به گزارش خبرگزاری آنا، در روز‌های اخیر دسترسی اساتید، دانشجویان و پژوهشگران ایرانی به پایگاه اطلاعاتی معتبر اسکوپوس (Scopus) ـ که یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین پایگاه‌های نمایه‌سازی مقالات علمی جهان به شمار می‌رود ـ به‌طور کامل قطع شده است.

این قطعی در شرایطی رخ داده که ایران طی سال‌های اخیر با تلاش‌های گسترده جایگاه قابل‌توجهی در تولید علم و انتشار مقالات بین‌المللی به دست آورده است. تداوم این محدودیت می‌تواند فرآیند پژوهش‌های دانشگاهی، نگارش مقالات علمی و نیز تدوین پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها را با مشکلات جدی مواجه کند.

اسکوپوس به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین ابزار‌های پژوهشی برای دسترسی به مقالات معتبر، رتبه‌بندی مجلات و ارزیابی عملکرد علمی پژوهشگران، نقشی کلیدی در فعالیت‌های تحقیقاتی دانشگاه‌ها و مراکز علمی ایران ایفا می‌کند. بنابراین، قطع دسترسی به این پایگاه نه‌تنها جست‌و‌جو و مرور ادبیات علمی را دشوار ساخته، بلکه ارزیابی کیفیت تحقیقات و همچنین فرآیند ارسال مقالات به مجلات معتبر بین‌المللی را نیز با چالش روبه‌رو کرده است.

در این میان، خبرنگار آنا برای پیگیری مسئله با رئیس ایرانداک گفت‌وگویی را انجام داده است که در ادامه می‌خوانید. 

محمد حسن‌زاده، رئیس پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک)، در گفت‌و‌گو با خبرنگار آنا، اظهار کرد: دسترسی دانشگاه‌های ایران به پایگاه‌های اطلاعاتی بین‌المللی مانند اسکوپوس (از بزرگترین پایگاه‌های چکیده و استنادی دنیا) و ساینس‌دایرکت (پایگاه اطلاعات کتابشناختی بزرگی از نشریات علمی و پزشکی) از چند روز گذشته (۲ یا ۳ روز اخیر) قطع شده است. 

حسن زاده، گفت: دسترسی به پایگاه‌های اطلاعاتی بین‌المللی بیش از ۷ سال قطع بوده است. دلیل اصلی این قطعی، بدهی انباشته بزرگی بود که در طول ۱۷ تا ۱۸ سال گذشته شکل گرفته و عمده‌ترین عامل آن، جهش‌های شدید نرخ ارز بوده است.

رئیس پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران، افزود: ارتباط با ناشران و مالکان پایگاه‌های اطلاعاتی از سال ۱۴۰۱ توسط ایرانداک پیگیری شد و پس از مذاکرات طولانی، از اواسط سال ۱۴۰۲ دسترسی‌ها به‌صورت آزمایشی برقرار شد. در ادامه، قراردادی یک‌ساله از تیر ۱۴۰۳ تا تیر ۱۴۰۴ منعقد شد که اخیراً به پایان رسیده است. 

حسن‌زاده، اضافه کرد: برای تمدید این قرارداد و ادامه دسترسی در سال‌های ۱۴۰۴ و ۱۴۰۵، نیاز به پرداخت حق اشتراک سال گذشته و امضای قرارداد جدید است. اما به دلیل فرآیند‌های اداری و مالی از جمله تخصیص ارز در بانک مرکزی و تأیید اعتبار توسط سازمان برنامه و بودجه، این مراحل به‌موقع انجام نشده و در نتیجه، قرارداد جدید امضا نشده است.

وی تأکید کرد: طبق قوانین، دستگاه‌های اجرایی بدون تخصیص رسمی بودجه، امکان ایجاد تعهد مالی یا امضای قرارداد را ندارند. به همین دلیل، پرداخت هزینه‌های قبلی و انعقاد قرارداد جدید متوقف شده و دسترسی به پایگاه‌های مذکور از روز‌های اخیر قطع شده است.

به گفته رئیس ایرانداک، در این شرایط، پژوهشگران و دانشجویان دیگر قادر به ورود به حساب‌های کاربری یا دسترسی به منابع علمی این پایگاه‌ها نیستند. ایرانداک در حال تلاش برای رفع این محدودیت است و امیدوار است که در اسرع وقت، دسترسی مجدد برقرار شود.

حسن‌زاده همچنین یادآور شد که این دسترسی تنها برای دانشگاه‌های زیرمجموعه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری فراهم بوده است. دانشگاه‌های علوم پزشکی به دلیل عدم پرداخت بدهی‌های قبلی و عدم عضویت در کنسرسیوم، از این خدمات بهره‌مند نبوده‌اند. 

رئیس ایرانداک گفت: ایجاد و تداوم دسترسی به منابع علمی جهانی، یک مسئولیت ملی است و نیازمند همکاری همه‌جانبه بانک مرکزی و سایر دستگاه‌های مرتبط است. ایرانداک دبیرخانه شورای تامین منابع علمی است و دسترسی به پایگاه‌های علمی را برای وزارت علوم انجام می‌دهد.

حسن زاده در پایان گفت: اما، امکان گسترش این دسترسی به دانشگاه‌های علوم پزشکی از طریق عضویت آنها در کنسرسیوم شورای تأمین منابع علمی وجود دارد، مشروط بر اینکه این نظام دانشگاهی، تفاهم نامه‌های لازم را امضا کرده و در فرآیند ایجاد دسترسی مشارکت کند؛ چرا که حتما در کنسرسیوم تخفیف و توان مذاکره شورای تامین منابع علمی بالاتر خواهد رفت.