می‌دهد که سبلان از نظر ارتفاع، نوع گیاهان مرتعی و منابع آبی، زیستگاهی بالقوه برای گونه‌هایی چون بز کوهی و قوچ وحشی است.
حسینیان تبیین کرد: گیاهانی همچون گون، درمنه و آویشن کوهی که در این ناحیه رویش دارند، منابع غذایی طبیعی و غنی برای این گونه‌ها به شمار می‌روند؛ همچنین صخره‌ها و دره‌های متعدد پناهگاه‌هایی امن در برابر شکارچیان طبیعی و انسانی مهیا و فراهم می‌کنند.
سکوت دامنه‌های سبلان؛ چرا غول‌های کوهستان رخت بربستند؟
وی تشریح کرد: در گذشته بر پایه روایت‌های محلی، حضور گونه‌های مشابه در دامنه‌های سبلان گزارش شده؛ اما در دهه‌های اخیر، با افزایش چرای دام، گسترش جاده‌ها و شکار بی‌رویه، نشانه‌ای از آنها باقی نمانده است.
عضو هیئت علمی دانشگاه تشریح کرد: با این حال، بازگرداندن بز کوهی و قوچ وحشی به این منطقه نه‌تنها ممکن است، بلکه می‌تواند به احیای تنوع زیستی و پایداری اکوسیستم کوهستانی کمک کند.
حسینیان متذکر شد: کارشناسان بر این باورند که اجرای این طرح نیازمند همکاری چندجانبه و برنامه‌ای جامع است و در این راستا سازمان حفاظت محیط زیست باید مسئولیت بررسی‌های علمی، صدور مجوز و نظارت بر روند بازگردانی گونه‌ها را بر عهده گیرد.
وی با تأکید بر اینکه ادارات کل منابع طبیعی و آبخیزداری باید زیستگاه‌ها را از تخریب، چرای مفرط و تغییر کاربری حفظ کنند، افزود: سازمان دامپزشکی استان اردبیل نقش مهمی در سلامت، قرنطینه و واکسیناسیون گونه‌های انتقالی خواهد داشت، همچنین تشکل‌های مردم‌نهاد و جوامع محلی می‌توانند با آموزش، اطلاع‌رسانی و همکاری میدانی، نقش مؤثری در حفاظت از گونه‌ها ایفا کنند.
عضو هیئت علمی دانشگاه مطرح کرد: در صورت اجرای موفق طرح بازگرداندن بز کوهی و قوچ وحشی به منطقه سبلان، آثار آن فقط به استان اردبیل محدود نخواهد شد و حضور بز کوهی و قوچ وحشی در دامنه‌های سبلان می‌تواند به شکل چشمگیری بر اکوتوریسم، پژوهش‌های علمی و حفاظت از مراتع و گونه‌های دیگر اثر مثبت بگذارد.
حسینیان تبیین کرد: ازسوی دیگر با اجرای موفق طرح بازگرداندن بز کوهی و قوچ وحشی به منطقه سبلان گردشگران طبیعت‌دوست، علاقه‌مندان عکاسی از حیات‌وحش و پژوهشگران محیط‌زیست، منطقه سبلان را به یکی از قطب‌های گردشگری طبیعی کشور تبدیل خواهند کرد.
عضو هیئت علمی دانشگاه خاطرنشان کرد: از سوی دیگر، حضور گونه‌های بز کوهی و قوچ وحشی تعادل طبیعی بین گیاه‌خواران، شکارچیان و گیاهان مرتعی را بازمی‌گرداند و چرخه بوم‌شناسی را تقویت می‌کند، چنین پروژه‌ای اگر با نگاه علمی، حمایت قانونی و همراهی مردم اجرا شود، می‌تواند الگوی موفقی برای سایر مناطق کشور نیز باشد.
وی بیان کرد: کارشناسان محیط زیست معتقدند که دامنه‌های سبلان تنها منتظر تصمیمی جسورانه و مدیریتی دقیق‌اند تا دوباره میزبان گونه‌های اصیل و باشکوه حیات‌وحش ایران باشند، آیا زمان آن نرسیده که این ظرفیت طبیعی به جای ماندن در طرح‌ها و سخن‌ها، در عمل احیا شود؟
انتهای پیام/