به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، در بخشی از پیش‌گفتار کتاب «سیر مرثیه‌سرایی در ایران؛ از رودکی تا بهار» که اخیراً به قلم نصرالله امامی عرضه شده می‌خوانیم: «در میان عالی‌ترین تراوش‌های ذهنی و عاطفی انسان و آن چیزی که ما شعر می‌نامیم، اغراض و معانی متنوّعی به چشم می‌خورند که به اقتضای برخورداری فرهنگی هر قوم و ادبیاتی، دارای گوناگونی‌های خاصی‌اند. در گونه‌های شعر فارسی، آنچه از زیرساخت عاطفی بسیار ژرفی برخوردار است و درعین‌حال از مهم‌ترین عناصر شعر نظیر تخیّل و دیگر عناصر هنری آن نیز در حدّ بسیار بالایی برخوردار است، مرثیه است.
مرثیه را باید تلاقی عاطفه و تخیّل دانست و این خصیصه در سوگ‌سرودهای هنری و برتر شعر فارسی، جلوه بارزتری دارد. نمونه‌هایی از این گونه شعری که پشتوانه‌های عاطفی متراکم‌تر و مایه‌های تصویری قوی‌تری داشته‌اند، در تاریخ هزارساله شعر فارسی، حضور و جلوه‌ای ابدی به خود گرفته‌اند.
اثر حاضر که گستره مرثیه‌سرایی در ادبیات فارسی را با همه ویژگی‌هایش مورد کندوکاو قرار داده است، تاریخ سرایش مرثیه از آغاز تا زمانی نزدیک به روزگار ما را در بر می‌گیرد و تلاشی است برای شناساندن دقیق‌تر این گونه شعری در میراث ادبی فارسی. در نگارش این اثر، محور تاریخی در کنار ملاحظات ادبی، فرهنگی و انتقادی مدّنظر بوده و نمونه‌های قوی مرثیه‌سرایی در کنار گونه‌های ضعیف و شاید ضعیف‌تر آن توصیف شده است، تا هم زمینه‌ای برای برخی از مقایسه‌های ادبی و انتقادی فراهم آید، هم اشتمال و فراگیر بودن ملاحظات تاریخی و تاریخ ادبیاتی به حاشیه رانده نشود.»
مؤلف با یادآوردی چاپ پیشین این اثر نوشته است: «پیش از انتشار این اثر و نزدیک به چهل سال قبل، کتابی با عنوان مرثیه‌سرایی در ادبیات فارسی تا پایان قرن هشتم هجری تألیف کرده بودم که به فاصلۀ اندکی نایاب شد و از آن زمان تاکنون مجال تألیفی مفصل‌تر دراین‌باره که از آغاز تا قرن حاضر را در بر گیرد دست نداد؛ هرچند همواره در این سال‌ها و در کنار پژوهش‌ها و تألیفات دیگر به تهیۀ مواد و مقدمات تألیف مفصل‌تری در این مورد نیز مشغول بودم. اکنون خرسندم که در اثر پیش رو برای نخستین بار تاریخ مرثیه‌سرایی در ادبیات فارسی را مورد بررسی انتقادی قرار داده و کارهای گذشته خود را در این زمینه ادامه داده‌ام.»
در بخش اول، «کلیّات و مفهوم‌شناسی مرثیه بررسی و به «مفهوم‌شناسی مرثیه»، «نخستین جلوه‌های مرثیه‌سرایی در شعر پارسی»، «اوزان و قالب‌های شعری در مرثیه»، «آداب سوگ و بازتاب آن در مرثیه‌های پارسی» و «گونه‌شناسی مرثیه‌های پارسی» پرداخته شده است.
بخش دوم به معرفی سوگ‌سرودهای مذهبی و عاشورایی اختصاص دارد و مؤلف در آن دربارۀ «سوگ‌سرودهای عاشورایی»، «پیدا و پنهان عاشورا در سوگ‌سرودها»، «گونه‌شناسی سوگ‌سرودهای مذهبی»، «پیشینۀ مرثیه‌سرایی مذهبی»، «مراثی مذهبی در شعر پارسی»، «مقتل‌نویسی و مقتل‌سرایی در ادب پارسی»، «مقتل‌نویسان و راویان»، «مقتل‌های پارسی»، «مقتل‌های منظوم» و «نوحه‌سرایی و تعزیه‌خوانی» سخن گفته است.
مؤلف در بخش سوم، با عنوان «مرثیه در ادوار شعر فارسی»، به بررسی این گونۀ شعری در تاریخ شعر فارسی پرداخته و طی آن سیر تحول مرثیه را از دوره سامانیان تا دوره پهلوی اول به دست داده است.
در بخش چهارم کتاب، ۶۵ شاعر برجسته مرثیه‌سرای ایران و انواع سوگ‌سرودهای آنان شامل مرثیه‌های رسمی و درباری، دوستانه، خانوادگی، مذهبی، اجتماعی، فلسفی، طنزآمیز و ماده‌تاریخ معرفی شده‌اند که شامل رودکی سمرقندی، کسایی مروزی، فردوسی، فرّخی سیستانی، قطران تبریزی، مسعود سعد سلمان، امیر معزّی نیشابوری، سنایی غزنوی، عمعق بخارایی، عثمان مختاری، عبدالواسع جبلی، سیّد حسن غزنوی، قوامی رازی، سوزنی سمرقندی، رشیدالدّین وطواط، اثیرالدّین اخسیکَتْی، انوری ابیوردی، جمال‌الدّین عبدالرّزاق اصفهانی، خاقانی شروانی، نظامی گنجه‌ای، کمال‌الدّین اسماعیل، فخرالدّین عراقی، سعدی شیرازی، همام‌الدّین تبریزی، امیرخسرو دهلوی، سیف فرغانی، عماد فقیه کرمانی، سلمان ساوجی، خواجوی کرمانی، حافظ شیرازی، سیّد قاسم انوار، شاه داعی شیرازی، ابن‌حسام خوسفی، نورالدّین عبدالرحمان جامی، آصفی هروی، بابا فغانی شیرازی، اهلی شیرازی، وحشی بافقی، محتشم کاشانی، فیاض لاهیجی، صائب تبریزی، حزین لاهیجی، عاشق اصفهانی، آذر بیگدلی، هاتف اصفهانی، صباحی بیدگلی، صبای کاشانی، صحبت لاری، وصال شیرازی، قاآنی شیرازی، یغمای جندقی، سروش اصفهانی، همای شیرازی، وقار شیرازی، نیّر تبریزی، عُمّان سامانی، صامت بروجردی، ادیب‌الممالک فراهانی، ایرج میرزا، عارف قزوینی، نسیم شمال، فرخی یزدی، پروین اعتصامی، دهخدا و ملک‌الشعرای بهار هستند.
«سیر مرثیه‌سرایی در ادب فارسی؛ از رودکی تا بهار» تألیف نصرالله امامی، در ۹۲۶ صفحه و با قیمت یک میلیون و ۲۵۰ هزار تومان از سوی انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی منتشر شده است.
∎