محمدعلی نعمت‌نژاد، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی، عصر سه‌شنبه ۲۲ مهر، در نشست «آب‌های مهاجر؛ نقد و بررسی عوامل مؤثر بر بحران کمبود منابع آبی و مسئله انتقال آب» که در دفتر حزب کارگزاران سازندگی ایران- خراسان رضوی برگزار شد، اظهار کرد: خراسان رضوی حدود ۷ درصد از مساحت کشور و نزدیک به ۸ درصد از جمعیت کشور را دربر می‌گیرد و به‌دلیل برداشت‌های بی‌رویه و تغییر در الگوهای مدیریتی، شمار آبخوان‌های تقسیم‌بندی‌شده خراسان رضوی از ۳۷ مورد به ۳۴ مورد تقلیل یافته است.
وی با اشاره به رشد جمعیت استان و شهر مشهد از سال ۱۳۳۵ تا ۱۴۲۰، بیان کرد: در سال ۱۳۳۵ جمعیت مشهد حدود ۲۳۰ هزار نفر بود و وزارت نیرو سابق دشت مشهد را ۵۶ سال پیش (سال ۱۳۴۸) با وجود جمعیت ۴۰۰ هزار نفر ممنوعه اعلام کرد. یعنی آن زمان تعادل دشت به هم خورده بود، اما اکنون با جمعیتی در حدود چهار میلیون و ۵۰۰ هزار نفر مواجهیم و وضعیت بسیار اسفناک‌تر شده است.
نعمت‌نژاد تاکید کرد: تغییرات بارندگی در استان طی روند ۳۰ ساله کاهشی بوده و میانگین بارش از حدود ۲۰۸ میلی‌متر به حدود ۱۹۰ میلی‌متر کاهش یافته و دما نیز در همین بازه زمانی نزدیک به دو درجه افزایش یافته است. برخی شهرستان‌ها از جمله بینالود وضع اسفباری دارند و در مشهد نیز تنش و بحران فراوانی تجربه شده است.
وی در خصوص کاهش بارندگی‌های جاری، خاطرنشان کرد: شاهد کاهش ۱۰۰ درصدی بارندگی در مشهد هستیم. در حوزه مشهد و دشت مشهد نسبت به سال قبل و در مقایسه با دوره درازمدت، ۴۱ درصد کاهش بارندگی مشاهده شده که در روان‌آب‌ها و سیلاب‌ها نیز نمود یافته است؛ در مجموع حدود ۶ درصد حجم مخازن ما باقی مانده است.
نعمت‌نژاد بیان کرد: به لحاظ آب تجدیدپذیر استان حدود سه میلیون و ۲۳۹ هزار مترمکعب وجود دارد و در بخش آب زیرزمینی دو میلیون و ۲۳۱ هزارمترمکعب وجود دارد اما در حوزه آب زیرزمینی بیش از چهار میلیارد مترمکعب برداشت می‌کنیم، درصورتی‌که طبق مصوبه شورای آب باید یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون مترمکعب برداشت شود. از سفره آب زیرزمینی ۷۸۵ مترمکعب برداشت می‌شود.
وی ادامه داد: استمرار این میزان برداشت به‌معنای قطع تمامی مصارف کشاورزی و صنعتی در صورت تکیه صرف بر منابع زیرسطحی برای تأمین آب شرب مشهد خواهد بود.
نعمت‌نژاد همچنین به تغییر نسبت استفاده از منابع آب اشاره کرد و گفت: از سال ۱۳۹۹، ۵۸ درصد تأمین آب از منابع سطحی و ۴۲ درصد از آب زیرزمینی تأمین می‌شد، ولی در حال حاضر ۷۵ درصد برداشت از آب زیرزمینی انجام می‌شود؛ در حالی که در برنامه تأمین قرار بوده است ۱۱۰ میلیون مترمکعب از آبخوان برداشت شود. این برداشت‌های بیش از حد منجر به افت آبخوان، فرونشست و تغییرات کیفی آب زیرسطحی شده است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای به برنامه‌های تأمین آب شرب مشهد اشاره و اظهار کرد: هدف‌گذاری تأمین حدود ۴۰۰ مترمکعب برای آب شرب مشهد بوده، اما به‌دلیل تأخیر در بهره‌برداری از طرح‌ها این برنامه‌ها اجرایی نشده است. از جمله پروژه «هزارمسجد» که بنا بود در سال ۱۴۰۱ به فاز بهره‌برداری برسد اما پیگیری نشده است.
وی از پروژه‌های کوتاه‌مدت اضطراری مانند حفر و احیای چاه‌ها، جایگزینی و انتقال پساب و انجام مطالعاتی برای طرح‌هایی در دریای خزر و خارج از کشور نیز خبر داد و تاکید کرد: این اقدامات به‌دلیل کاهش توان آب‌دهی چاه‌ها ضروری شده است.
در ادامه این نشست، کامران داوری، رئیس پژوهشکده آب و محیط‌زیست دانشگاه فردوسی مشهد نیز با تأکید بر اینکه وظیفه وزارت نیرو تأمین آب است و شعار «آب برای همه؛ آب برای همیشه» باید راهنمای عمل باشد، اظهار کرد: رشد بی‌رویه جمعیت مشهد با تکیه بر آوردن منابع آب از مناطق دیگر اقدامی اشتباه بوده است. سقوط سفره‌های آب زیرزمینی مهم‌ترین مشکل امروز است و ضرورت دارد که با تغییرات فناوری، جمعیت و اقتصاد، برنامه‌ریزی‌های آبی صورت گیرد.
رئیس پژوهشکده آب و محیط‌زیست دانشگاه فردوسی مشهد مکانیزم مداخله جوامع محلی را کلید حل بحران آب دانست و افزود: باید آب را به نفع مردم مدیریت کنیم و کمتر از ۴۰ درصد از آب تجدیدپذیر برداشت شود. این قاعده‌ای جهانی است اما مسیر اشتباهی دنبال شده است.
وی ادامه داد: حکمرانی محلی و اجرای مصوبات شوراها (فصل هفتم قانون اساسی) و نیز اصلاح تقنین و اعمال قانون از محورهای ضروری اصلاح سیاست‌های آب است، همچنین مشارکت مردم می‌تواند نقشی اساسی در کاهش مشکلات آب ایفا کند.
انتهای پیام