این نشست با حضور نمایندگانی از ۱۰ کشور منطقه و همچنین کشور بلاروس به عنوان عضو میهمان برگزار شد. اما این اجلاس در شرایطی برگزار شد که در فاصله یکسال از برگزاری دور قبلی این سلسله نشستها در مسکو، تحولات زیادی در عرصه بینالمللی و همچنین داخل افغانستان به وقوع پیوستهاست. با در نظر گرفتن این تحولات، به چند ملاحظه مهم در مورد هفتمین نشست فرمت مسکو میتوان اشاره کرد.
۱- مشارکت طالبان در جایگاه نمایندگان رسمی افغانستان؛ از زمان شکلگیری فرمت مسکو در سال ۲۰۱۷ تاکنون، طالبان مسیر بسیار متفاوتی را در این فرمت طی کردهاند؛ از شناسایی به عنوان گروههای تروریستی در نشستهای ابتدایی تا مشارکت در فرمت اخیر به عنوان نمایندگان رسمی کشور افغانستان. البته این تحول به یکباره رخ نداده است، کما اینکه پس از دورهای غیبت نمایندگان افغانستان، در فرمت پنجم از طالبان به عنوان میهمان و در فرمت ششم به عنوان میهمان ویژه دعوت به عمل آمد. اکنون و در فرمت هفتم شاهد آن هستیم امارت اسلامی طالبان همگام با دیگر کشورها، بیانیه پایانی نشست را امضا میکند، موضوعی که میتواند نشاندهنده تحولی مهم در رویکرد کشورهای منطقه و بهویژه کشورهایی همچون تاجیکستان در قبال حاکمیت طالبان باشد. اما نکته مهم و قابل یادآوری این است چنین تحولی پیش و بیش از آنکه نتیجه تغییرات داخلی افغانستان باشد، از شرایط منطقهای و بینالمللی و تقابل دوباره آمریکا و جهان غرب با کشورهای منطقه تأثیر پذیرفته است؛ تقابلی که در حال حاضر بگرام را میتوان نماد آن تلقی کرد.
۲- سایه سنگین مسئله بگرام بر نشست هفتم؛ هفتمین نشست فرمت مسکو در زمانی برگزار شد که اصرار ترامپ بر حضور دوباره نظامی ایالات متحده در افغانستان و بهطور خاص در پایگاه نظامی بگرام، حساسیتهای زیادی را در سطح منطقه برانگیخته است.
در این راستا هم در زمان برگزاری نشست و هم در بیانیه پایانی، به این موضوع اشاره شد که هرگونه تلاش کشورها برای استقرار زیرساختهای نظامی در افغانستان و همچنین در کشورهای هممرز با این کشور غیرقابل قبول و ناسازگار با منافع صلح و ثبات منطقهای است. اگرچه طالبان در این نشست قاطعانه به کشورهای منطقه اطمینان دادند چنین واگذاری به هیچ عنوان اتفاق نخواهد افتاد، اما در این میان به نظر میرسد برخی دولتهای منطقه تمایلی به بالا رفتن سطح تنش میان طالبان و آمریکا ندارند؛ کما اینکه کابلوف نماینده ویژه روسیه در افغانستان، از استقبال روسها از تداوم گفتوگوها بر سر بازگشایی سفارت آمریکا در کابل خبر میدهد.
۳- دیدگاهها در مورد ناپایداری شرایط در داخل افغانستان؛ از زمان شکلگیری فرمت مسکو، احتمالاً برای نخستین بار است که در بیانیه پایانی نشست به وضعیت داخلی افغانستان توجه کمتری شده است.
در حالی که در نشستهای پیشین بر تشکیل حکومتی فراگیر و یا ملاحظات انسانی در افغانستان تأکید و یا در رابطه با تروریسم، درخواست اقدامهای جدیتری از جانب طالبان مطرح میشد؛ اینبار در بیانیه نمود کمتری از این مسائل بود. این رویکرد در شرایطی در پیش گرفته شد که همزمان با برگزاری نشست مسکو، سازمان ملل یک قطعنامه حقوق بشری شدیداللحن علیه طالبان به تصویب میرساند که در آن به ایجاد سازوکار تحقیقی برای نقض حقوق بشر در افغانستان پرداخته میشود.
این موضوع نشان میدهد میان دغدغههای منطقهای درباره مسائل افغانستان و نگاه جهانیِ عمدتاً به رهبری غرب، شکافی عمیقتر از پیش بهوجود آمده است.
سایه سنگین بگرام بر هفتمین نشست فرمت مسکو
روسیه در روزهای اخیر میزبانی از هفتمین نشست کشورهای منطقه موسوم به «فرمت مسکو درباره افغانستان» را بر عهده داشت.
صاحبخبر -
∎