به گزارش خبرگزاری آنا؛ در شرایطی که ناترازی انرژی در ایران به یکی از چالش‌های اصلی اقتصاد و توسعه پایدار کشور تبدیل شده است، کارشناسان و تحلیل‌گران حوزه انرژی بر ضرورت اتخاذ راهکار‌های موثر جهت مدیریت مصرف انرژی تاکید دارند. بر اساس داده‌های رسمی و گزارش‌های معتبر بین‌المللی، ایران به رغم داشتن منابع گسترده انرژی، با شدت مصرف بسیار بالاتر از میانگین جهانی رو‌به‌رو است.
طبق گزارش صندوق بین‌المللی پول، تولید نفت ایران در سال ۲۰۲۳ به ۳.۱ میلیون بشکه در روز افزایش یافته است که نسبت به سال ۲۰۲۲، ۵۰۰ هزار بشکه در روز رشد در تولید داشته است. همچنین تولید گاز طبیعی ایران در سال ۲۰۲۳ به ۵.۱ میلیون بشکه معادل نفت در روز رسیده است و پیش‌بینی می‌شود در سال ۲۰۲۴ به معادل ۵.۴ میلیون بشکه نفت در روز افزایش یابد. لازم به ذکر است که ایران در سال ۲۰۲۳ حدود ۳۷۸ تراوات‌ساعت برق تولید کرده است و در رتبه سیزدهم جهانی از نظر تولید برق قرار دارد.
طبق گزارش آژانس اطلاعات انرژی آمریکا نیز تولید اولیه انرژی در ایران در سال ۲۰۲۲ بالغ بر ۱۷.۶ کوادریلیون بی‌تی‌یو بوده و مصرف نهایی انرژی نیز ۱۳.۵ کوادریلیون بی‌تی‌یو گزارش شده است. همچنین تولید برق کشور در این سال حدود ۳۶۱ تراوات‌ساعت بوده که بیش از ۸۵ درصد آن از طریق سوزاندن گاز طبیعی تأمین می‌شود. این آمار‌ها حاکی از ظرفیت قابل توجه ایران در تولید انرژی است، اما باید توجه داشت که بر اساس آمار های رسمی شدت مصرف انرژی در ایران تقریباً دو برابر متوسط جهانی است که نشان‌دهنده ناکارآمدی‌های موجود در مدیریت و بهینه سازی مصرف است.
با این آمار به نظر می رسد که تولید انرژی در کشور همواره در حال رشد بوده است؛ بنابراین موضوعی که باعث ناترازی انرژی شده است، افزایش نیافتن میزان تولید نیست؛ بلکه پیشی گرفتن نرخ افزایش مصرف از افزایش تولید است. اما آیا ما از انرژی درست استفاده می کنیم و یا این رشد مصرف را باید حقیقتی از جامعه امروزی بدانیم.
مصرفی معادل دو برابر آمریکا در ایران
در بخش خانگی، مصرف انرژی به ازای هر متر مربع ساختمان در ایران حدود ۲.۴ برابر کشور‌هایی مانند آمریکا است. همچنین، بررسی‌ها نشان می‌دهد که دو دهک بالای درآمدی کشور نزدیک به ۴۹ درصد از کل انرژی مصرفی را به خود اختصاص داده‌اند که این موضوع پیچیدگی در مدیریت مصرف را افزایش می‌دهد. درواقع مصرف گرایی به شیوه ای از لاکچری بازی در دهک های پردرامد تبدیل شده است و خانه های بزرگ گرم و یا خنگ لاکچری و استخرها و سوناهای شخصی تبدیل عاملی برای بلعیدن انرژی و نمایش ثروت هستند.
اما این تمام ماجرا نیست؛ تحلیل روند مصرف انرژی در بخش‌های مختلف اقتصاد کشور در بازه زمانی ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۳ نیز بیانگر افزایش قابل توجه مصرف انرژی در بخش‌های خانگی، صنعتی و حمل و نقل است. در این دوره، مصرف انرژی بخش صنعت حدود ۷۸ درصد و بخش حمل و نقل حدود ۳۵ درصد افزایش یافته است. یعنی علاوه بر آن که بخش صنعتی کشور و به دنبال آن حمل و نقل رشد کرده اند؛ اما بهینه سازی لازم برای هم گام کردن این رشد با رشد تولید صورت نگرفته است.
در واقع این آمار به این معنا است که ما نه تنها در بخش مصرف مدیریت کافی در جهت ایجاد بهره وری نداشته ایم؛ بلکه دهه ها است که به این روش خود ادامه می دهیم و اینگونه بخش انرژی کشور را به تنگنا برده ایم.
راه های مقابله با ناترازی های انرژی چیست؟
بررسی راهکار‌های مقابله با ناترازی انرژی در ایران نشان می‌دهد که دو سناریوی اصلی پیش روی تصمیم‌گیران قرار دارد: افزایش تولید انرژی یا تمرکز بر صرفه‌جویی و ارتقای بهره‌وری انرژی. مزایای تمرکز بر صرفه‌جویی و بهره‌وری شامل کاهش هزینه‌های سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی، کاهش آلودگی‌های محیط‌زیستی و ایجاد فرصت‌های شغلی در حوزه بهینه‌سازی است. در مقابل، چالش‌های این رویکرد شامل نیاز به سرمایه‌گذاری اولیه و مقاومت برخی بخش‌ها در برابر تغییرات است.
از سوی دیگر، افزایش تولید انرژی می‌تواند پاسخگوی تقاضای رو به رشد باشد و از قطعی برق و کمبود انرژی جلوگیری کند. اما این راهکار با هزینه‌های بالای سرمایه‌گذاری، فشار بر منابع طبیعی و محیط زیست و همچنین محدودیت‌های فناوری و بین‌المللی همراه است.
کارشناسان معتقدند راهبرد ترکیبی می‌تواند بهینه‌ترین گزینه باشد؛ به گونه‌ای که ابتدا با ارتقای بهره‌وری و صرفه‌جویی، مصرف انرژی کاهش یابد و سپس با سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین و انرژی‌های تجدیدپذیر، ظرفیت تولید افزایش پیدا کند.
تاکید می‌شود که برای مقابله با ناترازی انرژی در ایران، سیاست‌گذاری‌های هدفمند شامل اصلاح تعرفه‌ها، اعمال استاندارد‌های بهره‌وری، تشویق به استفاده از انرژی‌های پاک و آگاه‌سازی عمومی، ضروری و راهگشا خواهد بود.
انتهای پیام/