به گزارش شفقنا از ایرنا؛ فعالیت کوره‌های غیرمجاز زغال، نه تنها اکوسیستم ارزشمند منطقه، بلکه زندگی مردم محلی و امنیت منابع طبیعی کشور را در معرض مخاطره قرار داده است. کارشناسان هشدار می‌دهند که بدون مدیریت مؤثر و مشارکت مردم، زاگرس به جایگاهی آسیب‌پذیر و شکننده بدل خواهد شد.

جنگل‌های زاگرس در کرمانشاه، با وسعتی بیش از ۵۳۰ هزار هکتار، همواره پناهگاه حیات وحش و ریه تنفسی استان بوده‌اند، اما در سال‌های اخیر آتش سوزی‌ها و سودجویی‌های قاچاقچیان چوب و زغال، این گنجینه طبیعی را به لب پرتگاه تهدید کشانده است. مأموران منابع طبیعی استان با گشت‌های مستمر و عملیات میدانی، در برابر این تخریب گسترده ایستاده‌اند، اما استمرار این جرایم و آسیب‌های ناشی از آن، نگرانی‌های جدی را برای آینده جنگل‌های زاگرس به همراه داشته است.

جنگل‌های زاگرس؛ ثروتی ملی در معرض خطر

جنگل‌های ایران با وسعتی بالغ بر ۱۴.۳ میلیون هکتار، شامل جنگل‌های هیرکانی، زاگرس، ارسباران و مناطق جنوبی کشور می‌شوند که نقش حیاتی در تولید اکسیژن، جذب کربن، جلوگیری از فرسایش خاک و تنظیم منابع آبی دارند. استان کرمانشاه با یک میلیون و ۶۳۰ هزار هکتار عرصه منابع طبیعی، بیش از ۵۳۰ هزار هکتار آن را اراضی جنگلی و حدود یک میلیون و ۱۰۰ هزار هکتار را اراضی مرتعی تشکیل می‌دهد.

این جنگل‌ها، بخشی از گسترده‌ترین ناحیه رویشی زاگرس هستند که علاوه بر کرمانشاه، استان‌های ایلام، چهارمحال و بختیاری، خوزستان، لرستان، کهگیلویه و بویراحمد و فارس را نیز دربر می‌گیرد. رییس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، دکتر علی تیموری، اعلام کرده است که بیش از ۹۰ درصد آتش سوزی‌هایی که در جنگل‌ها و مراتع کشور رخ می‌دهد، در حوزه زاگرس اتفاق می‌افتد.

سودجویان و قاچاق چوب؛ تهدیدی جدی برای طبیعت

قاچاق چوب و تولید غیرمجاز زغال در جنگل‌های زاگرس به ویژه در کرمانشاه، ایلام و لرستان افزایش چشمگیری یافته است. آمار رسمی نشان می‌دهد که در سال جاری در استان کرمانشاه، ۲۱۰ پرونده تخریب و تصرف منابع ملی شامل قطع درختان و تغییر کاربری تشکیل شده است که از این تعداد، ۳۷ پرونده مربوط به قطع درختان جنگلی است.

جبار ولی‌پور، سرپرست منابع طبیعی شهرستان کرمانشاه، با اشاره به درگیری مسلحانه ماموران با سودجویان در فیروزآباد، گفت: «۲ نفر با هویت معلوم در حال قطع درختان جنگلی بودند که با حضور ماموران، با سلاح گرم به سوی آنان تیراندازی کردند و پیش از وارد شدن خسارت بیشتر متواری شدند.»

این نمونه، تنها بخشی از چالش گسترده قاچاق چوب در استان است. فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی استان کرمانشاه تأکید کرد که با اشراف اطلاعاتی و توان عملیاتی، متخلفان تحت تعقیب قانونی قرار گرفته و به زودی به دست عدالت سپرده خواهند شد.

تلاش‌های منابع طبیعی؛ ایستاده در برابر تخریب

نیروهای پاسگاه حفاظت منابع طبیعی کرمانشاه با گشت‌های ۲۴ ساعته و اقدامات پیشگیرانه، اجازه هیچ گونه تخلفی در عرصه‌های طبیعی را نمی‌دهند. در سال جاری، کشف و انهدام کوره‌های غیرمجاز تولید زغال، توقیف موتورسیکلت‌ها و ضبط کیسه‌های زغال جنگلی، بخشی از تلاش‌های عملیاتی برای حفاظت از جنگل‌ها بوده است.

محمدحسین رستمی، مدیرکل منابع طبیعی استان، یادآور شد که علی‌رغم تشکیل پرونده‌های متعدد، جرایم قانونی در نظر گرفته شده هنوز بازدارنده نیست و دست‌اندازی به اموال عمومی ادامه دارد. وی افزود: «حفظ منابع طبیعی بدون مشارکت مردم امکان‌پذیر نیست؛ به همین دلیل تاکید ما بر فرهنگ‌سازی و همکاری مردمی در کنار برخورد قانونی است.»

علاوه بر این، پروژه‌های جایگزینی سوخت‌های هیزمی با گازرسانی به روستاهای جنگل‌نشین و نصب ۴۵۰ دستگاه آبگرمکن خورشیدی، موجب کاهش ۵۰ تا ۶۰ درصدی تخریب جنگل‌ها شده است.

آتش زغال؛ تهدیدی زیست‌محیطی و اقتصادی

تولید غیرمجاز زغال نه تنها موجب از بین رفتن درختان بلوط و سایر گونه‌های جنگلی می‌شود، بلکه پیامدهای جدی زیست‌محیطی دارد. کاهش پوشش گیاهی، تخریب زیستگاه‌ها و افزایش فرسایش خاک از جمله آثار مستقیم این تخلف است. علاوه بر آن، قاچاق چوب و زغال، بخشی از اقتصاد محلی را به فعالیت‌های غیرقانونی وابسته می‌کند و معیشت مردم را در مناطق جنگلی به خطر می‌اندازد.

با این حال، سازمان منابع طبیعی با برنامه‌های زراعت چوب و واگذاری قانونی زمین‌های مستعد به مردم و بخش خصوصی، درصدد است تا هم نیازهای صنایع چوبی و تولید زغال قانونی را تأمین کند و هم از تخریب جنگل‌های زاگرس جلوگیری نماید.

مدیریت بحران و مشارکت مردمی

دکتر تیموری با اشاره به افزایش خطر آتش‌سوزی در فصل گرما گفت: «با گرم شدن هوا و خشکی بوته‌ها، احتمال وقوع حریق بالا رفته است. یگان حفاظت منابع طبیعی ماموریت یافته است تا گشت‌ها و مراقبت‌های خود را در حوزه زاگرس تشدید کند.»

استان‌های کرمانشاه، ایلام، خوزستان و لرستان، به عنوان نقاط بحرانی شناسایی شده‌اند و منابع طبیعی با تامین تجهیزات اطفای حریق و افزایش نظارت، تلاش می‌کنند تا خسارت‌های احتمالی کاهش یابد. در همین راستا، مدیریت پارک‌ها و تفرجگاه‌های جنگلی به مردم و بخش خصوصی واگذار شده و همکاری مردم در جلوگیری از وقوع حریق چشمگیر بوده است.

قاچاقچیان چوب در آستانه عدالت

بر اساس ماده ۲۵ مکرر قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، هرگونه حمل، خرید، فروش یا تولید زغال و چوب حاصل از جنگل‌ها بدون مجوز رسمی جرم محسوب می‌شود و متخلفان مشمول مجازات قانونی خواهند شد. سرهنگ دانش فیلی، فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی استان، از شهروندان خواست تا هرگونه تخلف را از طریق شماره‌های ۱۳۹ و ۱۵۰۴ گزارش دهند.

تداوم کشفیات و عملیات پیشگیرانه، از جمله توقیف کوره‌های صنعتی غیرمجاز، انهدام زغال‌ها و گشت‌های مستمر، نشان‌دهنده عزم جدی منابع طبیعی برای مقابله با سودجویان و قاچاقچیان چوب است.

اقتصاد پایدار و حفاظت از منابع طبیعی

یکی از دلایل اصلی تخریب جنگل‌ها، وابستگی معیشتی مردم به چوب و زغال است. مدیرکل منابع طبیعی استان کرمانشاه تأکید کرد: «اگر درآمد و شغل دیگری برای مردم محلی ایجاد شود، احتمالا به سمت این تخلفات نمی‌روند.»

به همین منظور، پروژه‌های جایگزینی سوخت‌های هیزمی، گازرسانی، توزیع آبگرمکن‌های خورشیدی و حمایت از زراعت چوب، به عنوان راهکارهای عملیاتی در دستور کار قرار گرفته است. این اقدامات، علاوه بر حفظ پوشش گیاهی، موجب ایجاد اشتغال و درآمد پایدار برای مردم محلی می‌شوند.

نگاه آینده؛ حفظ زاگرس با مشارکت همگانی

برنامه هفتم توسعه کشور، حفاظت و توسعه منابع طبیعی را به عنوان یک اولویت جدی دنبال می‌کند. سازمان منابع طبیعی موظف است با شناسایی مناطق مستعد برای زراعت چوب، حمایت از بخش خصوصی و همکاری مردمی، از جنگل‌ها و مراتع کشور حفاظت کند.

تداوم اقدامات پیشگیرانه، عملیات میدانی، فرهنگ‌سازی و مشارکت مردمی، می‌تواند جلوی نابودی جنگل‌های زاگرس را بگیرد و آینده این گنجینه طبیعی را تضمین کند. همان‌طور که تیمور بلینی، رییس منابع طبیعی شهرستان کرمانشاه می‌گوید: «هدف ما این است که جنگل‌های زاگرس عاری از بلوط و درختان ارزشمند نباشند و هرگونه دست درازی به منابع طبیعی با شدت و قاطعیت قانونی مواجه شود.»

جنگل‌های زاگرس در کرمانشاه، ریه‌های تنفسی استان و بخشی از میراث ملی کشور هستند، اما سودجویان و قاچاقچیان چوب و زغال، این گنجینه ارزشمند را تهدید می‌کنند. تشکیل پرونده‌های قضایی، عملیات میدانی و برنامه‌های جایگزینی سوخت و زراعت چوب، تنها بخشی از تلاش‌ها برای حفظ این منابع طبیعی است. مشارکت مردم، فرهنگ‌سازی و مدیریت قانونی و اجرایی قوی، کلید نجات زاگرس از آتش زغال و تخریب‌های سودجویانه خواهد بود.