آیین رسمی یادروز حافظ شیرازی با حضور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، حسینعلی امیری استاندار فارس و دیگر چهره‌های ارشد ملی و استانی در جوار آرامگاه لسان‌الغیب برگزار شد.
شامگاه شنبه، نوزدهم مهرماه ۱۴۰۴، آرامگاه حافظ شیرازی شاهد برگزاری باشکوه مراسم یادروز این شاعر پرآوازه ایران زمین بود.
در آستانه بیستم مهر، روز بزرگداشت لسان‌الغیب، جمعیتی از مقامات ارشد کشوری و استانی همراه با هزاران نفر از دوستداران فرهنگ و ادب پارسی در جوار آرامگاه این شاعر بزرگ گردهم آمدند.
برنامه های هفته حافظ از ۱۸ مهر ماه با نمایشگاه خوشنویسی حافظانه و اپرای عروسکی حافظ آغاز شده و تا ۲۵ مهر ادامه دارد.
هفت شب و روز شیراز با لسان الغیب
صبح فردا (یکشنبه) همزمان با یادروز تقویمی حافظ شیرازی، آرامگاه خواجه راز با حضور مردم شیراز گلباران می‌شود.
سپس نشست علمی حافظ با موضوع سیمای جهانی حافظ برگزار می‌شود و در ادامه برنامه های عمومی هنری و فرهنگی این هفته برگزار خواهد شد.
سخنرانی‌های آیین رسمی یادروز شاعر نامی شیراز با غزل خوانی مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس آغاز شد.
مهدی رنجبر با خواندن غزل دلنشین حافظ که «معاشران گره از زلف یار باز کنید، شبی خوش است بدین قصه‌اش دراز کنید، حضور خلوت انس است و دوستان جمعند، و ان یکاد بخوانید و در فراز کنید» به حافظ دوستان، فرهیختگان و فرهنگوران حاضر در این آیین خوش آمد گفت.
حافظ، پلی استوار برای گفت‌وگوی فرهنگ‌ها و ملت‌هاست؛ سخنی فراتر از مرز و زبان
استاندار فارس در این مراسم گفت: میراث معنوی حافظ همواره پلی مستحکم برای گفت‌وگوهای فرهنگی و ادبی میان ملت‌هاست.
بدین قصه‌اش دراز کنید، حضور ِ خلوت ِ انس است و دوستان جمعند، و ان یکاد بخوانید و در فراز کنید، رباب و چنگ به بانگ ِ بلند می‌گویند، که گوش ِ هوش به پیغام ِ اهل ِ راز کنید، به جان ِ دوست که غم پرده بر شما ندرد، گر اعتماد بر الطاف ِ کارساز کنی
حسینعلی امیری اظهار کرد: امشب، خاک مصلی و این آرامگاه معنوی، شاهد حضور دل‌هایی است که به عشق معنویت، خرد، حقیقت و زیبایی در هم آمیخته‌اند؛ دل‌هایی که در این اندیشه‌اند تا پیام جاودان حافظ را نه‌تنها در وطن، که در پهنه گیتی به گوش جان‌ها برسانند.
حافظ؛ حکیم عارف و مفسر روح انسان
استاندار فارس گفت: حافظ، ادیب جاودان ایران، بیش از یک شاعر است؛ او حکیم و عارفی است که به تفسیر روح انسان و راهبری اندیشه‌های ژرف انسانی می‌پردازد؛ آثار او نه‌تنها میراثی ادبی، که گنجینه‌ای از حکمت انسان‌شناسی و معنویت است.
همنوایی اندیشه حافظ با پرسش‌های بنیادین بشر
امیری افزود: پژوهش‌های حافظ‌شناسی نشان می‌دهد که اندیشه‌های او از نگاه شاعرانه به عشق و آزادگی تا فهم حقیقت و معنای زندگی، با پرسش‌های بنیادین انسان در همه فرهنگ‌ها و اعصار، هماهنگ و همسوست.
سخنی فراتر از مرز و زبان
وی یادآور شد: موضوع محوری بیست‌ونهمین یادروز خواجه اهل راز، یعنی «سیمای جهانی حافظ»، بر همین حقیقت استوار است؛ حقیقتی که نشان می‌دهد سخن حافظ، مرز و زبان نمی‌شناسد؛ او با همه تمدن‌ها از شرق تا غرب گفت‌وگو می‌کند؛ چنانکه بسیاری از بزرگان ادبیات و اندیشه جهان در آثار خویش به عظمت حافظ اشاره کرده و او را نه‌تنها شاعر ایران، که شاعری جهانی دانسته‌اند.
میراث حافظ؛ پلی برای گفت‌وگو در عصر فقدان خردورزی
نماینده عالی دولت در فارس گفت: این افتخار ماست که میراث معنوی حافظ، همواره پلی مستحکم برای گفت‌وگوهای فرهنگی و ادبی میان ملت‌ها می‌زند؛ امروز که در وانفسای فقدان عقلانیت و خردورزی به سر می‌بریم و در عصری که گفت‌وگوی فرهنگ‌ها و تبادل اندیشه‌ها بیش از هر زمان دیگری اهمیت یافته، بازخوانی حافظ و معرفی آثار او در سطح جهانی، نه‌تنها ضرورتی اجتناب‌ناپذیر، که وظیفه‌ای تمدنی است.
راهبردهای ترویج جهانی اندیشه حافظ
امیری عنوان کرد: پژوهش‌های میان‌رشته‌ای در حوزه‌های ادبیات، فلسفه، عرفان و نیز ترجمه و معرفی بین‌المللی آثار او، می‌تواند سیمای جهانی حافظ را روشن‌تر کرده و جایگاه ایران فرهنگی را در جهان ارتقا بخشد.
حافظ؛ سرمایه جهانی استان فارس
وی ادامه داد: ما در استان فارس، حافظ را نه‌تنها میراثی ملی، که سرمایه‌ای جهانی می‌دانیم؛ پاسداشت آثار او و معرفی سیمای جهانی‌اش، بیانگر تعهد ما به فرهنگ و تمدن غنی ایرانی است؛ فرهنگی که همواره الهام‌بخش اندیشه و هنر در جهان بوده و خواهد بود.
چراغ هدایت حافظ
استاندار فارس گفت: با ادای احترام به روح بلند حضرت حافظ، با امید به تداوم راه او در تربیت انسان‌های خردمند و با آرزوی اینکه سیمای جهانی حافظ، همواره چراغ هدایت و امید برای انسان‌های تشنه معنویت در سراسر جهان باشد، یاد او را گرامی می‌داریم.
ضرورت بهره‌گیری از هوش مصنوعی برای صیانت و ترویج میراث ادبی ایران
وزیر ارتباطات در آیین بزرگداشت حافظ با تاکید بر ضرورت بهره‌گیری از فناوری‌های نو برای حفظ و ترویج فرهنگ ایرانی گفت که هوش مصنوعی می‌تواند در صیانت از میراث ادبی و معرفی گنجینه‌های ادب فارسی به نسل‌های جدید و جهانیان نقشی مؤثر ایفا کند.
سید ستار هاشمی با قرائت ابیاتی از حافظ با اشاره به جایگاه ممتاز حافظ در تاریخ اندیشه و عرفان ایرانی افزود: خواجه شیراز، نه‌تنها شاعری برجسته، بلکه فیلسوفی ژرف‌اندیش و عارفی بزرگ است؛ غزلیات او صرفا اشعار لطیف و روح‌نواز نیستند، بلکه معارفی بلند در هر کلام او نهفته است؛ همان‌گونه که رهبر معظم انقلاب تاکید کرده‌اند، این عمق فکری تنها با هنرمندی به دست نیامده، بلکه بر پایه یک پشتوانه عظیم فلسفی و معرفتی استوار است.
ادبیات کلاسیک در تقاطع انقلاب هوش مصنوعی
وزیر ارتباطات سپس با طرح این پرسش که نسبت ادبیات کلاسیک ما با انقلاب فناوری‌های محتواپایه، مانند هوش مصنوعی، چیست، گفت: انقلاب‌های صنعتی گذشته تاثیر چندانی بر ادبیات فارسی نداشتند، اما امروز در برابر پدیده‌ای قرار داریم که می‌تواند هم فرصت و هم تهدید باشد؛ باید بیندیشیم که چگونه می‌توان گنجینه‌های ادبی فارسی را با ابزارهای مدرن به نسل‌های جدید و جهانیان معرفی کرد.
فرصت‌ها و تهدیدهای هوش مصنوعی برای میراث ادبی
هاشمی در ادامه با تشریح ابعاد این پیوند افزود: هوش مصنوعی می‌تواند نسخه‌های خطی و کهن ادبیات فارسی را بازسازی و دیجیتال‌سازی کند و از نابودی آثار ارزشمند جلوگیری نماید؛ الگوریتم‌های پیشرفته قادرند متون مخدوش را بازخوانی کنند و زمینه دسترسی پژوهشگران و علاقه‌مندان در سراسر جهان به آثار حافظ و دیگر بزرگان ادب فارسی را فراهم آورند.
وی افزود: همچنین این فناوری می‌تواند در تحلیل و تفسیر اشعار کلاسیک نقش مهمی ایفا کند؛ چراکه با بررسی الگوهای زبانی و معنایی، به فهم دقیق‌تر مضامین عرفانی و فلسفی در دیوان حافظ کمک می‌کند.
از تحلیل اشعار تا خلق ابیات الهام‌گرفته از حافظ
او ادامه داد: هوش مصنوعی حتی می‌تواند آثاری الهام‌گرفته از شعر کلاسیک خلق کند و به زبانی تازه اما با روح و هویت شعر فارسی، پیام حافظ را به نسل امروز منتقل سازد؛ البته گاهی این فناوری چنان در نقش شاعر فرو می‌رود که ابیاتی تازه می‌سراید و آن را به حافظ نسبت می‌دهد؛ پس باید مراقب بود که شعر جعلی هوش مصنوعی، جای شعر اصیل را نگیرد.
هوش مصنوعی به مثابه معلم و مروج ادبیات فارسی
وزیر ارتباطات در بخش دیگری از سخنان خود، یکی از کاربردهای مهم این فناوری را آموزش و ترویج ادبیات فارسی دانست و گفت: پلتفرم‌های هوشمند می‌توانند تجربه‌های تعاملی برای آموزش مفاهیم ادبی ایجاد کنند؛ ابزارهایی که غزل‌های حافظ را تفسیر می‌کنند یا حتی به زبان شعر با مخاطب گفت‌وگو دارند، می‌توانند نسل جدید را به دنیای ادبیات فارسی پیوند دهند.
هاشمی با تاکید بر اینکه هیچ فناوری نمی‌تواند جای روح انسانی و عاطفه ناب شعر حافظ را بگیرد، اظهار کرد: باید اطمینان حاصل کنیم که هوش مصنوعی در خدمت تعالی فرهنگ و ادب فارسی باشد، نه جایگزین آن. وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات آمادگی دارد از سکوهایی که بر پایه هوش مصنوعی و با هدف حفظ و ترویج ادبیات فارسی فعالیت می‌کنند، حمایت کند.
پلی میان فناوری و فرهنگ با شبکه ملی اطلاعات
وی نقش شبکه ملی اطلاعات را در این مسیر مهم دانست و افزود: در کنار این زیرساخت، همکاری با دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های زبان و ادبیات فارسی برای آموزش و بومی‌سازی مفاهیم هوش مصنوعی از اولویت‌های ماست؛ این همکاری می‌تواند پلی میان فناوری و فرهنگ ایجاد کند تا میراث ادبی ایران در جهان دیجیتال نیز بدرخشد.
او با اشاره به پیام جاودان حافظ گفت: حافظ، فراتر از زمان، از عشق، معرفت و امید سخن می‌گوید و ما نیز در مسیر پیشرفت علمی و فرهنگی کشور، به همان نور نیازمندیم.
وزیر فرهنگ: ابعاد گوناگون شعر و اندیشه حافظ مخاطبان جهانی را جذب و درگیر خود کرده است
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز در این مراسم گفت: حافظ حتی در زمانه خود شخصیتی فراملی بوده و در طول زمان نیز این منشور درخشان توانسته در هر گوشه جهان برای مخاطبان خود جذاب باشد و مخاطبان بسیاری در گوشه‌وکنار دنیا، حافظ را قرین و مرشد خود یافته‌اند.
سید عباس صالحی شامگاه شنبه در آیین رسمی یادروز حافظ شیرازی اظهار کرد: پنج شاعر بزرگ ایرانی یعنی فردوسی، مولوی، خیام، سعدی و حافظ در میان بیست شاعر برتر جهان و در قله شعر جهان جای دارند.
جایگاه بی‌همتای حافظ در عرصه جهانی
او افزود: به‌ویژه حافظ شیرازی رنگ و بویی متفاوت دارد و در زمانه خود نیز شهرت فراملی یافته است. هنگامی که می‌سراید: «شکر شکن شوند طوطیان هند، زین قند پارسی که به بنگاله می‌رود گزافه گویی و اغراق نکرده است.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی یادآور شد: چنانکه محمد گل اندام، گردآورنده دیوان حافظ نیز در مقدمه دیوان نوشته غزل های جهانگیری به ترکستان و هندوستان رسیده است.
صالحی افزود: به مرور علاوه بر شرق، غرب عالم نیز به طور گسترده با حافظ نسبت برقرار کرده‌اند.
وی ادامه داد: شاید از مهمترین پرسش ها که برای امروز و آینده ما مهم است این باشد که حافظ چه داشت که جهانگیر شد و چگونه باید به او رجوع شود که نماد ایرانی و اسلامی باشد و در حد میراث باقی نماند.
صالحی گفت: حافظ یک شخصیت چند وجهی بود که با وجوه مختلف خود، هر جمعی را به گونه ای به خود جذب می کند و این بسته به عوامل متعددی است.
شعر حافظ، عصاره معرفت ایرانی
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ادامه داد: نخست اینکه شعر و اندیشه حافظ شیرازی عصاره معرفت و معنویت اسلامی و ایرانی از قبل تا بعد از اسلام است و دیوان او خلاصه فرهنگ معنوی و معرفتی ایران است.
او اظهار کرد: حکمت خسروانی ایران در قرن‌های متوالی طعمی از معنویت و اسلامیت داشت و حافظ ترکیب های زیبایی از آن ساخته است.
صالحی افزود: حافظ نیاز عرفانی و معنوی انسان را اشباع و ارضا می کند.
او اضافه کرد: دیوان به ظاهر مختصر حافظ عصاره ایرانیت و اسلامیت و معرفت ایرانی را ارائه کرده و اقیانوسی است که هر چه در عمق آن حرکت کنیم به پایان نمی رسد.
صالحی یادآور شد: تعابیر لسان الغیب به سرعت در حلقه ادبیات پس از او نیز حرکت کرده است.
زبان جذاب و جهانگیر غزلسرای فارسی
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: وجه دیگر شعر حافظ، سبک زبانی و بیانی او است؛ حافظ اعجاز گونه‌ای در ادبیات و عرفان است و از کلام وحی که بگذریم کلام بی مانندی در زبان و ادبیات ارائه کرده و آنهایی که با حافظ شدند از این منظر مجذوب شده و از کمند او بیرون نیامدند.
او عنوان کرد: چنانکه پترو دلاباله جهانگرد ایتالیایی پس از بازگشت به کشورش در معرفی حافظ به ادبای هم وطن خود، حافظ را به ورژیل شاعر معروف رومی مقایسه می‌کند که در ادبیات لاتین به ریتم و توازن کلام معروف است.
صالحی با اشاره به پژوهش های انجام شده در وجه زبانی شعر حافظ، ادامه داد: اینگونه است که حافظ برای ناآشنایان به زبان فارسی نیز مجذوب کننده است.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود: نکته سوم که حافظ را چنان برای جهانیان جذاب کرده، آزادگی و آزاد اندیشی حافظ است.
او اظهار کرد: بسیاری از دوستداران حافظ، اول از این منظر با حافظ آشنا شدند؛ از جمله پوشکین شاعر معروف روس که اولین ارتباطات خود با حافظ را از همین منظر آزاداندیشی او برقرار کرده است.
صالحی اضافه کرد: امرسون شاعر و فیلسوف آمریکایی قرن ۱۹ نیز از منظر درگیری حافظ با زهد و ریا با وی قرب ذهنی پیدا کرده است.
او گفت: حافظ آزاداندیش و تعصب ستیز و ریا گریز وجهی از اندیشه این شاعر نامی است که او را در جهان بلند آوازه کرده است.
حافظ؛ شاعری فیلسوف
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: حافظ شیرازی در کنار شاعری، فیلسوف بزرگی است و پاسخ های سیال و فیلسوفانه به نیازهای هستی شناسانه و معرفتی انسان می‌دهد.
او اضافه کرد: حتی جریان های اگزیستانسیالیست از این منظر به حافظ رجوع کرده اند.
صالحی ادامه داد: از دلایل دیگری که حافظ در طول قرن ها برای جهان جذاب بوده، رندی و شیدایی حافظ است.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: دیوان حافظ رندانه است و بیت به بیت آن حاوی تناقض‌های دلنشین است.
او اظهار کرد: حافظ بلد است تضادها را کنار هم بنشاند و ترکیب دلنیسن بسازد؛ اینکه انسان بتواند با کنار هم گذاشتن تناقض ها جهان اکبر شود، به دلیل همین رندی است.
در پایان این مراسم که با اجرای موسیقی همراه بود توسط استاندار فارس و مهدی رنجبر مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان فارس از خدمات سید عباس صالحی با اهداء دیوان نفیسی از حافظ شیرازی، تقدیر به عمل آمد.