به گزارش خبرگزاری ایمنا، محمد نعمتی امروز _پنجشنبه هفدهم مهر_ در نشست نخبگانی مطالبه‌گران زاینده‌رود اظهار کرد: هدف اصلی پژوهش، بازسازی روند جریان و شرایط رودخانه در طول تاریخ و بررسی تأثیر مداخلات انسانی بر خشکی آن است و بررسی داده‌های تاریخی و مغزهای رسوبی نشان می‌دهد که زاینده‌رود همواره رودخانه‌ای دائمی بوده و در طول هزاران سال جریان خود را حفظ کرده است.
وی افزود: مطالعات دانشگاه صنعتی اصفهان بر دو پایگاه داده اصلی استوار است؛ آرشیو هیدرولوژی و مغزهای رسوبی رودخانه و این داده‌ها امکان بازسازی تغییرات جریان رودخانه در بازه‌های زمانی کوتاه و بلندمدت را فراهم می‌کنند و نشان می‌دهند که کاهش شدید دبی در دهه‌های اخیر همزمان با افزایش مداخلات انسانی و احداث سازه‌های کنترل آب رخ داده است.
عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی اصفهان تصریح کرد: داده‌های ایستگاه‌های هیدرومتری از سال ۱۳۲۸ تا ۱۴۰۰ نشان می‌دهد حتی در خشک‌ترین سال‌های گذشته، رودخانه همواره حداقل دبی خود را حفظ کرده است، اما دستکاری‌های انسانی، انتقال آب و توسعه صنایع آب‌بر در دو دهه اخیر موجب کاهش شدید جریان شده است.
نعمتی با اشاره به مغزهای رسوبی برداشت‌شده از دلتا و بخش‌های مختلف رودخانه گفت: نرخ رسوب‌گذاری در گذشته بسیار کم بوده و تغییرات امروز در دانه‌بندی رسوبات نشان‌دهنده افزایش انرژی و فشار بر رودخانه است که عمدتاً ناشی از فعالیت‌های انسانی و دستکاری‌های سازه‌ای است.
وی اضافه کرد: مغزهای رسوبی بخش میانی و پایینی رودخانه، پوشش اطلاعاتی بیش از ۴۰۰ سال فراهم می‌کنند و تحلیل آن‌ها نشان می‌دهد که تنها در دهه‌های اخیر، تغییرات هیدرولوژیک به طور محسوس افزایش یافته است.
نعمتی با اشاره به بررسی داده‌های هیدرولوژیک شاخص‌های استاندارد جریان و شاخص‌های هواشناسی تأکید کرد: همزمان با تغییرات اقلیمی طبیعی، مداخلات انسانی عامل اصلی بروز خشکسالی‌های شدید در بخش‌های میانی و پایین‌دست رودخانه بوده است.
وی افزود: مطالعه مقایسه‌ای شاخص‌های بارش و جریان رودخانه در ایستگاه‌های پل‌کله، برزنه و شهرکرد نشان می‌دهد که کاهش دبی رودخانه در دو دهه اخیر با شاخص‌های هواشناسی همخوانی ندارد و تأثیر انسان بیش از عوامل طبیعی است.
عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی اصفهان با اشاره به تاریخچه مداخلات انسانی، به احداث سد زاینده‌رود و انتقال آب از تونل‌های کوهرنگ و پروژه‌های توسعه صنایع بزرگ همچون ذوب‌آهن و مبارکه اظهار داشت: این اقدامات بدون توجه به ظرفیت رودخانه و اکوسیستم پایین‌دست، به خشکی گسترده رودخانه و تالاب گاوخونی منجر شده است.
وی یادآور شد: پیش از احداث سد زاینده‌رود نیز، برنامه‌ریزی ملی برای توسعه کشاورزی، حقابه پایین‌دست را تحت فشار قرار داده بود، اما اکنون دستکاری‌های سازه‌ای و انتقال آب، اثرات انسانی بر خشکی رودخانه را تشدید کرده است.
نعمتی با بیان اینکه مطالعات انجام‌شده توسط دانشگاه صنعتی اصفهان شامل نمونه‌برداری‌های مغز رسوبی، تحلیل شاخص‌های هیدرولوژیک و هواشناسی و بررسی داده‌های هفت دهه اخیر است، افزود: نتایج ما نشان می‌دهد که رودخانه زاینده‌رود از نظر هیدرولوژیک همواره جریان دائمی داشته و کاهش آن در دهه‌های اخیر ناشی از سوء مدیریت، توسعه غیرمجاز صنایع آب‌بر و عدم برنامه‌ریزی صحیح برای حفظ حقابه‌ها است.
وی با اشاره به محدودیت دسترسی به داده‌ها از سوی برخی ایستگاه‌ها و سازمان‌ها تاکید کرد: با وجود کمبود بودجه و محدودیت‌های اجرایی، دانشگاه توانسته است با استفاده از امکانات داخلی و همکاری دانشجویان، تحلیل جامعی از جریان و رسوب رودخانه ارائه دهد.
عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی اصفهان خاطرنشان کرد: احیای زاینده‌رود نیازمند تغییر نگرش مدیریتی و علمی است و بدون توجه به اصول علمی و داده‌های هیدرولوژیکی، هر گونه پروژه انتقال آب یا توسعه بدون مطالعه، ادامه خشکی و آسیب به اکوسیستم رودخانه را به دنبال خواهد داشت.
وی تصریح کرد: زاینده‌رود همواره رودخانه‌ای زنده و دائمی بوده و عامل اصلی خشکی فعلی آن، اقدامات انسانی و مداخلات سازه‌ای است و احیای آن نیازمند اولویت دادن به حقوق طبیعی رودخانه و برنامه‌ریزی مبتنی بر داده‌های علمی و تاریخی است.