سزارین در ابتدا به‌عنوان یک دستاورد مهم پزشکی شناخته می‌شد که جان مادران و نوزادان بسیاری را از خطر مرگ و عوارض شدید نجات داده است. با این حال، بررسی‌های جهانی نشان می‌دهند که افزایش بی‌رویه آن نه تنها موجب ارتقای سلامت مادر و نوزاد نمی‌شود، بلکه می‌تواند آسیب‌های جدی به همراه داشته باشد. سازمان جهانی بهداشت تاکید می‌کند که میزان طبیعی انجام این عمل باید حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد زایمان‌ها باشد، در حالی که آمارها در کشور ما بسیار بالاتر است و به‌طور میانگین به ۳۵ درصد می‌رسد. این فاصله قابل‌توجه، زنگ خطری برای نظام سلامت محسوب می‌شود و ضرورت بررسی پیامدهای آن را بیشتر می‌کند.
به‌ویژه، سزارین در مرحله دوم لیبر یعنی زمانی که دهانه رحم به طور کامل باز شده اما زایمان طبیعی با دشواری جدی روبه‌روست، خطرهای بیشتری برای مادر و نوزاد به همراه دارد. در این شرایط، پزشکان ناچار می‌شوند به جراحی روی آورند، اما احتمال خونریزی شدید، آسیب‌های رحمی، طولانی شدن مدت جراحی و مشکلاتی برای نوزاد افزایش می‌یابد. مطالعات قبلی نشان داده‌اند که این نوع سزارین با ریسک بالای عوارض مادری و حتی تأثیرات منفی بر بارداری‌های آینده همراه است. بنابراین، بررسی دقیق عوارض آن در مراکز درمانی و ارائه راهکارهای عملی برای کاهش خطر اهمیت ویژه‌ای دارد.
در همین راستا، سونیا صادق‌پور و یکی از همکارانش از دانشگاه علوم پزشکی ارومیه پژوهشی را در بیمارستان کوثر ارومیه انجام داده‌اند. آن‌ها با تمرکز بر عوارض سزارین در مرحله دوم لیبر، تلاش کردند میزان مشکلات ناشی از این عمل را با موارد مشابه در مرحله نخست لیبر مقایسه کنند و عوامل موثر در افزایش خطر را شناسایی نمایند.
این مطالعه در قالب یک تحقیق تحلیلی-موردی صورت گرفت. پژوهشگران طی یک سال، ۶۰ مادر باردار را که تحت عمل سزارین قرار گرفته بودند بررسی کردند. در این گروه، ۳۰ نفر کسانی بودند که در مرحله دوم لیبر نیازمند سزارین شدند و ۳۰ نفر دیگر در مرحله نخست لیبر تحت این عمل قرار گرفتند. انتخاب افراد به صورت تصادفی ساده انجام شد تا نتایج از دقت کافی برخوردار باشد. سپس، داده‌های بالینی مادران و نوزادان جمع‌آوری و میان دو گروه مقایسه شد.
نتایج این بررسی نشان دادند که میزان خونریزی در مادرانی که در مرحله دوم لیبر تحت عمل قرار گرفتند، به‌طور قابل توجهی بیشتر بود. شاخص تعداد گازهای استریل مصرف‌شده هنگام جراحی، بیانگر این تفاوت بود. همچنین، مدت بستری این گروه در بیمارستان طولانی‌تر از گروهی بود که در مرحله نخست لیبر سزارین شدند. افزون بر این، مدت زمان مرحله نخست لیبر در گروه مرحله دوم بیشتر گزارش شد. هرچند در مدت بیهوشی و زمان جراحی تفاوت خاصی مشاهده نشد، اما شواهد به وضوح نشان‌دهنده خطر بالاتر این نوع سزارین بود.
محققان تاکید کرده‌اند که سزارین در مرحله دوم لیبر با عوارض بیشتری از جمله خونریزی، عفونت، آسیب رحمی و نیاز به بستری طولانی‌تر همراه است. بنابراین پزشکان باید در تصمیم‌گیری برای انجام این عمل در چنین شرایطی نهایت دقت را به خرج دهند و پیش از هر چیز، عوامل خطرزا در هر بیمار را بررسی کنند. آموزش مادران باردار در مورد مزایا و خطرات سزارین در مراحل مختلف لیبر نیز می‌تواند آن‌ها را برای تصمیم‌گیری آگاهانه یاری کند.
مقایسه این پژوهش با مطالعات پیشین نشان داد که عوارض مادری در سزارین مرحله دوم بیشتر از مرحله نخست است. این عوارض شامل خونریزی شدید، نیاز به انتقال خون، عفونت‌های رحمی، بستری در بخش مراقبت‌های ویژه و حتی گاهی نیاز به جراحی مجدد می‌شود. هرچند نتایج در مورد عوارض نوزادی کمی متفاوت است، اما بسیاری از مطالعات و همین پژوهش اخیر از افزایش مشکلاتی مانند پایین بودن شاخص آپگار، پذیرش در بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان، مشکلات تنفسی و حتی مرگ‌ومیر بیشتر خبر داده‌اند. همین موارد نشان می‌دهد که باید با احتیاط فراوان نسبت به انجام سزارین در مرحله دوم لیبر تصمیم گرفت.
به گفته پژوهشگران، بهتر است از به تأخیر انداختن تصمیم برای سزارین تا مرحله دوم لیبر اجتناب شود و در صورت اجبار، حتماً حضور یک جراح باتجربه و رعایت تمهیدات ایمنی در اولویت قرار گیرد. این یافته‌ها نه تنها برای بهبود مراقبت از مادران و نوزادان اهمیت دارد، بلکه می‌تواند راهنمایی برای سیاست‌گذاران حوزه سلامت در سطح ملی باشد.
گفتنی است این نتایج در «فصلنامه مطالعات علوم پزشکی» وابسته به دانشگاه علوم پزشکی ارومیه منتشر شده‌اند که از نشریات معتبر علمی کشور به شمار می‌آید و به انتشار پژوهش‌های بالینی و کاربردی در حوزه سلامت می‌پردازد.