به گزارش خبرنگار دانش و فناوری خبرگزاری دانشجو، در روزگاری که بخش مهمی از سرمایه انسانی کشور در مسیر مهاجرت و دوری از فضای تولید حرکت می‌کند، روایت کسانی که انتخابی معکوس دارند، معنا و اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. مدیرانی که نه‌تنها به بازگشت فکر کرده‌اند، بلکه تصمیم گرفته‌اند تجربه جهانی و دانش آکادمیک خود را در خدمت توسعه صنعتی ایران قرار دهند. در میان این چهره‌ها، نام بابک فروتن‌مهر به عنوان مهندسی شناخته می‌شود که مسیر «ساختن» را برگزیده است، نه صرفاً در کارخانه و بتن، بلکه در تفکر و فرهنگ صنعتی کشور.
فروتن‌مهر، که سال‌ها در کانادا تحصیل و کار کرده و تجربه اجرای پروژه‌های بزرگ عمرانی از جمله بازسازی فرودگاه پیرسون تورنتو را در کارنامه دارد، امروز به عنوان عضو هیئت‌مدیره شرکت فهاب بتن، عضو هیئت‌مدیره انجمن بتن ایران و دبیر خانه صنعت و معدن جوانان استان تهران، تلاش می‌کند تا پلی میان دانش و تولید برقرار کند. او از مدیرانی است که به‌جای تکرار شعار «پیوند صنعت و دانشگاه»، آن را در عمل دنبال کرده و کمیته‌ای ویژه برای این هدف در خانه صنعت و معدن جوانان راه‌اندازی کرده است.
بازگشت او به ایران تنها یک تصمیم شخصی نیست؛ نوعی بیانیه عملی است درباره مسئولیت اجتماعی نخبگان در برابر وطن. فروتن‌مهر بر این باور است که توسعه صنعتی واقعی بدون حضور دانشگاه، و آموزش تخصصی بدون تماس با صنعت ممکن نیست. او تجربه زیسته خود را به زبانی صمیمی و واقع‌گرایانه روایت می‌کند؛ از سختی‌های ساخت‌وساز و چالش‌های تولید تا امید به نسلی از مهندسان جوان که می‌توانند با علم، تخصص و تعهد، آینده صنعت ایران را دوباره بسازند.
او درباره مسیر شکل‌گیری و توسعه فعالیت‌های فهاب بتن می‌گوید:
پدرم در سال ۱۳۵۴ این کارخانه را تأسیس کرد و من پس از بازگشت از کانادا وارد مجموعه شدم تا مسیر علمی و دانش‌بنیان شدن تولید را دنبال کنیم. امروز ما علاوه بر تولید بتن آماده، در زمینه بتن‌های خاص و فناورانه فعالیت گسترده‌ای داریم.
همکاری گسترده با دانشگاه‌ها و حرکت به سوی دانش‌بنیانی
فروتن‌مهر تأکید می‌کند که فهاب بتن در سال‌های اخیر پیوند مؤثری میان صنعت و دانشگاه ایجاد کرده است:
«با دانشگاه‌های متعددی تفاهم‌نامه همکاری امضا کرده‌ایم و پایان‌نامه‌های زیادی در کارخانه ما انجام شده است. این تعامل باعث شد هم ما از دانش روز استفاده کنیم، هم دانشجویان بتوانند با فضای واقعی صنعت آشنا شوند.»
به گفته او، نتیجه این همکاری‌ها ارتقای سطح علمی مجموعه و توسعه محصولاتی بوده که امروز به ثبت دانش‌بنیان رسیده‌اند. فهاب بتن امسال نیز موفق به دریافت عنوان واحد نمونه تحقیق و توسعه استان تهران از سوی سازمان ثبت استان تهران شده است.
تولید بتن خودتراکم حاوی ذرات نانو؛ گامی فناورانه در جهت دوام سازه‌ها
یکی از مهم‌ترین دستاورد‌های این شرکت، تولید بتن خودتراکم حاوی ذرات نانو است. فروتن‌مهر در توضیح اهمیت این محصول می‌گوید:
«ما موفق شدیم گواهی نانو را برای محصول خود دریافت کنیم. بتن معمولی دارای خلل و فرج‌های ریز است که موجب نفوذ آب و مواد شیمیایی و در نهایت کاهش دوام سازه می‌شود. در محصول ما، ذرات نانو این روزنه‌ها را پر می‌کنند و نفوذپذیری را به حداقل می‌رسانند.»
این فناوری علاوه بر افزایش دوام و تاب‌آوری، باعث کنترل بهتر خصوصیات بتن تازه نیز می‌شود:
«ما می‌خواستیم بتنی داشته باشیم که هم خودتراکم باشد و هم مقاومت بالایی ارائه دهد. ذرات نانو به ما کمک کردند تا در هر دو زمینه به نتایج بسیار خوبی برسیم.»
مدیریت چالش‌ها در تولید بتن‌های خاص
فروتن‌مهر در ادامه به چالش‌های تولید چنین محصولی اشاره می‌کند:
«مدیریت تولید بتن کار ساده‌ای نیست. بتن یک محصول زنده است، یک کالای فاسدشدنی. از لحظه‌ای که تولید می‌شود تا زمانی که به کارگاه منتقل می‌گردد، باید تحت شرایط خاص نگهداری شود. این‌طور نیست که تولید بشود و تمام شود. در مسیر حمل و استفاده، هرگونه اضافه کردن آب یا ماده غیرمجاز می‌تواند کیفیت را از بین ببرد.»
او می‌افزاید:
«اگر نیاز به روانی بیشتر باشد، باید فقط از مواد افزودنی استاندارد و زیر نظر متخصص استفاده شود. پس از بتن‌ریزی نیز عملیات کیورینگ یا عمل‌آوری بسیار حیاتی است تا بتن به مقاومت مطلوب برسد.»
به گفته او، فهاب بتن برای غلبه بر این چالش‌ها، با برنامه‌ریزی دقیق، آموزش نیروی انسانی و همکاری با دانشجویان و مشاوران متخصص توانسته است دانش و مهارت لازم را در مجموعه نهادینه کند:
«ما با جذب دانشجویان ابتدا به عنوان کارآموز و سپس در نقش پژوهشگر، توانستیم هم نیروی انسانی توانمند تربیت کنیم و هم سواد فنی مجموعه را ارتقا دهیم.»
آینده صنعت بتن؛ حرکت به سمت قطعات پیش‌ساخته و آموزش تخصصی
فروتن‌مهر آینده صنعت ساختمان ایران را در گرو تغییر بنیادین در شیوه ساخت‌وساز می‌داند:
«در آینده، بتن‌ریزی به‌صورت قطعات پیش‌ساخته در کارخانه‌ها انجام خواهد شد. نظارت در کارخانه بسیار دقیق‌تر و استانداردتر از کارگاه‌های شبانه است. در پروژه‌های شبانه، هم نظارت ضعیف است و هم بسیاری از کارگران و مجریان آموزش کافی ندارند. این مسئله باید اصلاح شود.»
او بر ضرورت آموزش تخصصی در همه سطوح تأکید دارد:
«کارگر ساده یا تکنسین هر دو باید آموزش ببینند و دارای گواهینامه مهارت باشند. در هر شغلی در این صنعت باید روش کار استاندارد و دانش روز دنیا رعایت شود.»
بتن؛ کالایی حیاتی و غیرقابل‌صادرات
فروتن‌مهر درباره مقایسه محصولات داخلی با نمونه‌های خارجی نیز توضیح می‌دهد:
«بتن برخلاف بسیاری از مصالح دیگر، محصولی نیست که بتوان آن را صادر کرد. چون مواد اولیه آن شامل شن، ماسه و سیمان است و هزینه حمل‌ونقل بسیار بالایی دارد. معمولاً بتن در همان منطقه‌ای تولید می‌شود که قرار است مصرف شود. حتی برای شهرستان‌ها هم شن و ماسه از همان اطراف تأمین می‌شود.»
با این حال، او تأکید می‌کند که بتن تولیدی این مجموعه از نظر کیفیت با نمونه‌های خارجی برابری می‌کند:
«تمام تست‌های مقاومتی و استاندارد‌ها را با موفقیت پاس کرده‌ایم. از نظر دوام، مقاومت و عملکرد فنی، بتن ما چیزی از محصولات خارجی کم ندارد.»
او علاوه بر فعالیت تخصصی در حوزه تولید بتن‌های خاص و نانویی، از فعالان پیوند صنعت و دانشگاه به شمار می‌آید و در خانه صنعت، معدن و جوانان استان تهران کمیته‌ای ویژه برای تقویت این ارتباط راه‌اندازی کرده است.
فروتن‌مهر درباره فعالیت‌های اخیر در زمینه ارتباط دانشگاه و صنعت می‌گوید:
در خانه صنعت و معدن جوانان استان تهران، ما استارت تشکیل کمیته ارتباط واحد دانشگاه با صنعت را زدیم. هدف این بود که از حالت شعار خارج شویم و ارتباط دانشگاه و صنعت به‌صورت واقعی و اجرایی برقرار شود. الان به مرحله‌ای رسیده‌ایم که هفته آینده اولین برنامه بازدید دانشجویی از صنایع را برگزار خواهیم کرد.»
او توضیح می‌دهد که این بازدید‌ها برای آشنایی دانشجویان با فضای واقعی صنعت و تنظیم پایان‌نامه‌ها بر اساس نیاز‌های تولید طراحی شده است:
«در این برنامه، از شرکت‌های صنعتی دعوت کردیم تا دانشجویان علاقمند بتوانند از نزدیک از آنها بازدید کنند. هفته آینده، بازدید از یک کارخانه نساجی داریم. هدف ما این است که دانشجویان حوزه‌های مرتبط با آن صنعت از نزدیک با فرآیند تولید آشنا شوند و پایان‌نامه‌های خود را بر اساس نیاز‌های واقعی صنعت تنظیم کنند. به نظر من این کاربردی‌ترین و مؤثرترین راه برای شکل‌گیری پیوند میان دانشگاه و صنعت است؛ یعنی پایان‌نامه‌ها و تحقیقات دانشگاهی دقیقاً بر اساس مشکلات و نیاز‌های کارخانه‌ها تعریف شوند.»
تجربه تحصیل و کار در کانادا؛ از پل‌های پیش‌تنیده تا بازسازی فرودگاه تورنتو
او با اشاره به سابقه ۱۲ ساله زندگی و تحصیل خود در کانادا می‌گوید:
«من ۱۲ سال در کانادا تحصیل و کار کردم. تخصصم در حوزه سازه‌های پل‌های پیش‌ساخته و پیش‌تنیده است. در دوران تحصیل، هم‌زمان در مجموعه‌ای کار می‌کردم که پروژه بازسازی فرودگاه پیرسون تورنتو را انجام می‌داد. علاوه بر آن، در پروژه‌های ساخت مدرسه‌های پیش‌ساخته و مرمت سینما‌ها هم فعالیت داشتیم. این تجربه برای من بسیار ارزشمند بود، چون در کنار تحصیل، در فضای واقعی کار هم حضور داشتم.»
به گفته فروتن‌مهر، این تجربه عملی در کنار آموزش دانشگاهی باعث شد او با مفهوم واقعی کار گروهی، نظم صنعتی و نگاه فناورانه در تولید آشنا شود.
بازگشت به ایران با باور به تعهد ملی
او در پاسخ به پرسشی درباره انگیزه بازگشتش به ایران می‌گوید:
«همیشه این سؤال از من پرسیده می‌شود که چرا برگشتی، وقتی خیلی‌ها در حال رفتن هستند. حالا حدود یازده سال است که به کشورم برگشته‌ام و از این تصمیم کاملاً راضی‌ام. دلیلش این است که من باور دارم کشور برای هر فرد مثل مادر است. ممکن است آدم در کشور‌های دیگر زندگی راحت‌تری داشته باشد، اما آرامشی که در آغوش وطن دارد جای دیگری پیدا نمی‌کند.»
فروتن‌مهر ادامه می‌دهد:
«در دوران زندگی در خارج از کشور، همیشه یک کمبود در درونم احساس می‌کردم. من در بیست‌ودوسالگی از ایران رفتم و همیشه به عنوان یک خارجی به من نگاه می‌کردند. آنجا هرچقدر هم تلاش می‌کنی، باز حس تعلق کامل وجود ندارد. پدرم همیشه به من می‌گفت تجربه‌ای که با هزینه کشور و خانواده‌ات به دست آوردی را باید به کشور خودت برگردانی. دینت را به سرزمینت ادا کن، بعد اگر خواستی برو. همین جمله‌ها باعث شد تصمیم بگیرم برگردم و تجربه‌هایم را در کشور خودم پیاده کنم.»
پدر؛ الگوی تلاش و انگیزه بازگشت
فروتن‌مهر با احساس و احترام از نقش پدرش یاد می‌کند:
«پدرم برای من همیشه مثل یک قهرمان بوده است. شب‌هایی را به یاد دارم که تا صبح کار می‌کرد تا کارخانه پابرجا بماند. او با سختی و تلاش این مجموعه را بنا کرد. همین تلاش‌ها و اعتقادات او باعث شد من هم بخواهم مسیرش را ادامه بدهم و تجربیات جدیدی که کسب کرده بودم را در همین راه به کار بگیرم.»
او می‌افزاید:
«حالا که برگشتم و می‌بینم توانستم در حوزه بتن و صنعت تأثیری هرچند کوچک بگذارم، آرامش درونی زیادی دارم. احساس می‌کنم انتخاب درستی کردم و در جای درست ایستاده‌ام.»
پیام به جوانان؛ تجربه کسب کنید، اما پل‌های پشت‌سر را خراب نکنید
فروتن‌مهر با اشاره به موج مهاجرت جوانان و دانشجویان می‌گوید:
«من به جوانانی که قصد ادامه تحصیل در خارج از کشور دارند همیشه می‌گویم که رفتن برای کسب تجربه کار درستی است. انسان باید دنیا را ببیند، یاد بگیرد و با فناوری‌های جدید آشنا شود. اما نباید پشت سر خودش را خراب کند. بسیاری از کسانی که می‌خواهند مهاجرت کنند، شروع می‌کنند به بد گفتن از کشور. همین باعث می‌شود بعداً دیگر نتوانند برگردند، چون خودشان را از نظر ذهنی و احساسی جدا کرده‌اند.»
او تأکید می‌کند:
«تمام ایرانی‌هایی که در سراسر دنیا زندگی می‌کنند در دلشان عاشق بازگشت هستند. اگر با آنها صحبت کنید، می‌گویند که دلتنگ ایرانند. فقط باید یاد بگیریم که رفتن را صرفاً برای یادگیری و تجربه ببینیم، نه فرار. ما نباید در مسیر رشد، خاک خودمان را فراموش کنیم.»
دعوت به تخصص و برنامه‌ریزی
فروتن‌مهر در پایان، پیامی ویژه برای دانشجویان تازه‌وارد به دانشگاه دارد:
«سال تحصیلی جدید شروع شده و من از جوان‌ها خواهش می‌کنم وقتشان را جدی بگیرند. هر دقیقه‌ای که برای درس می‌گذارند باید با هدف باشد. خیلی‌ها تمام درس‌ها را می‌خوانند ولی هیچ‌کدام را عمیق یاد نمی‌گیرند، بعد هم از نبود شغل گله می‌کنند. اگر در یک رشته خاص متخصص شوند، مطمئن باشند که بازار به آنها نیاز پیدا می‌کند.»
او ادامه می‌دهد:
«دانشجویان باید در رشته خودشان کارآموزی کنند، با استاد‌ها ارتباط نزدیک داشته باشند، در پروژه‌های واقعی شرکت کنند و در کنار درس، مهارت یاد بگیرند. البته باید برای زندگی هم برنامه داشته باشند — هم درس، هم کار، هم تفریح. اما مهم این است که بدانند دقیقاً دنبال چه هستند و برای چه تلاش می‌کنند.»
پیوند تجربه و فناوری برای توسعه پایدار
فروتن‌مهر باور دارد که مسیر آینده صنعت بتن ایران باید با اتکا به دانش، تحقیق و آموزش مستمر پیش رود:
«شرایط اقتصادی کشور سخت است، اما از نظر دانش، تحولات زیادی در پیش داریم. اگر بتوانیم با هم‌افزایی میان صنعت، دانشگاه و نهاد‌های حاکمیتی پیش برویم، می‌توانیم تحول بزرگی در صنعت ساخت‌وساز کشور ایجاد کنیم.»
او تأکید می‌کند که هدف نهایی از حرکت به سمت فناوری نانو و بتن‌های خاص، افزایش عمر سازه‌ها، حفظ سرمایه‌های ملی و ارتقای جایگاه صنعت بتن ایران در سطح منطقه و جهان است.
روایت وی، ترکیبی از تجربه بین‌المللی، عشق به وطن، ایمان به دانش و عمل‌گرایی است. او با نگاهی عمیق و واقع‌گرایانه به پیوند دانشگاه و صنعت، معتقد است آینده صنعتی کشور از مسیر آموزش تخصصی، تحقیق کاربردی و بازگشت نخبگان به بستر واقعی تولید می‌گذرد.
در چشم‌انداز او، ایران نه فقط سرزمینی برای زندگی، بلکه میدان عمل برای ساختن دوباره با دانش، تجربه و عشق به خاک خود است.