سرطان پروستات از غده‌ی کوچکی در زیر مثانه آغاز می‌شود که نقش مهمی در تولید مایع منی دارد. در مراحل پیشرفته، این سرطان می‌تواند به سایر بخش‌های بدن گسترش یابد؛ به‌ویژه به استخوان‌ها، گره‌های لنفاوی، کبد و ریه‌ها.
به گزارش انتخاب و به نقل از انلی مای هلث؛ سرطان پروستات با رشد غیرطبیعی سلول‌ها در غده‌ی پروستات آغاز می‌شود. پروستات اندامی کوچک است که درست در زیر مثانه قرار دارد و بخشی از دستگاه تولیدمثل مردانه به شمار می‌آید. وظیفه‌ی اصلی آن، تولید مایع منی است.
اغلب وقتی درباره‌ی سرطان پروستات می‌شنویم، آن را محدود به همان غده تصور می‌کنیم. اما در مراحل پیشرفته‌تر، این سرطان می‌تواند از محل اولیه‌ی خود فراتر رود و به دیگر اندام‌ها گسترش یابد؛ پدیده‌ای که به آن «متاستاز» گفته می‌شود
سرطان پروستات متاستاتیک چیست؟
سرطان پروستات متاستاتیک زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های سرطانی از پروستات جدا شده و به دیگر بخش‌های بدن گسترش می‌یابند. این مرحله، «مرحله‌ی چهارم» یا بیماری پیشرفته در نظر گرفته می‌شود.
دکتر گویل توضیح می‌دهد:
«بیشتر موارد سرطان پروستات در مراحل اولیه تشخیص داده می‌شوند. اما شکل متاستاتیک معمولاً در بیمارانی دیده می‌شود که پیش‌تر تحت درمان سرطان پروستات قرار گرفته‌اند. گرچه سرطان پروستات متاستاتیک قابل درمان قطعی نیست، اما روش‌های درمانی متعددی وجود دارد که می‌تواند روند پیشرفت بیماری را کند کرده و علائم را کنترل کند.»
علل سرطان پروستات متاستاتیک
دکتر گویل می‌گوید:
«علت دقیق متاستاز در سرطان پروستات هنوز به‌طور کامل مشخص نیست. این وضعیت زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های سرطانی از تومور اولیه در پروستات جدا شده و از طریق جریان خون یا سیستم لنفاوی به سایر نقاط بدن منتقل می‌شوند و در آن‌جا تومورهای جدیدی تشکیل می‌دهند.»
شایع‌ترین نقاط متاستاز در سرطان پروستات
سرطان پروستات ممکن است به بخش‌های مختلف بدن گسترش یابد، اما برخی نواحی بیش از سایرین درگیر می‌شوند:
• استخوان‌ها: شایع‌ترین محل متاستاز، به‌ویژه در ستون فقرات، لگن و دنده‌هاست. طبق پژوهشی در سال ۲۰۱۴، حدود ۸۴ درصد از مردان مبتلا به سرطان پروستات متاستاتیک، درگیری استخوانی داشتند.
• گره‌های لنفاوی: این غدد کوچک که بخشی از سیستم ایمنی بدن هستند، در حدود ۱۰.۶ درصد از موارد متاستاز درگیر می‌شوند.
• کبد: حدود ۱۰.۲ درصد از بیماران دچار متاستاز کبدی می‌شوند.
• ریه‌ها: تقریباً ۹.۱ درصد از مبتلایان به سرطان پروستات پیشرفته درگیری ریوی دارند.
محل‌های نادرتر متاستاز شامل غدد فوق‌کلیوی، مغز و لوزالمعده است.
به گفته‌ی دکتر گویل:
«استخوان‌ها بدون شک شایع‌ترین محل متاستاز هستند. در نتیجه، درد جدید در ناحیه‌ی کمر یا لگن در فردی که سابقه‌ی سرطان پروستات دارد، هرگز نباید نادیده گرفته شود.»
علائم و نشانه‌های سرطان پروستات متاستاتیک
در مراحل اولیه، این نوع سرطان ممکن است هیچ نشانه‌ی آشکاری نداشته باشد. اما با پیشرفت بیماری، برخی علائم می‌توانند بروز پیدا کنند، از جمله:
• احساس خستگی مداوم یا بی‌حالی غیرمعمول
• تکرر ادرار یا احساس سوزش هنگام ادرار
• کاهش وزن بی‌دلیل
• حالت تهوع یا استفراغ
• درد در نواحی کمر، لگن، مفاصل یا استخوان‌ها که به‌تدریج شدیدتر می‌شود
این علائم معمولاً بسته به محل گسترش سرطان متفاوت هستند.
عوامل خطر در گسترش سرطان پروستات
عواملی که احتمال متاستاز سرطان پروستات را افزایش می‌دهند، همان عواملی هستند که در بروز اولیه‌ی این سرطان نقش دارند. از جمله:
• سن: احتمال بروز سرطان پروستات با افزایش سن بالا می‌رود، به‌ویژه پس از ۵۰ سالگی.
• نژاد و قومیت: در ایالات متحده، مردان سیاه‌پوست بیشتر در معرض خطر ابتلا به انواع تهاجمی یا پیشرفته‌ی سرطان پروستات هستند. دلیل دقیق این موضوع هنوز کاملاً روشن نیست.
• سابقه‌ی خانوادگی: داشتن یکی از بستگان نزدیک (پدر، برادر یا پدربزرگ) مبتلا به سرطان پروستات، خطر ابتلا را افزایش می‌دهد.
• جهش‌های ژنتیکی ارثی: برخی تغییرات ژنی مانند جهش در ژن‌های BRCA1 و BRCA2 (که بیشتر با سرطان پستان و تخمدان شناخته می‌شوند) می‌توانند خطر سرطان پروستات را نیز افزایش دهند.
• چاقی: به گفته‌ی مؤسسه‌ی Cancer Research UK، اضافه‌وزن با خطر بالاتر ابتلا به انواع تهاجمی سرطان پروستات مرتبط است و می‌تواند احتمال رشد سریع‌تر یا بازگشت بیماری پس از درمان را افزایش دهد.
• سیگار کشیدن: برخی مطالعات نشان داده‌اند که سیگاری‌ها بیشتر در معرض ابتلا به سرطان پروستات متاستاتیک هستند و احتمال بازگشت بیماری در آن‌ها نیز بیشتر است، هرچند نتایج پژوهش‌ها در این زمینه متناقض است.
عوارض احتمالی سرطان پروستات متاستاتیک
درمان‌های مربوط به سرطان پروستات متاستاتیک ممکن است استخوان‌ها را ضعیف و شکننده کنند و خطر شکستگی را افزایش دهند. برای حفظ سلامت استخوان‌ها، پزشکان معمولاً توصیه می‌کنند:
• ورزش: حداقل ۳۰ دقیقه فعالیت فیزیکی شامل پیاده‌روی یا تمرینات سبک قدرتی در بیشتر روزهای هفته انجام دهید.
• تغذیه: غذاهای سرشار از کلسیم مانند لبنیات و سبزی‌های برگ‌دار مصرف کنید و درباره‌ی مکمل‌های کلسیم و ویتامین D با پزشک مشورت کنید.
• سبک زندگی سالم: سیگار را ترک کرده و مصرف الکل را محدود کنید تا سلامت استخوان‌ها و قلب حفظ شود.
چرا سرطان پروستات مرحله‌ی چهارم در زمان تشخیص اولیه کمتر دیده می‌شود؟
دو دلیل اصلی برای این موضوع وجود دارد:
1. غربالگری زودهنگام: بیشتر مردان از طریق آزمایش PSA (آنتی‌ژن اختصاصی پروستات) یا معاینه‌ی انگشتی مقعدی در مراحل اولیه تشخیص داده می‌شوند، پیش از آن‌که سرطان گسترش یابد.
2. درمان‌های پیشین: بیماری متاستاتیک اغلب در مردانی دیده می‌شود که قبلاً تحت جراحی، پرتودرمانی یا درمان هورمونی برای مراحل اولیه‌ی سرطان پروستات قرار گرفته‌اند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
دکتر گویل در پایان تأکید می‌کند:
«اگر سابقه‌ی سرطان پروستات دارید یا هر یک از علائم گفته‌شده — به‌ویژه درد استخوان، خستگی یا مشکلات ادراری — را تجربه می‌کنید، حتماً با پزشک مشورت کنید. بررسی زودهنگام می‌تواند تفاوت بزرگی در روند درمان ایجاد کند. حتی اگر قبلاً درمان شده‌اید، بروز علائم جدید باید جدی گرفته شود. درمان به‌موقع می‌تواند پیشرفت بیماری را کند کرده و کیفیت زندگی را حفظ کند.»
∎