«حسین نعیم‌آبادی» کارشناس علوم سیاسی و روابط بین‌الملل در یادداشتی برای خبرگزاری آنا، نوشت: «جان مرشایمر» نظریه‌پرداز برجسته مکتب رئالیسم تهاجمی در روابط بین‌الملل، در اظهارات اخیر خود با نگاهی راهبردی به جایگاه ایران در معادلات منطقه‌ای، تصریح کرده است که «اگر جای ایران بودم، به‌صراحت به آمریکا و اسرائیل اعلام می‌کردم که هرگونه فشار اقتصادی یا نظامی هزینه سنگینی برای آنها به همراه خواهد داشت؛ از ضربه به منافع اسرائیل تا بستن تنگه هرمز. اگر بنا باشد اقتصاد ایران نابود شود؛ همه هزینه خواهند داد.»
مرشایمر در واقع از منطق بازدارندگی فعال سخن می‌گوید. اینکه کشوری برای حفظ امنیت و منافع ملی خود باید هزینه دشمنی را برای طرف مقابل افزایش دهد، نه آنکه با امتیاز دادن، خود را در موضع ضعف قرار دهد.
این منطقِ قدرت‌محور، شباهت زیادی به رویکرد شهید «سید ابراهیم رئیسی» در دوران ریاست‌جمهوری دولت سیزدهم دارد.
شهید رئیسی با تأکید بر استقلال سیاسی و نفی سازش تحقیرآمیز، صراحتاً اعلام کرد که «ملاقات با رئیس‌جمهور آمریکا هیچ دستاوردی برای ملت ایران ندارد» و اصل عزت، حکمت و مصلحت را به‌گونه‌ای معنا کرد که در آن عزت ملی را بر هر مصلحت کوتاه‌مدت ترجیح دارد. در دولت او، هرچند فشار‌های اقتصادی و تحریم‌ها تداوم داشت؛ گفتمان مقاومت و تقویت این محور در منطقه در کنار حفظ اقتدار و گسترش تعاملات منطقه‌ای ایران در اولویت قرار گرفت.
سیاست خارجی دولت سیزدهم بر مبنای بازدارندگی، حفظ استقلال تصمیم‌گیری و چند جانبه‌گرایی منطقه‌ای تعریف می‌شد.
در مقابل، دولت فعلی در سیاست خارجی، رویکردی متفاوت اتخاذ کرده است؛ رویکردی که می‌توان آن را تعامل‌گرایی محتاطانه و مصلحت‌جویانه نامید. تأکید دولت چهاردهم بر کاهش تنش با غرب، احیای مذاکرات هسته‌ای و بازگشت به نوعی دیپلماسی مبتنی بر توافق و نرمش است.
هرچند این رویکرد با نیتی خیرخواهانه و با هدف کاهش فشار‌های اقتصادی و بهبود وضعیت معیشتی مردم دنبال می‌شود، اما در کنار نتایج معکوس نظیر بالا گرفتن سطح درگیری‌ها تا مرحله تهاجم نظامی به کشور در کنار افزایش تورم افسار گسیخته؛ در نگاه بسیاری از تحلیل‌گران، نشانه‌هایی از انفعال و عقب‌نشینی از موضع بازدارندگی فعال در آن دیده می‌شود.
در حالی که مرشایمر و رئیسی هر دو بر ضرورت نشان دادن قدرت و هزینه‌سازی برای طرف مقابل تأکید دارند، سیاست فعلی بیشتر بر جلب اعتماد غرب و حفظ فضای مذاکره متمرکز است. نتیجه این تفاوت، دو نوع برداشت از مفهوم «امنیت ملی» است:
• در دیدگاه مرشایمر و رئیسی، امنیت از قدرت و بازدارندگی نشأت می‌گیرد.
• در دیدگاه دولت چهاردهم، امنیت از گفت‌و‌گو و کاهش تنش حاصل می‌شود.
اما تجربه تاریخی روابط ایران و غرب نشان داده است که در بسیاری از مواقع، قدرت واقعی و اراده مقاومت بیش از دیپلماسی نرم می‌تواند در معادلات منطقه‌ای و بین المللی برای ایران دستاورد داشته باشد.
انتهای پیام/