همشهری آنلاین -یکتافراهانی : پیشرفت هوش مصنوعی نظامی به نقطه‌ای رسیده که دیگر نمی‌توان آن را نادیده گرفت: از تصمیم‌گیری خودکار تا سامانه‌هایی که ممکن است بدون کنترل انسانی مسیری متفاوت طی کنند. اما ترندهای مهم بین‌المللی و خطراتی که پشت آن‌ها نهفته اند چیست.
خودکارسازی سلاح‌ها
گزارش سازمان حقوق بشر Human Rights Watch و کلینیک حقوق بشر دانشگاه هاروارد هشدار داده‌اند که سلاح‌هایی که توانایی انتخاب و حمله به هدف را بر اساس حسگرها و بدون دخالت انسانی دارند (autonomous weapons systems)، ممکن است قوانین بین‌المللی حقوق بشر را زیر پا بگذارند. این سلاح‌ها توانایی تشخیص معیارهای عدالت، حقوق بشری و حتی حفظ زندگی را ندارند و ریسک‌هایی مثل تبعیض، خطا در شناخت هدف و نبود پاسخگویی انسانی را افزایش می‌دهند.
بازار نظامی خودران
بازار جهانی سلاح‌های نظامی خودران (که شامل پهپادها، وسایل خودران زمینی و دریایی، و سیستم‌های هدف‌گیری اتوماتیک است) در سال‌های اخیر رشد چشمگیری داشته است. برای مثال، ارزش این بازار در سال ۲۰۲۵ حدود ۱۷٫۷۱ میلیارد دلار برآورد شده و پیش‌بینی شده تا سال ۲۰۲۹ به بیش از ۲۶ میلیارد دلار برسد. این میزان رشد، پیامدهایی دارد: افزایش سرمایه‌گذاری در فناوری‌های آتش خودکار، سیستم‌های ردیابی و تحلیل داده سریع، و افزایش فشار نیاز به نظارت و مقررات بین‌المللی.
مرکز فناوری در عملیات نظامی
یکی دیگر از ترندهای مهم، استفاده از هوش مصنوعی در شبکه‌های ارتباطی تاکتیکی است؛ سامانه‌هایی که اطلاعات حسگرها، تصاویر ماهواره‌ای، داده‌های میدان نبرد را در زمان واقعی جمع کرده، تحلیل می‌کنند و برای فرماندهان پیشنهاد می‌دهند. این شبکه‌ها باید در محیط‌هایی کار کنند که اختلال و تهدیدهای الکترونیکی وجود دارد، قابلیت بهبود خودکار و مقاومت در برابر حملات سایبری داشته باشند. یکی از چالش‌ها، تضمین این است که در شرایط بحرانی، تصمیم نهایی همچنان در کنترل انسان بماند.
بیشتر بخوانید :
- قدرتنمایی نظامی با سلاح‌های فراصوت و فرمانده‌های مصنوعی
-
پهپادهای خودکار به کمک مهار آتش‌سوزی‌های جنگلی می‌آیند
مقررات، شفافیت و کنترل انسانی؛ صدای هشدار
با گسترش این فناوری‌ها، صداهای بین‌المللی نسبت به‌ضرورت قوانین کنترل‌کننده و شفافیت بلند شده‌اند. گزارش‌هایی وجود دارد درباره ضرورت «معاهده‌ای بین‌المللی» برای محدودکردن سلاح‌های خودکار بدون کنترل انسانی. همچنین کشورها مانند ایالات متحده و ایالت کالیفرنیا در حال تدوین طرح‌ها و قوانینی هستند که شرکت‌های تولیدکننده فناوری هوش مصنوعی را ملزم به اعلام پروتکل‌های ایمنی، شفافیت در عملکرد و نظارت بر حوادث احتمالی می‌کنند.
نگرانی‌ها درباره نبود کنترل انسانی
هوش مصنوعی در قلمرو نظامی یکی از ترندهای انکارناپذیر عصر ماست؛ ترندی که نه فقط فناوری، بلکه اخلاق، حقوق بشر و حاکمیت سرنوشت کشورها را به چالش کشیده است. افزایش بازار سلاح‌های خودران، گسترش شبکه‌های ارتباطی هوشمند، و بازتاب بین‌المللی نگرانی‌ها درباره نبود کنترل انسانی، همه نشان می‌دهند که آینده جنگ‌ها دیگر به‌سادگی گذشته نخواهد بود.
بنابراین، دیگر مسئله فقط قدرت نظامی نیست، بلکه مسئولیت اخلاقی و حقوقیِ کشورها و شرکت‌ها ست. اگر تصمیم‌گیرندگان امروز هوشیار نباشند، فردا ممکن است با نتایجی روبرو شویم که جبران‌پذیر نباشند.