آزیتا حسین‌زاده عطار | شهرآرانیوز؛ تصور کنید فرهنگ کتاب‌خوانی فقط به کتابخانه‌ها محدود نیست؛ بلکه کتاب، این چهارگوشه خوش خط‌و‌خال پرمحتوا، این قدرت را دارد که در هر خانه، مدرسه، محل کار و فضا‌های عمومی شور راه بیندازد و غوغا به پا کند. می‌تواند به بخشی از سبک زندگی تبدیل شود و دنیا را با ضرب‌آهنگ کلماتش زیباتر کند. تصور کنید هر عصر که همه اعضای یک خانواده دور هم جمع می‌شوند، هر کدام بین چای و میوه و عصرانه حرفی از جمله یا صفحه‌ای از کتابی را نقل شیرین محفلشان کنند.
کارمندی را تصور کنید که این قدر در دنیای ناشناخته کتاب‌ها چرخیده که کلی ایده و فکر خلاقانه دارد و یک روز هم از یک پاراگراف تازه، ایده‌ای به ذهنش می‌زندو منجر به خلق یک پروژه خلاقانه می‌شود. در مدارس کتاب‌ها می‌توانند هم وسیله‌ای برای یادگیری باشند و هم پنجره‌ای به سوی جهانی که کنجکاوی را در دل دانش‌آموزان روشن می‌کنند.
در پارک‌ها و محله‌ها نیز تعبیه کتاب‌باکس‌های عمومی یا کتابخانه‌های سیار به پلی برای گفت‌و‌گو، تبادل تجربه و کشف داستان‌های تازه تبدیل شد‌ه‌اند. این گزارش با رویکردی عمیق، اما قابل اجرا، با ذکر نمونه‌های ملموس، مسیر‌هایی را ترسیم می‌کند که چگونه فضای زندگی می‌تواند به محفل یادگیری، الهام و هم‌زیستی در دنیای عجیب‌و‌غریب کتاب‌ها تبدیل شود.
ترویج کتاب‌خوانی نه صرفا یک تکلیف آموزشی، بلکه دعوتی است به سفری لذت‌بخش در جهان کلمات؛ سفری که هر روز به روایت تازه‌ای از زندگی می‌انجامد و قابلیت این را دارد که هر فرد را به نویسنده داستان روزانه‌اش تبدیل کند. در این گزارش همراهی قاسم فتحی، منتقد و نویسنده کتاب و یک کتاب‌خوان حرفه‌ای را داریم تا توصیه‌های او را برای پذیرفته شدن کتاب، به عنوان جزو جدانشدنی دنیایمان داشته باشیم.
یک هم‌خانه دوست‌داشتنی
هر روز عصر در خانه، جمع تشکیل شده از پدر، مادر و فرزندان و یک سینی چای داغ و یک جلد کتاب می‌تواند صحنه شگفت‌انگیز خانوادگی را بیافریند؛ صحنه‌ای که پیوست، تبادل اطلاعات، صمیمیت و کلی شکوفایی در استعداد‌های اعضای خانواده، به‌ویژه بچه‌ها را رقم می‌زند. این همان تصویری است که خانواده‌ها را به کتاب خواندن عادتی می‌کند و انس می‌دهد، همچنین استحکام خانواده را نیز سبب می‌شود و به گفت‌و‌گو درباره جهان کتاب فرصتی دوباره می‌دهد.
- تعریف هدف‌های خانوادگی خواندن؛ به عنوان نمونه هر هفته یک کتاب جدید آغاز کنیم یا اینکه روزانه پانزده دقیقه مطالعه خانوادگی داشته باشیم.
- ایجاد فضای اختصاصی خانوادگی جذاب برای مطالعه؛ مانند چهار صندلی حصیری و یک میز گرد کوچک، نور مناسب، قفسه‌های در دسترس در کنار آن و شاید یک موسیقی آرام‌بخش.
- انتخاب کتاب‌ها برای همه سنین در کتابخانه کوچک خانوادگی و ترکیبی از ژانر‌های مختلف مورد علاقه اعضای خانواده.
- مشارکت والدین به عنوان الگو در خواندن هم‌زمان کتاب و ایجاد مباحثه‌های کوتاه پس از هر کتاب و انجام فعالیت‌هایی مانند گفت‌و‌گو درباره درس‌های کتاب، کاردستی مرتبط با کتاب یا خلاصه‌نویسی به زبان ساده.
- مدیریت زمان دیجیتال کتاب‌خوانی در خانه مانند شنیدن کتاب‌های صوتی و استفاده از نرم‌افزار‌های دیگر کتاب‌خوانی.
- ارزشیابی و پاداش‌های مثبت در ارتباط با کتاب‌خوانی که می‌تواند شامل کار‌های تشویقی باشد.
- ثبت‌نام در کتابخانه‌های محله یا گذراندن اوقاتی در کتاب‌فروشی محله با هدف دسترسی اعضای خانواده به کتاب‌های متنوع.
همراه خوب گشت‌و‌گذار‌های شهری
جامعه و فضا‌های عمومی فرصت‌های بی‌پایانی برای کتاب‌خوانی ایجاد می‌کنند؛ از پارک‌ها تا مسیر‌های پیاده‌روی و حتی تمامی فضا‌های مشترک تفریحی و گردشگری شهر می‌توانند همراهی کتاب را با خود داشته باشند.
- کتاب‌های قابل دسترس در فضا‌های عمومی؛ مانندکتاب‌باکس‌های عمومی و محلی برای قرار دادن کتاب‌های اهدایی در محله‌ها و پارک‌ها و مکان‌های تفریحی و گردشگری عمومی.
- رویداد‌های کتاب‌خوانی در فضا‌های باز؛ مانند عصر‌های کتاب، قصه‌گویی در پارک و نشست‌های کوتاه با حضور جمعیت شهری.
- کتابخانه‌های سیار و ایستگاه‌های کتاب؛ مانند نمایشگاه‌های کتاب در محله‌های مختلف و جابه‌جایی کتاب‌ها از طریق وسایل نقلیه سیاری که کارشان رساندن منصفانه کتاب به همه محله‌های شهر است.
- همکاری با گردشگری و جامعه محلی در تشکیل تور‌های کتاب با محوریت تاریخ، فرهنگ و ادبیات محلی.
- ارائه کتاب‌های راهنما برای پیاده‌روی‌های طبیعت و کتاب‌های کودکان در مسیر‌های تفریحی.
- استفاده از فضا‌های پارک به عنوان کلاس‌های درس غیررسمی مانند مباحث آموزشی کوتاه در فضا‌های باز.
- نظرسنجی‌های کوتاه از اعضای جامعه درباره تجربه کتاب‌خوانی در فضا‌های عمومی و انعکاس این تجربیات شیرین در فضای مکان‌های تفریحی و گردشگری عمومی و فضای مجازی.
میدانی برای اشتغال به شیوه خلاقانه
فرهنگ کتاب‌خوانی در محیط کار می‌تواند بهره‌وری، خلاقیت و روابط همکاران را تقویت کند؛ با راهبرد‌های ساده، اما هدفمند، هر سازمان می‌تواند به مرکزی برای یادگیری تبدیل شود.
- ایجاد کتابخانه کوچک و چیدمان کتاب‌های پیشنهادی بر اساس حوزه کار و علایق کارکنان.
- اختصاص زمان‌های مشخص؛ مانند اول صبح یا زمان‌های قطعی برق برای مطالعه کوتاه ۲۰ تا ۳۰ دقیقه در ساعات کاری.
- ایجاد باشگاه‌های کتاب با هدف‌های کاری؛ مانند ارائه کتاب‌های حوزه مهارت‌های مدیریت زمان، رهبری، ارتباطات و روابط عمومی.
- مسابقات و چالش‌های کتاب‌خوانی تیمی و امتیازدهی سرویسی و جوایز آموزشی یا تیمی.
- ارتباط با توسعه حرفه‌ای کتاب‌های تخصصی مرتبط با کسب‌وکار و صنعت.
- کتاب‌داری دیجیتال در سازمان؛ مانند کتاب‌های صوتی و منابع الکترونیکی در دسترس.
- فرهنگ بازخورد و گفت‌و‌گو با تشکیل نشست‌های کوتاه پس از مطالعه برای تبادل دیدگاه.
کتابخانه‌های سیار کانون در محله‌های کم‌برخوردار
یکی از طرح‌های کاربردی و جذابی که در حال برگزاری در شهر است، طرح کتابخانه سیار کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در محله‌های شهر است که از سال ۱۳۹۱ در حال اجراست. این کتابخانه‌های سیار مینی‌بوسی فقط یک کتابخانه نیست، یک چهاردیواری چرخ‌دار است که تا شعاع بسیاری از شهر، کمر همت به رشد و شکوفایی بسیاری از کودکان و نوجوان شهر بسته است.
حال می‌خواهد اجرای نمایش عروسکی سبب ارتقای فرهنگ کودکان شهر باشد یا خواندن دسته‌جمعی کتاب یا گل بازی و نقاشی و هر فعالیت خلاقانه دیگر در راستای ترویج فرهنگ کتاب‌خوانی. گزارش کامل‌تر همکارمان عظیم‌زاده را در این کیو آر کد بخوانید.
مدرسه، سکوی پرتاب به جهان کتاب
مدرسه، باید آینه‌ای از جهانِ نوبرانه کتاب‌ها باشد. هر کلاسش بتواند با جذابیت، برنامه‌های مطالعه درکتابخانه‌ای پروپیمان را پیش چشمان دانش‌آموزان باز کند و آنها را به سوی دنیایی از شگفتی و شوق سوق دهد. وقتی بچه‌ها با کتابی در دست به یک گفت‌وگوی کوچک می‌نشینند یا داستانی از کتابی را با صدای بلند برای دیگر دانش‌آموزان روایت می‌کنند، جرقه‌ای از کنجکاوی روشن می‌شود و از هر پرسش، راهی به سوی پاسخ‌های تازه گشوده می‌شود و در کلاس پویایی و زنده بودن موج می‌زند.
در این فضا، بلندخوانی، بحث‌های سریع و تبادل کتاب‌ها عادت‌های مادام‌العمر دوستی با کتاب را پایه‌گذاری می‌کند و آینده‌ای روشن را برای فردای کشور ترسیم می‌کند.
- برنامه‌های کتاب‌خوانی منظم؛ مانند باشگاه کتاب، جلسات کتاب‌خوانی بین دانش‌آموزان و معلمان.
- تشکیل مرکز یادگیری به نام کتابخانه مدرسه و تشکیل بروشور‌های کتاب‌های پیشنهادی بر اساس سطح سنی و علاقه دانش‌آموزان.
- تعریف طرح‌های مشارکتی کتاب‌خوانی؛ مانند کتاب‌های اهدایی و تبادلی بین کلاس‌ها.
- تعریف رویداد‌هایی از جنس کتاب‌خوانی؛ مانند شب‌های قصه‌گویی، اجرای نمایش‌هایی با بازی کودکان از متن کتاب‌ها.
- ادغام کتاب‌های درسی با کتاب‌های داستانی دیگر برای دروسی که امکان بهره‌گیری از کتاب‌های داستانی برای یادگیری بهتر آنها وجود دارد.
- تشکیل کلاس‌های مشترک برای پدر و مادر‌ها برای آشنایی با کتاب‌های کودک و نوجوان.
- دسترسی به کتاب‌ها برای همه گروه‌های دانش‌آموزی.
- ارزیابی اثربخشی کتاب‌خوانی دانش‌آموزان از تعداد کتاب‌های خوانده‌شده یا زمان مطالعه.
نسخه‌ای برای کتاب‌خوان شدن افراد
اگر بخواهیم جامعه‌ای کتاب‌خوان داشته باشیم باید حواسمان باشد که قیمت پانصدهزار تومانی یک کتاب سبب حذف ضروریات در زندگی و ارتزاق خانواده نشود.
گاهی فرزندمان جای کتاب خواندن علاقه‌مند نمایش و فیلم یا نوع دیگری از محتوا غیر از کاغذی آن است که می‌توان در کنار آن فیلم یا نمایش کتاب‌هایی با همان محتوا به او معرفی کرد.
گاهی فرد را کلمه و جمله آرام می‌کند و به سمت آن سوق پیدا می‌کند. روحیه مشوش و آشفته تمرکزی برای کتاب‌خوانی نمی‌گذارد.
باید حواسمان باشد کتاب‌هایی را که سرقت شده است و یا تخفیف‌های عجیبی دارد نخریم؛ اینکه انتشارات کتاب چه باشد، مهم است، چون حجم سرقت کتاب در جامعه زیاد شده است و نباید از تخفیفات عجیب و غریب حمایت شود.