زانوهای سفت، درد مفاصل لگن و خستگی ناشی از درد مزمن مفاصل اغلب به‌عنوان بخشی اجتناب‌ناپذیر از افزایش سن پذیرفته می‌شوند. اما در حالی که آرتروز شایع‌ترین بیماری مفصلی جهان است، کارشناسان می‌گویند روش‌های درمان و پیشگیری ما از این بیماری با شواهد علمی همخوانی چندانی ندارد.
به گزارش انتخاب و به نقل از sciencealert؛ به گفته‌ی آن‌ها، بهترین درمان را نمی‌توان در بطری قرص‌ها یا اتاق عمل یافت – بلکه در حرکت و ورزش نهفته است. با این حال، در بسیاری از کشورها و سیستم‌های درمانی، بیماران به‌ندرت به سمت تنها درمانی هدایت می‌شوند که اثبات شده می‌تواند از مفاصل محافظت کند و درد آن‌ها را کاهش دهد: ورزش منظم.
ورزش، درمانی موثر برای بیماری‌های مفصلی مزمن
ورزش یکی از مؤثرترین درمان‌ها برای بیماری‌های مفصلی مزمن و ناتوان‌کننده مانند آرتروز است، با این حال تعداد بسیار کمی از بیماران واقعاً آن را دریافت می‌کنند.
تحقیقات انجام‌شده در ایرلند، بریتانیا، نروژ و ایالات متحده نشان می‌دهد که کمتر از نیمی از افراد مبتلا به آرتروز توسط پزشک مراقبت اولیه خود به ورزش یا فیزیوتراپی ارجاع داده می‌شوند.
بیش از ۶۰ درصد بیماران درمان‌هایی دریافت می‌کنند که دستورالعمل‌های علمی توصیه نمی‌کنند و حدود ۴۰ درصد قبل از امتحان روش‌های غیرجراحی، به جراح ارجاع داده می‌شوند.
ورزش چه تأثیری بر مفاصل دارد؟
برای درک اهمیت این آمار، باید بدانیم ورزش چگونه به مفاصل کمک می‌کند. آرتروز شایع‌ترین نوع آرتریت است و بیش از ۵۹۵ میلیون نفر در سراسر جهان را تحت‌تأثیر قرار داده است.
طبق یک مطالعه جهانی منتشرشده در The Lancet، این تعداد ممکن است تا سال ۲۰۵۰ به نزدیک یک میلیارد نفر برسد. افزایش طول عمر، سبک زندگی کم‌تحرک و افزایش افراد دارای اضافه وزن یا چاق، عوامل اصلی این روند هستند.
افرادی که به‌طور منظم ورزش می‌کنند، از نظر جسمی و بیولوژیکی از خود در برابر ابتلا به بیماری و شدت علائم آن محافظت می‌کنند.
اهمیت حرکت برای سلامت غضروف
غضروفی که انتهای استخوان‌ها را می‌پوشاند، لایه‌ای مقاوم و محافظ است که خون‌رسانی مستقیمی ندارد و برای سلامت خود به حرکت مفصل وابسته است.
مانند یک اسفنج، غضروف هنگام راه رفتن یا تحمل فشار روی مفصل فشرده می‌شود، مایعات قدیمی را خارج و مواد مغذی تازه را جذب می‌کند. هر قدم باعث گردش مواد مغذی و روان‌کننده‌های طبیعی شده و سلامت مفصل را حفظ می‌کند.
به همین دلیل، تصور قدیمی آرتروز به‌عنوان یک فرایند ساده‌ی «فرسودگی» گمراه‌کننده است. مفاصل شبیه لاستیک خودرو نیستند که حتماً ساییده شوند؛ آرتروز فرایندی طولانی از فرسودگی و بازسازی است که در آن حرکت و ورزش منظم برای سلامت مفصل و ترمیم ضروری‌اند.
آرتروز، بیماری کل مفصل
امروزه می‌دانیم آرتروز بیماری تمام نواحی مفصل است. این بیماری نه‌تنها بر غضروف بلکه بر مایع مفصلی، استخوان زیرین، رباط‌ها، عضلات اطراف و حتی اعصابی که حرکت را حمایت می‌کنند نیز تأثیر می‌گذارد.
ورزش درمانی می‌تواند همه‌ی این بخش‌ها را هدف قرار دهد. برای مثال، ضعف عضلانی یکی از اولین نشانه‌های آرتروز است و با تمرینات مقاومتی قابل بهبود است. شواهد قوی نشان می‌دهند ضعف عضلانی هم ریسک ابتلا به بیماری و هم پیشرفت آن را افزایش می‌دهد.
کنترل عصبی-عضلانی نیز با برنامه‌های تمرینی مخصوص مانند GLA:D (زندگی خوب با آرتروز: دانمارک) برای آرتروز زانو و لگن بهبود می‌یابد. این برنامه‌ها معمولاً توسط فیزیوتراپیست‌ها در جلسات گروهی تحت نظارت اجرا می‌شوند و روی کیفیت حرکت، تعادل و قدرت تمرکز دارند تا ثبات مفصل افزایش و اعتماد به نفس بیمار بازسازی شود.
پس از اتمام برنامه، بهبود قابل‌توجهی در درد، عملکرد مفصل و کیفیت زندگی تا ۱۲ ماه مشاهده شده است.
ورزش، داروی کل بدن
ورزش نه‌تنها برای مفصل بلکه برای کل بدن مفید است و فواید آن در بیش از ۲۶ بیماری مزمن ثبت شده است. در آرتروز، ورزش علاوه بر تقویت غضروف و عضله، با التهاب، تغییرات متابولیک و نوسانات هورمونی که بیماری را تشدید می‌کنند، مقابله می‌کند.
چاقی یکی از عوامل اصلی ریسک آرتروز است، نه فقط به دلیل فشار مکانیکی بیشتر بر مفاصل، بلکه به دلیل مقادیر بالای مولکول‌های التهابی که غضروف را تخریب و روند بیماری را تسریع می‌کنند. ورزش منظم می‌تواند این فرآیند را در سطح مولکولی کاهش داده، آسیب سلولی را محدود و حتی بیان ژن‌ها را تغییر دهد.
ورزش ابتدا، جراحی بعداً
در حال حاضر هیچ دارویی قادر به تغییر مسیر آرتروز نیست. جراحی تعویض مفصل می‌تواند زندگی برخی افراد را تغییر دهد، اما عمل بزرگی است و برای همه موفقیت‌آمیز نیست.
بنابراین ابتدا ورزش باید امتحان شود و در تمام مراحل بیماری ادامه یابد. ورزش عوارض بسیار کمتری دارد و مزایای سلامتی زیادی به همراه می‌آورد.
آرتروز تنها نتیجه‌ی «فرسودگی مفاصل» نیست؛ بلکه توسط قدرت عضلات، التهاب، متابولیسم و سبک زندگی شکل می‌گیرد.
ورزش منظم و هدفمند بسیاری از این عوامل را همزمان هدف قرار می‌دهد – غضروف را محافظت، مفصل را تقویت و سلامت کلی بدن را بهبود می‌بخشد. قبل از اقدام به جراحی، حرکت و ورزش همچنان یکی از قدرتمندترین درمان‌هایی است که در اختیار داریم.
∎