احساس سرگیجه یا ضعف در دوران بارداری ممکن است دلیلش افت فشار خون باشد. در ادامه بخوانید تا از زبان متخصص بدانید چه مقدار فشار خون طبیعی است، چه زمانی خطرناک می‌شود، و چگونه می‌توان آن را ایمن و مؤثر مدیریت کرد.
به گزارش انتخاب و به نقل از انلی مای هلث؛ بارداری تغییرات زیادی به همراه دارد — نه‌فقط در سبک زندگی، بلکه در درون بدن نیز. یکی از تغییرات شایع اما اغلب نادیده‌گرفته‌شده، افت فشار خون است. بسیاری از زنان باردار، به‌ویژه در سه‌ماهه‌ی اول و دوم، احساس سرگیجه، سبکی سر یا خستگی غیرعادی دارند. اما سؤال مهم این است: چه زمانی فشار پایین طبیعی است و چه زمانی باید نگران شد؟
.
چرا فشار خون در بارداری کاهش می‌یابد؟
دکتر پارول می‌گوید:
«فشار خون پایین یا هیپوتانسیون در دوران بارداری، به‌ویژه در سه‌ماهه‌ی اول و دوم، بسیار شایع است. علت آن ترشح هورمون‌هایی است که دیواره‌ی رگ‌های خونی را شل می‌کنند تا جریان خون بیشتری به سمت جنین برود.»
او توضیح می‌دهد که اگرچه این وضعیت در بیشتر موارد بی‌خطر است، اما در صورتی که فشار خون برای مدت طولانی پایین بماند، ممکن است هم برای مادر و هم برای جنین مشکلاتی ایجاد کند.
علائم شایع افت فشار خون در بارداری شامل موارد زیر است:
• سرگیجه یا غش
• تاری دید
• تهوع و خستگی
• سردی یا تعریق پوست
• احساس سبکی سر هنگام ایستادن
به گفته‌ی دکتر پارول:
«این علائم معمولاً خفیف هستند، اما اگر سرگیجه یا غش مکرر رخ دهد، می‌تواند خطر زمین‌خوردن و آسیب را افزایش دهد.»
پایین‌ترین حد ایمن فشار خون در دوران بارداری چقدر است؟
دکتر پارول توضیح می‌دهد:
«عدد ثابتی برای پایین‌ترین حد ایمن فشار خون در بارداری وجود ندارد، زیرا بدن هر زن با دیگری متفاوت است. به‌طور کلی، فشار سیستولیک (عدد بالا) باید بین ۹۰ تا ۱۲۰ میلی‌متر جیوه و فشار دیاستولیک (عدد پایین) بین ۶۰ تا ۸۰ میلی‌متر جیوه باشد.»
او می‌افزاید:
«بسیاری از زنان باردار به‌طور طبیعی فشار حدود ۹۰ روی ۶۰ دارند، که طبیعی محسوب می‌شود. اما اگر فشار سیستولیک کمتر از ۸۰ یا فشار دیاستولیک کمتر از ۵۰ شود، این مقدار بیش از حد پایین و خطرناک است.»
آیا افت فشار خون به جنین آسیب می‌زند؟
دکتر پارول توضیح می‌دهد:
«در اغلب موارد، افت خفیف فشار خون به جنین آسیبی نمی‌زند. اما اگر این وضعیت برای مدت طولانی ادامه یابد، ممکن است جریان خون به جفت کاهش پیدا کند.»
این موضوع می‌تواند باعث شود جنین اکسیژن و مواد مغذی کافی دریافت نکند، که در نتیجه ممکن است منجر به:
• اختلال در رشد جنین (IUGR)
• زایمان زودرس
• وزن کم هنگام تولد
او هشدار می‌دهد:
«در موارد نادر، اگر افت فشار به‌طور ناگهانی رخ دهد — مثلاً به دلیل کم‌آبی بدن یا خون‌ریزی — ممکن است عوارض جدی برای جنین ایجاد کند، از جمله دچار شدن به استرس جنینی یا حتی مرگ داخل رحمی.»
راهکارهای ایمن برای کنترل فشار خون پایین در بارداری
در بیشتر موارد، افت فشار خون را می‌توان در خانه و با چند تغییر ساده در سبک زندگی کنترل کرد. دکتر پارول توصیه می‌کند:
• نوشیدن مایعات کافی: روزانه ۸ تا ۱۰ لیوان آب بنوشید.
• خوردن وعده‌های کوچک و مکرر: از فاصله‌ی طولانی بین وعده‌ها پرهیز کنید تا قند خون ناگهان افت نکند.
• آهسته بلند شوید: هنگام برخاستن از حالت نشسته یا درازکش، به‌آرامی حرکت کنید تا دچار سرگیجه نشوید.
• از ایستادن طولانی‌مدت خودداری کنید: در فواصل منظم بنشینید و استراحت کنید.
• به پهلوی چپ بخوابید: این وضعیت جریان خون را به قلب و جنین بهبود می‌دهد.
• لباس‌های آزاد و راحت بپوشید.
او می‌افزاید:
«اگر احساس سرگیجه کردید، بلافاصله بنشینید یا دراز بکشید، پاهایتان را کمی بالا بیاورید و چند نفس عمیق بکشید. نوشیدن آب یا آب نارگیل معمولاً خیلی سریع حالتان را بهتر می‌کند.»
چه زمانی باید نگران شوید؟
اگرچه علائم خفیف طبیعی هستند، اما بروز برخی نشانه‌ها به معنی نیاز فوری به مراجعه به پزشک است.
به گفته‌ی دکتر پارول:
«در صورتی‌که غش‌های مکرر، گیجی، درد قفسه سینه، تنگی نفس، تاری دید یا کاهش حرکات جنین را تجربه کردید، بلافاصله با پزشک تماس بگیرید. این موارد می‌توانند نشانه‌ی افت شدید فشار خون یا وجود مشکل دیگری باشند.»
اگر فشار خون به‌جای افت، بالا برود چه؟
گاهی فشار خون مسیر برعکسی را طی می‌کند و بیش از حد بالا می‌رود.
دکتر پارول می‌گوید:
«اگر فشار خون از حد طبیعی بالاتر برود — به‌ویژه بالای ۱۴۰ روی ۹۰ — ممکن است خطرناک باشد. فشار خون بالا در بارداری می‌تواند باعث عوارضی مانند پره‌اکلامپسی یا مشکلات جفت شود. بنابراین، پایش منظم فشار خون بسیار ضروری است.»
بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO)، افت فشار خون در ماه‌های ابتدایی بارداری طبیعی است. اما اگر این افت برای مدت طولانی ادامه داشته باشد، ممکن است جریان خون به جفت کاهش یافته و رشد جنین را مختل کند. معاینه‌های منظم و نوشیدن آب کافی، به حفظ سلامت مادر و جنین کمک می‌کند.
جمع‌بندی
افت فشار خون در دوران بارداری پدیده‌ای شایع و در اغلب موارد بی‌خطر است، اما آگاهی از علائم و رعایت نکات پیشگیرانه می‌تواند از بروز مشکلات جدی جلوگیری کند.
به گفته‌ی دکتر پارول:
«هر بارداری منحصربه‌فرد است. نکته‌ی مهم این است که علائم هشداردهنده را نادیده نگیرید و در صورت لزوم، از پزشک کمک بگیرید.»
پایش منظم، نوشیدن آب کافی و گوش دادن به پیام‌های بدن، کلید سلامت مادر و نوزاد است.
∎