به گزارش خبرگزاری تسنیم از اراک، عصای سفید، فراتر از یک ابزار حرکتی، نماد استقلال، آگاهی و حق حضور برابر در جامعه است؛ نشانه‌ای که به ما یادآوری می‌کند دیدن، همیشه با چشم نیست. پانزدهم اکتبر، مصادف با روز جهانی عصای سفید، فرصتی است برای بازنگری در نگاه اجتماعی به نابینایان و تجلیل از اراده‌ای که در سکوت، مسیر زندگی را روشن می‌سازد.
در این روز، توجه به چالش‌ها و مطالبات نابینایان بیش از پیش اهمیت می‌یابد؛ از مناسب‌سازی معابر شهری گرفته تا دسترسی به خدمات آموزشی، درمانی و اشتغال، هنوز فاصله‌ای چشمگیر میان شعارهای حمایتی و واقعیت‌های زیستی این قشر وجود دارد. در بسیاری از شهرها، از جمله اراک، مسیرهای منتهی به مراکز نابینایان فاقد زیرساخت‌های استاندارد هستند و افراد نابینا روزانه با موانع فیزیکی و فرهنگی متعددی روبه‌رو می‌شوند.
با وجود توانمندی‌های علمی، فرهنگی و حرفه‌ای نابینایان، روند جذب آنان در نهادهای دولتی با چالش‌های جدی همراه است. آزمون‌های استخدامی ویژه معلولان، علی‌رغم وعده‌های فراگیر، اغلب با رد صلاحیت در کمیسیون‌های پزشکی به بن‌بست می‌رسند. این در حالی است که نابینایان در حوزه‌هایی چون آموزش، مشاوره، فناوری و هنر، عملکردی درخشان و قابل تحسین دارند.
روز جهانی عصای سفید، نه تنها روزی برای بزرگداشت، بلکه فرصتی برای مطالبه‌گری است؛ برای شنیدن صدای کسانی که با دلشان می‌بینند و با امیدشان مسیر را می‌پیمایند. این روز، یادآور مسئولیت مشترک همه نهادهای اجرایی، فرهنگی و اجتماعی در تحقق عدالت، دسترس‌پذیری و کرامت انسانی برای نابینایان است.
به مناسبت روز جهانی عصای سفید، خبرنگاران خبرگزاری تسنیم در گفت‌وگویی تفصیلی با "سارا سعادت، رئیس انجمن نابینایان استان مرکزی"، در راستای توجه دوباره به دغدغه‌ها و مطالبات جامعه نابینایان و کم‌بینایان، به بررسی ابعاد مختلف مسائل، چالش‌ها و نیازهای این قشر از جامعه پرداختند. آنچه در ادامه می‌خوانید، مشروح گفت‌وگوی صریح و صمیمی است؛ روایتی از واقعیت‌هایی که شاید کمتر دیده شده‌اند، اما شنیدن‌شان می‌تواند گامی مؤثر در مسیر همدلی، آگاهی و اقدام باشد:
هیچ نمونه‌ای از مناسب‌سازی استاندارد برای معلولان در اراک وجود ندارد
تسنیم: از وقتی که در اختیارمان قرار دادید سپاسگذارم، برای شروع می‌فرمایید؛ با توجه به اینکه یکی از مسائل مهم، مسئله متناسب سازی معابر برای تردد معلولین به ویژه روشن دلان است؛ تحلیل شما از وضعیت شهر اراک در این بخش چیست؟
سعادت: با توجه به سال‌ها تلاش و پیگیری در زمینه مناسب‌سازی شهری برای افراد دارای معلولیت، به‌ویژه نابینایان، متأسفانه تا به امروز در شهر اراک مناسب‌سازی درخور شأن یک فرد معلول انجام نشده است. اگر هم اقدامی صورت گرفته، صرفاً در حد نام بوده و هیچ‌گاه به استانداردهای واقعی نزدیک نشده است.
به‌عنوان مثال، موسسه نابینایان که در میدان دارایی اراک واقع شده، با وجود گذشت بیش از 15 سال از تأسیس آن در این منطقه، مسیر منتهی به این موسسه هیچ‌گاه مناسب‌سازی نشده است. کوچه موسسه، پیاده‌روها، جدول‌ها و مسیرهای اطراف آن دچار تخریب و مشکلات متعدد هستند. با وجود پیگیری‌های مکرر، هیچ اقدام مؤثری در این زمینه صورت نگرفته و ما هنوز شاهد هیچ نمونه‌ای از مناسب‌سازی استاندارد در سطح شهر اراک نیستیم.
معلولان بینایی فراموش‌شدگان ادارات دولتی؛ راهروها، ورودی‌ها و خدمات، همه نامناسب!
تسنیم: تحلیل شما از ارائه خدمات در دستگاه‌های اجرایی و دولتی به روشن دلان و وضعیت متناسب سازی ادارات برای معلولان چگونه است؟
سعادت: در خصوص وضعیت ادارات دولتی، مناسب‌سازی‌ها عمدتاً برای افراد دارای معلولیت جسمی و ویلچری انجام شده‌اند. اما برای نابینایان، نه معابر داخلی، نه راهروها، و نه حتی ورودی‌ها مناسب نیستند. خدمات‌دهی اداری نیز با چالش‌هایی همراه است؛ چرا که بسیاری از کارکنان اداری آشنایی کافی با مفهوم معلولیت ندارند. البته در سال‌های اخیر، فرهنگ‌سازی بهتری صورت گرفته و در برخی ادارات شاهد رفتارهای محترمانه‌تر و آگاهانه‌تری نسبت به نابینایان هستیم.
خدمات بهزیستی برای معلولان امسال به کمتر از نصف کاهش یافته است
تسنیم: وضعیت خدمت دادن و ارائه تسهیلات از سوی نهادهای متولی به روشن دلان چطور است و مهمترین مشکل و معضل این عزیزان در استان ما چیست؟
سعادت: در زمینه ارائه تسهیلات، متأسفانه تنها نهادی که مسئولیت را پذیرفته، سازمان بهزیستی است. سایر دستگاه‌های اجرایی زیر بار مسئولیت نمی‌روند. حتی خود بهزیستی نیز با محدودیت‌های بودجه‌ای مواجه است؛ به‌طوری‌که از میان 50 یا 100 فرد نابینا، شاید تنها 5 نفر بتوانند از خدمات و تسهیلات بهره‌مند شوند.
امسال، با توجه به شرایط اقتصادی کشور، خدمات بهزیستی برای معلولان به کمتر از نصف کاهش یافته است. وام اشتغال نیز بسیار ناچیز است؛ مبلغی حدود 150 میلیون تومان که حتی برای اجاره یک مکان کاری هم کافی نیست، چه برسد به راه‌اندازی کسب‌وکار یا تأمین هزینه‌های ازدواج.
مستمری ماهانه بهزیستی برای نابینایان حدود یک میلیون و 400 هزار تومان است که این مستمری هم بر اساس دهک درآمدی پرداخت می‌شود. همچنین هزینه تحصیل در دانشگاه نیز فقط برای دانشگاه آزاد تحت پوشش است و سایر دانشگاه‌ها هیچ حمایتی دریافت نمی‌کنند.
تسنیم: وضعیت جامعه آماری روشن دلان در استان مرکزی چطور است؟
سعادت: در استان مرکزی، حدود چهار هزار 200 نفر نابینا و کم‌بینا زندگی می‌کنند که 2 هزار و 850 نفر از آنان در شهر اراک هستند. به طور کلی از مجموع 14 هزار و 500 معلول در شهر، تقریباً یک چهارم را نابینایان تشکیل می‌دهند.
با این حال، خدمات ارائه‌شده از سوی بهزیستی و دیگر ارگان‌های دولتی به نابینایان نسبت به سایر گروه‌های معلول، به‌ویژه جسمی‌حرکتی، بسیار کمتر است.
از مقاله‌های جهانی تا استخدام در قوه قضاییه؛ روشن‌دلان اراک در اوج موفقیت علمی و اداری
تسنیم: بفرمائید جامعه روشن دلان دارای چه استعدادها و موفقیت‌هایی هستند؟
سعادت: نابینایان از هوش بسیار بالایی برخوردارند. در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد، بیشترین آمار تحصیل‌کرده‌ها در میان معلولان مربوط به نابینایان است. امسال، 16 نفر از نابینایان در کادر اداری استخدام شدند؛ 3 نفر در دانشگاه علوم پزشکی و 2 نفر در قوه قضاییه مشغول به کار شدند. این آمار نشان‌دهنده توانمندی بالای این عزیزان در ورود به عرصه‌های حرفه‌ای است.
بچه‌های ما در حوزه‌های روان‌شناسی و حقوق، به مقامات علمی بسیار بالایی دست یافته‌اند. برخی از آنان دارای چندین مقاله جهانی هستند، مؤلف کتاب‌اند، و در رشته روان‌شناسی دارای مدرک دکترا هستند. همه این افراد مشاورهای بسیار موفقی‌اند که اکنون در کادرهای اداری مختلف مشغول به کار هستند.
عزیزان روشن دلی مانند امیرعباس تاجیک به زبان‌های خارجی مسلط هستند. علاوه بر آن عزیزانی نیز در حوزه رایانه، تبلت و گوشی‌های هوشمند، برنامه‌نویس‌های موفقی هستند که ترجمه مقالات علمی را انجام می‌دهند.
برنامه‌نویسی، ترجمه علمی، تسلط به زبان خارجی؛ توانمندی‌هایی که نابینایان را بی‌نیاز از ترحم کرده‌اند
تسنیم: مهمترین برنامه‌های انجمن نابینایان در سال پیشرو چیست؟
سعادت: مهمترین برنامه انجمن نابینایان، آموزش و توانبخشی است. آموزش از مقطع ابتدایی آغاز شده و تا بزرگسالی ادامه دارد. موسسه نابینایان تنها مرکز تخصصی استان در زمینه آموزش ویژه نابینایان است. خدمات آموزشی شامل خط بریل، آموزش اندروید، کامپیوتر، صنایع دستی، هنرهای دستی، آواز، دف‌نوازی، تئاتر، شطرنج، دومینو، ورزش، و آموزش زبان است.
این در حالیست که در روز 23 مهر و روز عصای سفید، تمام برنامه‌های اجرایی روی صحنه توسط بچه‌های نابینا اجرا خواهد شد؛ از گروه آواز و دف‌نوازان گرفته تا تئاتر. هیچ‌کدام از اجراها از بیرون تأمین نشدند و همه توسط خود موسسه و اعضای آن انجام می‌شود. این نشان‌دهنده استعداد فوق‌العاده نابینایان در حوزه هنر و فرهنگ است.
در زمینه آموزش زبان و فناوری، بچه‌ها با سیستم صوتی اندروید به‌راحتی تماس می‌گیرند، ارتباط برقرار می‌کنند و در فضای مجازی فعال هستند. تمرکز بالا موجب موفقیت چشمگیر آنان در شطرنج و سایر فعالیت‌های ذهنی شده است. برخی از نابینایان علاقه‌مند به مقالات شیمی و زیست‌شناسی هستند و با استفاده از سیستم‌های ترجمه مانند گوگل، به‌صورت مستقل فعالیت می‌کنند. یکی از این افراد حتی رتبه کنکور داشته است.
بزرگترین چالش نابینایان؛ حمل‌ونقل عمومی نامناسب و هزینه‌های سنگین اسنپ
تسنیم: بزرگترین چالش نابینایان در سطح کشور و استان مرکزی چیست؟
سعادت: بزرگترین چالش نابینایان در سطح استان مرکزی، وسایل نقلیه نامناسب است. تمام وسایل حمل‌ونقل عمومی برای افراد دارای معلولیت جسمی طراحی شده‌اند و نابینایان نمی‌توانند به‌راحتی از آن‌ها استفاده کنند. اغلب مجبورند از اسنپ استفاده کنند که هزینه‌های بسیار بالایی دارد.
یکی دیگر از مشکلات، نبود فرهنگ‌سازی در سطح شهر است. وقتی یک فرد نابینا با عصای سفید قصد عبور از خیابان را دارد، با وجود اینکه طبق قانون تقدم عبور با اوست، متأسفانه این حق رعایت نمی‌شود و افراد نابینا با خطرات جدی مواجه‌اند.
در پذیرش افراد نابینا در کادرهای اداری نیز مشکلات زیادی وجود دارد. با وجود توانمندی‌های بالا، در کمیسیون‌های پزشکی سخت‌گیری‌های زیادی اعمال می‌شود و بسیاری از افراد با وجود قبولی در آزمون‌ها، به دلیل رد شدن در کمیسیون پزشکی، از استخدام محروم می‌شوند.
مسئله ازدواج نیز یکی دیگر از چالش‌های جدی نابینایان است. شرایط ازدواج برای این افراد بسیار دشوار است و حتی افراد سالم نیز به‌سختی حاضر به ازدواج با نابینایان می‌شوند. این موضوع سبب بروز مشکلات روحی و روانی در میان نابینایان شده است.
در حوزه اشتغال، نابینایان در مشاغل آزاد با مشکلات زیادی مواجه‌اند. حمایت دولتی وجود ندارد و کمک‌هزینه‌هایی که برای اشتغال در نظر گرفته شده‌اند بسیار ناچیز هستند؛ حتی برای اجاره یک مکان کاری نیز کافی نیست، چه برسد به اینکه فرد بخواهد کسب‌وکار شخصی راه‌اندازی کند.
وسایل توانبخشی مورد نیاز نابینایان بسیار گران‌قیمت است. به‌عنوان مثال، یک ساعت مچی مخصوص نابینایان 240 میلیون تومان قیمت دارد، یا یک مگنیفایر برای مطالعه کتاب حدود 40 میلیون تومان هزینه دارد. با توجه به بودجه محدود بهزیستی، تأمین این وسایل برای همه افراد ممکن نیست و توزیع آن‌ها نیز عادلانه انجام نمی‌شود.
دانش‌آموزان نابینا قربانی ادغام مدارس استثنایی؛ هزینه کتاب‌ها بر دوش خانواده‌ها!
تسنیم: آیا افراد دارای معلولیت بینایی در حوزه آموزش و پرورش با موانع و مشکلات مواجه هستند؟ در این خصوص برای ما توضح بفرمایید؟
سعادت: در حوزه آموزش و پرورش، مشکلات جدی وجود دارد. در گذشته، آموزش‌وپرورش هزینه کتاب‌های آموزشی را تقبل می‌کرد، اما با ادغام مدارس استثنایی با مدارس عادی، این مسئولیت نیز حذف شده است و هزینه کتاب‌های آموزشی نیز به‌طور کامل بر عهده دانش‌آموزان است.
در گذشته، مدارس استثنایی از کتاب‌های درشت‌نما برای دانش‌آموزان کم‌بینا استفاده می‌کردند، اما با حذف این مدارس و ادغام با مدارس عادی، دانش‌آموزان نابینا از این امکانات محروم شده‌اند. این در حالیست که هزینه چاپ یک کتاب درشت‌نما برای پایه چهارم یا پنجم ابتدایی بین 20 تا 30 میلیون تومان است که هیچ نهادی آن را تقبل نمی‌کند.
استفاده از معلم تلفیقی نیز با هدف افزایش اعتماد به نفس دانش‌آموزان نابینا انجام شده، اما به دلیل میدان دید محدود این دانش‌آموزان، نتیجه معکوس داشته و سبب کاهش اعتماد به نفس و سرخوردگی آنان شده است. برخی از دانش‌آموزان به دلیل این مشکلات، از رفتن به مدرسه امتناع کرده‌اند و اکنون به‌صورت مجازی در خانه تحصیل می‌کنند.
وسایل توانبخشی که دانش‌آموزان باید به مدرسه ببرند، به دلیل قیمت بالا، احتمال گم شدن یا شکستن، اغلب همراهشان نیست. در نتیجه، یادگیری در خانه چندین برابر سخت‌تر می‌شود و فشار زیادی به خانواده‌ها وارد می‌شود.
تسنیم: شما در انجمن نابینایان استان مرکزی برای ارتقای کیفیت زندگی نابینایان در آینده چه برنامه‌های دارید؟
سعادت: انجمن نابینایان هر ساله برنامه‌های آموزشی خود را به‌روز می‌کند. آموزش کامپیوتر با ارائه مدرک فنی‌وحرفه‌ای، آموزش خط بریل، آموزش الکترونیکی با دستگاه‌های جدید، همه در راستای ارتقای کیفیت زندگی نابینایان انجام می‌شود.
99 درصد خدمات رفاهی را ما می‌دهیم، بهزیستی حتی یک دهم هم نه
تسنیم: مهمترین انتظاراتی که جامعه نابینایان از مسئولان استان دارند برای ما تشریح بفرمایید؟
سعادت: موسسه نابینایان یک موسسه خیریه مستقل است که هیچ‌گونه بودجه دولتی دریافت نمی‌کند و تنها از مشارکت‌های مردمی تأمین می‌شود. از مسئولان بهزیستی، استانداری و فرمانداری انتظار داریم که حداقل شرایطی برای اجرای طرح‌های حمایتی فراهم کنند تا بتوانیم هزینه‌های جاری موسسه را تأمین کنیم.
ملک موسسه استیجاری و تحت تملک بهزیستی است. انتظار داریم که بهزیستی در این زمینه همکاری کند؛ اگر کرایه دریافت می‌کند، در قالبی دیگر آن را به موسسه بازگرداند یا در طرحی دیگر جبران کند. حتی تعمیرات ساختمان نیز بر عهده موسسه است، در حالی که مالکیت آن متعلق به بهزیستی است. در شهر اراک، حدود 3000 نفر نابینا و کم‌بینا زندگی می‌کنند که موسسه 99 درصد خدمات رفاهی و معیشتی خانواده‌های ضعیف را تقبل می‌کند، در حالی که بهزیستی حتی یک دهم این خدمات را ارائه نداده است.
آموزش‌هایی مانند جهت‌یابی و تحرک که باید توسط بهزیستی انجام شود، تا امروز حتی یک مورد هم اجرا نشده و تمام آن‌ها توسط موسسه انجام شده‌اند. مربیانی از شهرهای دیگر دعوت شده‌اند و حتی هزینه اقامت آنان نیز توسط موسسه تأمین شده است.
خرید وسایل توانبخشی مانند مگنیفایر، ساعت گویا، اسپیکر، رکوردر، دیزی‌پلیر و سایر تجهیزات، به‌صورت محدود توسط بهزیستی انجام می‌شود. اگر فردی از این خدمات محروم شود، باید از بازار آزاد خرید کند یا تا سال آینده منتظر بماند.
رد صلاحیت نابینایان در کمیسیون پزشکی؛ آزمون‌ها را قبول می‌شوند، اما استخدام نمی‌شوند!
تسنیم: در خصوص وضعیت استخدام افراد دارای معلولیت بینایی در دستگاه‌های اجرایی چگونه است؟
سعادت: در دو سال اخیر، تنها نهاد دولتی که سهمی از استخدام افراد دارای معلولیت را به‌صورت رسمی پذیرفته، وزارت آموزش و پرورش بوده است. با وجود گستردگی جامعه معلولان، این وزارتخانه صرفاً حدود 3 درصد از این افراد را جذب کرده است.
در سال گذشته، سازمان بهزیستی کشور اقدام به برگزاری آزمونی ویژه برای استخدام افراد دارای معلولیت نمود. با این حال، هیچ‌یک از شرکت‌کنندگان معلول، از جمله افراد نابینا و کم‌بینا، به عنوان نیروی رسمی در کادر این سازمان پذیرفته نشدند. این در حالی است که برخی از داوطلبان از مراکز تخصصی نابینایان، با کسب امتیازات بالا در آزمون، واجد شرایط علمی و تخصصی لازم بودند.
با وجود قبولی در مرحله آزمون کتبی، تمامی این افراد در مرحله کمیسیون پزشکی رد شدند. کمیسیون‌های پزشکی، با اعمال سخت‌گیری‌های غیرمنطقی، معلولیت این افراد را تأیید نکرده و مانع از جذب آنان در بدنه اداری سازمان شدند. این موضوع موجب محرومیت نابینایان از فرصت‌های شغلی در نهادی شد که خود متولی امور معلولان است.
در مقابل، وزارت آموزش و پرورش با رویکردی مثبت‌تر، اقدام به جذب تعدادی از افراد نابینا در کادر آموزشی خود نمود. تمامی افراد پذیرفته‌شده در این آزمون، هم‌اکنون در کلاس‌های درس مشغول به فعالیت هستند. این تفاوت عملکرد میان دو نهاد دولتی، جای تأمل جدی دارد.
سازمان بهزیستی، به عنوان نهاد مسئول حمایت از افراد دارای معلولیت، می‌بایست در جذب و به‌کارگیری نیروهای متخصص از میان جامعه هدف خود، پیش‌قدم باشد. عدم تحقق این امر، نه‌تنها موجب بی‌اعتمادی در میان معلولان شده، بلکه فرصت‌های برابر را از آنان سلب کرده است.
با توجه به توانمندی‌های علمی، تخصصی و فرهنگی افراد نابینا، انتظار می‌رود نهادهای دولتی، به‌ویژه سازمان بهزیستی، در سیاست‌گذاری‌های استخدامی خود تجدیدنظر کرده و زمینه حضور مؤثر این افراد را در عرصه‌های اجرایی کشور فراهم سازند.
گفت‌و‌گو از: فاطمه ساریخانی
انتهای پیام/711/