در روزگاری که تولید به نماد قدرت کشورها تبدیل شده است، شمال‌غرب ایران صحنه تولدی دوباره است. جایی که از دل خاک و آفتاب، ثروت و فناوری به‌دست می‌آید و کارخانه‌ها تنها محل کار نیستند، بلکه دژهای افتخار ملی محسوب می‌شوند جایی که صدای چرخ‌های تولید نمایانگر نفس ایران است.
در شامگاه چهاردهم مهرماه، کاروانی متشکل از اصحاب رسانه همراه با مدیرعامل و اعضای هیأت‌مدیره شرکت سرمایه‌گذاری تأمین اجتماعی (شستا) به شمال‌غرب کشور اعزام شدند، سفری که نه صرفاً یک بازدید معمولی بلکه رویدادی میدانی برای روایت اراده ملی در مسیر خودکفایی تولید دانش‌بنیان و تقویت اقتدار اقتصادی بود.
وقتی کاروان رسانه‌ای کشور در نیمه‌شب به شهر کهن و پرشکوه تبریز رسید روشنایی خیابان‌ها خوشامدی بود به تلاش جمعی برای ثبت روایتی از افتخارات صنعتی ایران. مقصد صرفاً چند واحد تولیدی نبود بلکه روایت میدانی از نبض تپنده اقتصاد ملی در قلب شمال‌غرب کشور بود. جایی که از دل خاک و آفتاب، ثروت، دانش و امید زاده می‌شود و چرخ‌های تولید، به وسعت یک ملت می‌چرخند.
نخستین مقصد، شرکت صنایع خاک چینی ایران بود؛ در مسیر حرکت، تابلوهایی که در پیچ‌وخم جاده‌ها خودنمایی می‌کردند نه تنها مسیر را به سمت ترکیه، اروپا و آذربایجان نشان می‌دادند، بلکه حکایتگر گره‌های ژئو‌اقتصادی منطقه بودند جایی که مرزهای ملی با مرزهای تجاری تلاقی می‌کنند و مسیر توسعه از دل خاک شمال‌غرب عبور می‌کند.
کاروان رسانه‌ای خود را به نخستین نقطه از برنامه رساند شرکت صنایع خاک چینی ایران واحدی صنعتی با قدمتی چند دهه در حوزه فرآوری مواد معدنی و تولید محصولات پایه‌ای برای صنایع سرامیک، رنگ لعاب و کائولن. این‌بار اما این شرکت میزبان پروژه‌ای بود که فراتر از مرز صنعت خود معنا می‌یافت: افتتاح بزرگترین نیروگاه خورشیدی سقفی کشور.
نیروگاه ۲ مگاواتی صنایع خاک چینی ایران نه‌تنها بزرگترین نیروگاه سقفی در کشور است بلکه نمادی از پیوند صنعت و انرژی‌های تجدیدپذیر است. اقدامی در راستای سیاست کلان شستا برای کاهش ناترازی انرژی و حرکت به سمت بهره‌وری پایدار که هر پنل خورشیدی نصب‌شده بر بام این کارخانه نشانه‌ای بود از عزم ملی برای عبور از وابستگی به سوخت‌های فسیلی و آغاز فصل تازه‌ای از اقتصاد سبز در بخش صنعت.
در مراسم افتتاحیه مدیرعامل شستا میثم سعیدی در جمع خبرنگاران اظهار داشت: شستا در مسیر حل مسائل کلان کشور بی‌تفاوت نخواهد بود. رفع ناترازی انرژی یکی از محورهای اصلی برنامه‌های ماست و در ماه‌های آینده، کلنگ‌زنی ۱۴ نیروگاه جدید در دستور کار قرار دارد.
شرکت صنایع خاک چینی ایران، با سابقه‌ای نزدیک به نیم قرن، از معدود مجموعه‌هایی است که توانسته در برابر نوسانات اقتصادی کشور مقاومت کند و امروز با ورود به عرصه انرژی‌های تجدیدپذیر، خود را از یک تولیدکننده سنتی به صنعتی آینده‌نگر تبدیل کرده است. اهمیت این تحول زمانی بیشتر می‌شود که بدانیم بخش عمده‌ای از صنایع معدنی کشور همچنان به برق شبکه سراسری وابسته‌اند و قطعی‌های مکرر برق در سال گذشته، میلیون‌ها تومان خسارت به تولید ملی وارد کرده است.
پس از مراسم، به کارخانه تبلکس مرند رفتیم؛ واحدی که در سایه نام بزرگ صنایع خاک چینی، اما با مأموریتی مستقل در تولید مصالح ساختمانی، نقش مهمی ایفا می‌کند. در میان خطوط تولید، لایه‌های سبک و فشرده روی هم چیده می‌شدند تا در بنای بینشِ توسعه‌یافتگی، سنگی محکم باشند. تبلکس، با مصرف برق شهری وابسته به چاه آب و ساختار تولیدی متکی بر عملیات پیوسته، نشان می‌داد که در صنعت منطقه، وابستگی‌ها به منابع مشترک آب و انرژی هنوز نقطه ضعف بزرگی هستند.
سپس مسیر به سمت معدن کائولن مرند ادامه یافت؛ جایی در نقطه‌ای مرزی و راهبردی، آن‌چنان نزدیک به خطوط مرز که در روزهای پرتنش جنگ دوازده‌روزه، شایعه رسیدن حمله تا نزدیکی معدن، نقل زبان اهالی شده بود. این معادن که در دل کوهستان‌های مرند گسترده‌اند امروز به‌عنوان یکی از حساس‌ترین گلوگاه‌های اقتصادی شمال‌غرب شناخته می‌شوند. جایی که بیش از ۷۰ درصد کائولن مورد نیاز صنایع کشور از همین نقطه استخراج می‌شود.
کائولن، این خاک سفید و سبک، شاید در نگاه اول کم‌اهمیت به نظر برسد، اما در واقع ستون پنهان بسیاری از صنایع ایران است؛ از تولید سرامیک و لعاب گرفته تا رنگ، چسب، پوشش‌های صنعتی و مواد معدنی پیشرفته. ارزش استراتژیک این ماده نه در ظاهر آن، بلکه در نقشی است که در زنجیره تولید کشور ایفا می‌کند. هر تُن کائولن فرآوری‌شده ده‌ها محصول پایین‌دستی را تغذیه می‌کند و همین موضوع اهمیت اقتصادی مرند را از یک شهرستان معدنی به نقطه‌ای کلیدی در نقشه صنعتی ایران ارتقا داده است.
مسیر دسترسی به معدن پرپیچ و پرشیب بود جاده‌ای خاکی که در هر قدمش می‌شد دشواری زیست و کار کارگران معدن را حس کرد. خبرنگاران با چهره‌هایی پوشیده از گرد و خاک کوه‌ها از نزدیک شاهد تلاش روزمره مردانی بودند که هر روز جان خود را میان گرد و غبار و دمای بالا به خطر می‌اندازند تا چرخ تولید در کشور متوقف نشود.
در نگاه بسیاری از آنها، خستگی نه از سختی کار، بلکه از کم‌توجهی به زیرساخت‌های ایمنی مشهود بود. بسیاری بدون ماسک، با لباس‌های فرسوده و ابزارهای محدود به کار ادامه می‌دادند.
پس از این بازدید کاروان مجدداً به کارخانه صنایع خاک چینی ایران بازگشت تا از نزدیک فرآیند تخصصی تفکیک، شست‌وشو و خشک‌سازی کائولن استخراج‌شده را مشاهده کند. در این واحد صنعتی، عملیات جداسازی مواد معدنی با دقت بالا و به‌کارگیری فناوری‌های پیشرفته انجام می‌گرفت، به‌گونه‌ای که گویی از دل خاک، ثروتی سفید و خاموش بیرون می‌آید. در اینجا خبرنگاران با چالشی جدی مواجه شدند؛ کارگرانی که باوجود مواجهه مستمر با گرد و غبار سیلیس بدون دسترسی به تجهیزات ایمنی کامل و در مواردی بدون ماسک مشغول به کار بودند. این تضاد آشکار میان رعایت استانداردهای ایمنی برای بازدیدکنندگان و کمبود شدید امکانات حفاظتی برای نیروی کار نشان‌دهنده نیاز فوری به بهبود زیرساخت‌های ایمنی در صنایع معدنی است. بااین‌حال استقامت و تعهد کاری این افراد نمود عینی روحیه‌ای است که ستون فقرات اقتصاد کشور را شکل می‌دهد.
پس از کارخانه کائولن به مقصد بعدی رفتیم. شرکت سیمان صوفیان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان سیمان در شمال‌غرب ایران با ظرفیت تولید سالیانه ۳ میلیون و ۲۰۰ هزار تن سیمان که نقش مهمی در تأمین نیازهای داخلی و صادراتی کشور ایفا می‌کند. این شرکت با صادرات ماهانه ۲۰.۵ میلیون دلار سیمان و ۱۴.۵ میلیون دلار کلینکر به کشورهای همسایه به ویژه ارمنستان، در تقویت جایگاه ایران در بازارهای بین‌المللی مؤثر بوده است.
کارخانه سیمان صوفیان به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین و بزرگترین واحدهای تولید سیمان در شمال‌غرب کشور، نقشی تعیین‌کننده در تأمین مصالح زیرساختی ایران دارد. این مجموعه که از دهه ۱۳۴۰ فعالیت خود را آغاز کرده، امروز با ظرفیت تولید سالانه بیش از ۱.۷ میلیون تُن، نه‌تنها بخش قابل‌توجهی از نیاز استان‌های شمال‌غرب را تأمین می‌کند، بلکه در صادرات به کشورهای همسایه ازجمله جمهوری آذربایجان، ارمنستان و ترکیه نیز نقش فعالی ایفا می‌کند. موقعیت جغرافیایی ممتاز، دسترسی مستقیم به شبکه ریلی و جاده‌ای و استقرار در مسیر کریدورهای صادراتی، سیمان صوفیان را به یکی از گره‌های استراتژیک در زنجیره تولید و توزیع مصالح ساختمانی کشور تبدیل کرده است.
در جریان تور رسانه‌ای شستا، خبرنگاران ضمن بازدید از خطوط تولید این کارخانه، از نزدیک با چالش‌های زیست‌محیطی و منابع آب مورد استفاده در صنعت سیمان آشنا شدند. مدیران کارخانه توضیح دادند که بخش عمده آب مصرفی از چاه‌های صنعتی تأمین می‌شود و برنامه‌هایی برای بازیافت و بازچرخانی آب در دستور کار قرار دارد. بااین‌حال، در شرایط کم‌آبی کشور، استمرار این روند نیازمند سیاست‌گذاری دقیق‌تری است تا توازن میان تولید صنعتی و حفظ منابع طبیعی برقرار شود. سیمان صوفیان نمونه‌ای از واحدهایی است که در عین نقش‌آفرینی در رشد اقتصادی و ارزآوری، ضرورت دارد مسیر خود را به‌سوی فناوری‌های پاک و بهره‌وری بیشتر از انرژی و منابع هدایت کند؛ گامی که تحقق آن می‌تواند الگوی پایداری برای سایر صنایع سیمانی کشور باشد.
پس از سمفونی صنعت سیمان صفویان، راهی پالایشگاه نفت پاسارگاد تبریز شدیم. این پالایشگاه یکی از مراکز تولید قیر در شمال‌غرب کشور است. در واحد قیرسازی تبریز ظرفیت تولید عملیاتی روزانه حدود ۱۳۸۰ تن قیر است. این مجتمع از موقعیت ممتاز جغرافیایی بهره می‌برد نزدیکی به مرزها امکان صادرات به ترکیه، آذربایجان و کشورهای همسایه را تسهیل می‌کند. این پالایشگاه، بخشی از شرکت نفت پاسارگاد است که از سال ۱۳۸۲ با تجمیع شش واحد قیرسازی در سراسر کشور تشکیل شده است.
در جلسه با مدیرعامل پالایشگاه موضوعات متعددی مطرح شد: نقش این پالایشگاه در جنگ دوازده‌روزه، جایگاه صادرات قیر ایران، و ادعای دردناک اینکه قیری که در ایران تولید می‌شد، در بازارهای بین‌المللی به نام عراق فروخته می‌شد، چالش حقوقی و ملی دردناکی است که مورد اعتراض اهالی رسانه قرار گرفت. مدیرعامل نفت پاسارگاد تبریز گفت: ما با تمام توان تلاش می‌کنیم تا محصولات تولیدی خود را به نام ایران صادر کنیم اینکه بخشی از صادرات به نام کشور دیگر ثبت شود مشکلی است که باید حل شود. پرسش و پاسخ بین خبرنگاران و مدیرعامل به گرمایی انجامید که نه فقط درباره تولید بلکه درباره هویت ملی و سرنوشت اقتصادی منطقه بحث می‌کرد.
در ادامه روز پس از یک ناهار فشرده و مشاجرات کوتاه بین خبرنگاران در مورد مصرف آب صنایع و حقوق ملی صادرات کاروان به سوی داروسازی شهید قاضی تبریز رهسپار شد. این کارخانه یکی از بنگاه‌های کلیدی در صنعت دارو در استان است. در خط تولید با تغییر لباس کامل عبور از محفظه‌های بهداشتی و تجهیزات ویژه را تجربه کردیم. مدیر عامل کارخانه می‌گفت داروها پس از تولید ۱۵ روز در انبار نگه داشته می‌شوند تا در صورت تأیید کیفی به بازار عرضه شوند. در روزهای کرونا و تشدید تحریم‌ها، این کارخانه شبانه‌روز کار کرده تا کمبود دارو به حداقل برسد. در مصاحبه‌ای مدیرعامل شرکت اعلام کرده است که بازسازی بزرگترین تاریخ صنعت دارویی کشور در این کارخانه در جریان است و پیش‌بینی رشد سود بیش از ۵۰ درصد در سال آینده را داده است.
پس از بازدید شهید قاضی به سمت کارخانه داروسازی زهراوی حرکت کردیم. مدیرعامل این کارخانه از گرانی مواد اولیه و مشکلات ارزی گفت؛ گفت که اگر چه صنعت دارو نهادی حساس برای سلامت عمومی کشور است اما در دل دشواری‌های اقتصادی قرار دارد. نقش این کارخانه در تنوع تولید دارو و تأمین داروهای حیاتی، محور سخنان او بود و بر اهمیت صادرات دارویی تأکید شد.
مسیر بازدید ما با کلرپارس به اوج تکنولوژی شیمیایی رسید. مدیر حراست کارخانه در جلسه‌ای فشرده گفت: این کارخانه، با تولید کلر و مشتقات آن، نقش مهمی در صنایع آب و تصفیه‌خانه‌ها دارد. تولیدی استراتژیک که اگر نباشد زنجیره بهداشتی کشور با لطمه مواجه می‌شود. او درباره ارزآوری این واحد و سهم آن در پویایی صنعت شیمیایی استان سخن گفت.
با تاریکی شب مهم‌ترین بخش سفر آغاز شد نشست مشترک مدیران روابط عمومی صنایع و خبرنگاران در سالن جلسات. در آنجا، دغدغه‌هایی مانند اطلاع‌رسانی به‌موقع، تقدیر از رسانه‌ها، شفافیت عملکرد، مشکلات زیرساختی و حقوق منطقه‌ای مطرح شد. مدیران تأکید کردند که رسانه‌ها باید پیام تولید و ارزش‌آفرینی صنایع در استان را به سطح ملی ببرند. همچنین گفتند که ارتقای سياست‌های مالی، معافیت‌های مالیاتی و تسهیل صادرات، اولویت‌های صنایع منطقه است.
انتهای پیام/