به گزارش خبرنگار سیاست خارجی ایرنا، درگیری‌های مرزی میان پاکستان و افغانستان از اوایل اکتبر ۲۰۲۵ شدت گرفته و به یکی از شدیدترین تنش‌ها از زمان بازگشت طالبان به قدرت در سال ۲۰۲۱ تبدیل شده است. این درگیری‌ها عمدتا بر سر خط مرزی مورد مناقشه «خط دیورند» (حدود ۲۶۰۰ کیلومتر) رخ داده و شامل حملات هوایی، درگیری‌های زمینی و تبادل آتش سنگین بوده است.
هر چند که درگیری‌های اخیر ریشه در تنش‌های بلندمدت امنیتی دارد، اما جرقه اصلی آن حملات اخیر گروه تحریک طالبان پاکستان (TTP) به نیروهای پاکستانی است. پاکستان، طالبان افغانستان را متهم می‌کند که به تحریک طالبان (که بیش از ۶۰۰ حمله در سال گذشته علیه پاکستان انجام داده) پناه می‌دهد و اجازه می‌دهد از خاک افغانستان برای عملیات تروریستی استفاده کنند. از سوی دیگر، طالبان افغانستان، پاکستان را به نقض حاکمیت خود متهم کرده‌است.
جرقه اولیه این درگیری در اوایل اکتبر زده شد، زمانی که تحریک طالبان پاکستان چندین حمله به نیروهای پاکستانی در مناطق مرزی مانند اورکزئی و وزیرستان شمالی انجام داد و بیش از ۲۰ سرباز پاکستانی را کشت. پاکستان در پاسخ، در ۹ اکتبر حملات هوایی به مواضع تحریک طالبان در کابل، کندز، خوست، جلال‌آباد و پکتیکا انجام داد و ادعا کرد رهبران تحریک طالبان مانند نور ولی محسود را هدف قرار داده است. این حملات منجر به کشته شدن غیرنظامیان (طبق ادعای افغانستان، بیش از ۱۲ غیرنظامی) شد و طالبان آن را «تروریسم دولتی» خواند. در ۱۱-۱۲ اکتبر، طالبان افغان در تلافی، به پاسگاه‌های مرزی پاکستان در هلمند، قندهار، پکتیکا، خوست، ننگرهار و کنر حمله کرد.
هر دو طرف یکدیگر را به آغاز درگیری متهم می‌کنند. از یک‌سو پاکستان ادعا می‌کند بیش از ۲۰۰ مبارز طالبان را کشته و ۱۹ پاسگاه را تصرف کرده، در حالی که طالبان مدعی کشتن ۵۸ سرباز پاکستانی و تصرف ۲۵ پاسگاه شد. سازمان ملل گزارش داده ۳۷ غیرنظامی افغان کشته و ۴۲۵ در این درگیری‌ها زخمی شده‌اند.
در ۱۵ اکتبر، پس از میانجیگری عربستان سعودی، قطر و چین، دو طرف به آتش‌بس ۴۸ ساعته (از ساعت ۱۸:۰۰ به وقت پاکستان) توافق کردند. این آتش‌بس در ۱۷ اکتبر (امروز) به پایان رسید، اما گزارش‌ها حاکی از تمدید آن تا پایان مذاکرات در دوحه (قطر) است. هر دو طرف اعلام کرده‌اند که به شرط عدم نقض، به آن پایبند خواهند ماند، اما تنش‌ها همچنان بالاست و مرزها (مانند تورخم و چمن) بسته مانده‌اند.
جامعه بین‌المللی از جمله اتحادیه اروپا، سازمان ملل، روسیه و آمریکا بر کاهش تنش و حفاظت از غیرنظامیان تاکید کرده‌اند و چند کشور هم پیشنهاد میانجیگری میان دو طرف را داده‌اند اما به باور کارشناسان، مذاکرات احتمالی در دوحه اگر به حل ریشه‌ای موضوع مانند کنترل تحریک طالبان پاکستان کمک کند، کارساز خواهد بود در غیراینصورت، بدون پیشرفت دیپلماتیک، خطر بازگشت درگیری‌ها وجود دارد.
در حالی‌که تبادل آتش در مناطق مرزی افغانستان و پاکستان به نگرانی‌های امنیتی تازه‌ای در جنوب آسیا دامن زده، ایران با دقت و نگرانی اوضاع را رصد می‌کند. تهران این تحولات را نه صرفاً یک منازعه دوجانبه، بلکه تهدیدی بالقوه برای ثبات منطقه‌ای و امنیت مرزهای شرقی خود می‌داند. ایران به عنوان یکی از همسایگان کلیدی هر دو کشور (افغانستان در شرق و پاکستان در جنوب شرقی)، در این تنش‌ها نقش دیپلماتیک و احتیاطی ایفا کرده و از آنجا که روابط اقتصادی و امنیتی نزدیکی با هر دو طرف دارد، عمدتاا بر کاهش تنش تمرکز کرده‌است.
اسماعیل بقائی، سخنگوی وزارت امور خارجه در نشست خبری روز دوشنبه (۲۱ مهرماه) در این خصوص گفت: «یکی از نکات مهم برای ما موضوع امنیت و ثبات در محیط پیرامونی است. افغانستان و پاکستان هر دو همسایگان مسلمان ما هستند و ما معتقدیم هرگونه تنش در روابط میان این دو کشور می‌تواند تبعاتی فراتر از مرزهایشان داشته باشد.» سخنگوی دستگاه دیپلماسی همچنین به بیانیه روز یکشنبه (۲۰ مهرماه) اشاره کرد و گفت: «جمهوری اسلامی ایران خواستار گفت‌وگو و خویشتنداری از سوی هر دو طرف شده و تأکید دارد که اختلافات میان افغانستان و پاکستان باید از طریق گفت‌وگو و تعامل حل‌وفصل شود.»
سخنگوی وزارت امور خارجه روز پیش از برگزاری نشست خبری هفتگی خود نیز با ابراز نگرانی از تحولات چند روز گذشته بین پاکستان و افغانستان، ضرورت احترام متقابل نسبت به تمامیت سرزمینی و حاکمیت ملی هر دو کشور را خاطرنشان کرد و خواستار خویشتنداری و شروع فوری گفت‌وگو بین طرفین با هدف کاهش تنش و حل و فصل اختلافات از طریق دیپلماسی شد.
در همین روز، محمدرضا بهرامی، مدیرکل آسیای جنوبی و نماینده ویژه وزارت امور خارجه در امور افغانستان با صادق خان، نماینده ویژه پاکستان در امور افغانستان به صورت تلفنی گفت‌وگو کردند. در این گفت‌وگو تحولات مرتبط با تنش اخیر بین پاکستان و افغانستان مورد بحث و ارزیابی قرار گرفت و دو طرف بر اهمیت استقرار ثبات کاهش تنش‌ها و تقویت همگرایی منطقه‌ای تاکید کردند. بهرامی در این گفت‌وگو بار دیگر آمادگی جمهوری اسلامی ایران را برای کمک به کاهش تنش‌ها بین افغانستان و پاکستان ابراز داشت.
سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه نیز در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری شامگاه شنبه (۱۹ مهرماه) در خصوص تنش میان دو همسایه شرقی کشورمان گفت: «ما با هر دو کشور روابط خوبی داریم. به‌ویژه با پاکستان، روابط ما یک رابطه دیرینه و بسیار مستحکم است. با افغانستان نیز روابط دیرینه‌ای داریم، اما با دولت و سیستم جدید در افغانستان، علی‌رغم همکاری‌ها و روابط خوب، یک سری مشکلات نیز وجود دارد. ما هنوز دولت جدید افغانستان را به‌طور رسمی شناسایی نکرده‌ایم، اما در حد تعامل با دو دولت و همکاری، با هم در ارتباط هستیم. امروز بعدازظهر با وزیر امور خارجه پاکستان صحبت کردم و ایشان توضیحاتی در مورد اختلافات، مشکلات موجود و اقداماتی که انجام داده‌اند ارائه دادند.»
وزیر خارجه در ادامه گفت: «موضع ما این است که دو طرف باید خویشتنداری داشته باشند. ثبات در روابط ایران، پاکستان و افغانستان به ثبات منطقه‌ای کمک می‌کند. به همین منظور، تصمیم گرفته شد که دو وزیر امور خارجه، به عنوان نمایندگان ویژه ما در امور افغانستان، با یکدیگر تبادل نظر داشته باشند. ان‌شاءالله با دوستان افغانی نیز همین مشورت‌ها انجام خواهد شد تا بتوانیم این مشکل را به شکل دیگری حل کنیم.»
سخنگوی وزارت امور خارجه همچنین روز گذشته ۲۴ مهر با ابراز خرسندی از برقراری آتش‌بس بین پاکستان و افغانستان، بر ضرورت شروع فوری گفت‌وگو بین طرفین با هدف کاهش تنش، توقف کامل درگیری و حل و فصل اختلافات از طریق دیپلماسی تاکید کرد. سخنگوی وزارت امور خارجه همچنین با تاکید بر اهمیت احترام متقابل نسبت به تمامیت سرزمینی و حاکمیت ملی هر دو کشور، بار دیگر آمادگی جمهوری اسلامی ایران را برای هرگونه مساعدت جهت حفظ آرامش و کاهش تنش بین دو کشور همسایه و مسلمان اعلام کرد.
در همین راستا و در چهارچوب اهمیت موضوع برای تهران، دستیار وزیر و مدیرکل آسیای جنوبی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، صبح امروز پنجشنبه ۲۵ مهر در کابل با سراج الدین حقانی، وزیر داخله افغانستان دیدار و گفت‌وگو کرد. در این دیدار در خصوص آخرین تحولات امنیتی که کل منطقه را متاثر می‌سازد و همچنین تقویت همکاری‌های مشترک در طول مرز دو کشور و مبارزه با مواد مخدر گفت‌وگو و تبادل نظر شد.
نماینده ویژه وزارت امور خارجه در امور افغانستان با تاکید بر موضع جمهوری اسلامی ایران مبنی بر پیوستگی امنیت و ثبات منطقه‌ای، ضرورت هوشیاری همه کشورهای همسایه برای صیانت از صلح و امنیت بر اساس حسن همجواری و احترام به تمامیت سرزمینی و حاکمیت ملی را یادآور شد و نسبت به سوءاستفاده برخی بازیگران فرامنطقه‌ای از شرایط موجود برای برهم زدن ثبات و امنیت در منطقه ابراز نگرانی کرد.
در بیانیه هیات حاکمه سرپرستی افغانستان در خصوص سفر معاون وزیر امور خارجه به کابل آمده است: «مدیرکل امور آسیای جنوبی وزارت امور خارجه ایران در دیدار با وزیر امور مهاجرت طالبان برای برطرف کردن تنش‌ها میان افغانستان و پاکستان اعلام آمادگی کرده و گفته است تهران برنامه دارد برای تعدادی از شهروندان افغان روادید کاری صادر کند.»
جمهوری اسلامی ایران پیش‌تر و در زمان بروز تنش نظامی میان پاکستان و هند نیز ضمن دعوت طرفین به خویشتنداری، آمادگی خود را برای میانجیگری و انتقال پیام میان اسلام آباد و دهلی نو اعلام کرده بود، موضوعی که به موضع اصولی تهران در قبال تمامی تنش‌های منطقه اشاره دارد.
جمع‌بندی تحولات اخیر نشان می‌دهد که جمهوری اسلامی ایران در قبال تنش میان پاکستان و افغانستان، سیاستی فعال اما متعادل را در پیش گرفته است. تهران در تلاش است با بهره‌گیری از روابط دیرینه خود با دو کشور، زمینه را برای کاهش تنش‌ها و بازگشت به گفت‌وگو فراهم کند. تاکید هم‌زمان مقام‌های ایرانی بر خویشتنداری، احترام متقابل به تمامیت ارضی و پرهیز از درگیری نظامی، بیانگر آن است که ایران ثبات در مرزهای شرقی را نه‌تنها به‌عنوان یک دغدغه امنیتی، بلکه به‌مثابه مؤلفه‌ای راهبردی در حفظ توازن منطقه‌ای می‌بیند.
در سطحی کلان‌تر، این رویکرد بازتابی از سیاست همیشگی تهران در حمایت از گفت‌وگوی درون‌منطقه‌ای و مقابله با نفوذ بازیگران فرامنطقه‌ای در بحران‌های پیرامونی است. از نگاه ایران، تداوم بی‌ثباتی در محور اسلام‌آباد–کابل می‌تواند پیامدهایی فراتر از مرزهای دو کشور داشته باشد و کل منطقه را درگیر ناامنی، افراط‌گرایی و مهاجرت اجباری کند. بر همین اساس، تهران می‌کوشد تا با نقش‌آفرینی دیپلماتیک، مسیر همکاری و همگرایی را جایگزین منازعه کرده و به تثبیت صلح در همسایگی شرقی خود یاری رساند.