به گزارش روز دوشنبه ایرنا از بلومبرگ، تنها چند ماه پس از ورود «اولیور لیائو» به «پرتوریا» به عنوان سفیر بالفعل (دُفاکتو) تایوان، آفریقای جنوبی کارزاری را برای کاهش سطح روابط با دولت حاکم بر جزیره تایوان شروع کرد بطوری که لیائو وارد مرکز یک رشته ماجراهای ژئوپلیتیک شد.
هر چند آفریقای جنوبی چند دهه پیش روابط رسمی را با «تایپه» به نفع روابط با پکن قطع کرده بود، اکنون این کشور مهم قاره آفریقا قصد کاهش بیشتر سطح روابط با تایوان را دارد و این نشان می‌دهد که این جزیره «قطب جهانی تراشه» بطور فزاینده‌ای در صحنه جهانی تحت فشار قرار می‌گیرد. در ماه آوریل سال گذشته (فروردین ۱۴۰۳) یک یادداشت رسمی برای انتقال دفتر کار لیائو از پرتوریا پایتخت سیاسی آفریقای جنوبی به شهر «ژوهانسبورگ» قطب تجاری این کشور صادر شد و به این ترتیب پنج دهه نمایندگی سیاسی و دیپلماتیک تایوان در پایتخت آفریقای جنوبی بطور رسمی پایان یافت.
هر چند تایوان در ابتدا از انجام این کار سر باز زد اما دولت آفریقای جنوبی که اهمیت زیادی برای روابط خود با چین به عنوان بزرگترین شریک تجاری قائل است، با اقدامی اداری بر روی یک وب‌سایت رسمی دولتی پاسخ داد و آدرس دفتر ارتباطی تایوان را تغییر داد، هر گونه ذکری از نام لیائو را حذف کرد و نام سایر کارکنان تایوانی را در فهرست قرار داد که دستکم یک نفر از آنان پیشتر درگذشته بود.
بلومبرگ افزود: این مناقشه نمونه روشنی از وضعیت پرمخاطره رویاروی تایوان در نظم جهانی جدید در کنار اقدامات «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری آمریکاست. در حالی که افزایش سرمایه‌گذاری جهانی در حوزه هوش مصنوعی موجب تقویت جایگاه جزیره خودمختار تایوان در زنجیره‌های تامین حیاتی شده اما حتی کشورهایی که تایپه را به رسمیت نمی‌شناسند، به علت نزدیکی به چین - دومین قدرت بزرگ اقتصادی جهان - گشایش کمتری در روابط با تایوان نشان می‌دهند.
در مدت یک دهه گذشته، کشورهایی از «بورکینا فاسو» گرفته تا «کیریباتی» (کشور جزیره‌ای در اقیانوس آرام) و «هُندوراس» اقدام به قطع روابط دیپلماتیک با تایپه کرده‌اند. با این حال به گفته لیائو، تایوان توانسته بود به حضور در پایتخت‌های این کشورها ادامه دهد و تنها استثنا در این مورد کشور نیجریه بود که در سال ۲۰۱۷ به حضور دیپلماتیک تایوان در پایتخت خود پایان داده بود. از این رو اقدام آفریقای جنوبی در این زمینه اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.
لیائو در گفت‌وگو با بلومبرگ در اقامتگاه هفت هزار متر مربعی و مجلل خود در منطقه دیپلماتیک «واترکلوف ریج» پرتوریا گفت:« چرا آفریقای جنوبی باید چنین اقدامی انجام دهد؟ به گمان من دلیل آن روشن است؛ عقل سلیم به ما می‌گوید که چه کسی پشت ماجراست.»
وزارت همکاری‌های خارجی آفریقای جنوبی از پاسخ به درخواست‌ها برای اظهارنظر در این خصوص خودداری کرده اما «رونالد لامولا» وزیر همکاری‌های بین‌المللی گفته که این تصمیم مطابق با رویه بین‌المللی اتخاذ شده است.
«گائو جیاکان» سخنگوی وزارت امور خارجه چین روز دوم مهر ماه (۲۴ سپتامبر) در یک نشست خبری از پاسخ مستقیم به پرسشی در خصوص اعمال فشار پکن به آفریقای جنوبی برای بستن دفتر ارتباط با تایوان در پرتوریا خودداری اما تاکید کرد: ما از تعهد دولت آفریقای جنوبی به اصل «چین واحد» تقدیر می‌کنیم.
سابقه این اختلافات به اوایل سال ۲۰۲۳ باز می‌گردد زمانی که وزارت همکاری‌های بین‌المللی آفریقای جنوبی موافقتنامه امضاء شده با تایپه توسط دولت «نلسون ماندلا» در سال ۱۹۹۷ را لغو کرد. تایوان تاکید می‌کند که مطابق موافقتنامه مزبور اجازه دارد دفتر ارتباطی خود را در پرتوریا حفظ کند. اما دولت آفریقای جنوبی تاکید می‌کند که دفتر محل کار «لیائو» باید کاهش سطح پیدا کرده و به ژوهانسبورگ در ۵۶ کیلومتر دورتر از پرتوریا منتقل شود؛ جایی که تایوان اکنون یک نمایندگی کوچک تجاری دارد.
تایوان از پذیرش این شروط خودداری کرده و مهلت تعیین شده برای این جابجایی از اکتبر ۲۰۲۴ به مارس سال جاری (اسفند ۱۴۰۳) تمدید شد. سپس در تاریخ ۳۰ تیر امسال (۲۱ ژوئیه) وزارت همکاری بین‌المللی آفریقای جنوبی با صدور یادداشتی بطور یکجانبه نام دفتر ارتباطی تایپه را به دفتر بازرگانی تغییر داد.
لیائو رئیس دفتر ارتباطی تایوان در پرتوریا گفت: کنار گذاشتن موافقتنامه موجود که با ظرافت و دقت تهیه شده بود در واقع دست رد زدن به عقلانیت «مادیبا» (نام طایفه‌ای ماندلا) است. برای تهیه این موافقتنامه به منظور حفظ دوستی و همکاری آفریقای جنوبی و تایوان تلاش زیادی شده است.
اکنون روابط تایوان با آفریقای جنوبی دچار ازهم‌گسیختگی شده و تایوان روز سه‌شنبه اول مهر ماه (۲۳ سپتامبر) در اقدامی بی‌سابقه ممنوعیتی بر صادرات تراشه‌های نیمه‌رسانا به آفریقای جنوبی اعمال و تاکید کرد که اقدامات پرتوریا «امنیت ملی تایوان را مخدوش کرده است.» تایوان اما ۲ روز بعد این ممنوعیت را به حالت تعلیق درآورد تا مجالی برای مذاکرات بیشتر فراهم شود.
لیائو روز دوشنبه این هفته در مراسمی در نزدیکی شهر پرتوریا گفت: تایوان مایل به اعزام یک هیات تجاری و سرمایه‌گذاری به آفریقای جنوبی برای بررسی فرصت‌های کاری در این کشور است اما این امر «مستلزم فضایی است که دولت و کارآفرینان تایوانی احساس کنند که حضور ما در اینجا مورد استقبال و تمجید است.»
اما برای صنعتی‌ترین اقتصاد قاره آفریقا و بسیاری کشورهای دیگر، حفظ روابط دوستانه با چین بطور ناگزیر به قیمت کاهش روابط با تایوان محقق می‌شود. از سوی دیگر در حالی که دولت «دونالد ترامپ» در آمریکا تعرفه ۳۰ درصدی بر صادرات آفریقای جنوبی اعمال کرده است، دولت پرتوریا نیازمند بازار بزرگ چین برای صادرات است. «جان استینهوسن» وزیر کشاورزی آفریقای جنوبی در ماه مرداد (اوت) گفت که افزایش صادرات به چین یکی از اولویت‌هاست و کشورش حق صادرات بدون تعرفه پنج قلم از تولیدات میوه و تره‌بار را به بازار چین به دست آورده است. آفریقای جنوبی همچنین آجیل، آووکادو، پلاتین، کروم، زغال سنگ و سنگ آهن به چین صادر می‌کند.
این روابط البته از دادوستدهای تجاری و اقتصادی فراتر می‌رود بخصوص پس از عضویت آفریقای جنوبی در سازمان «بریکس» در سال ۲۰۱۰؛ گروهی که چین از هم‌بنیانگذاران آن است. انتظار می‌رود که «شی جینپینگ» رئیس جمهوری چین در ماه نوامبر (آبان) در اجلاس سران «گروه بیست» در ژوهانسبورگ شرکت کند که این پنجمین سفر «شی» به آفریقای جنوبی خواهد بود. نیروی دریایی چین نیز رزمایش‌های مشترکی با نیروی دریایی آفریقای جنوبی برگزار کرده است. در آستانه این سفر، فشارها بر «لیائو» برای نقل مکان دفتر کار خود افزایش پیدا کرده است.
روابط آفریقای جنوبی با تایوان به زمان حکومت آپارتاید باز می‌گردد که در آن زمان این دو دولت منزوی در جهان روابط دوجانبه را توسعه دادند و مهاجران تایوانی در آفریقای جنوبی با دریافت عنوان «سفیدپوست افتخاری» از قوانین تبعیض نژادی معاف شدند.
بنا بر آمار دفتر ارتباطی تایپه در پرتوریا، ۴۵۰ شرکت تایوانی در آفریقای جنوبی فعالیت دارند و در حدود ۲ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری کرده‌اند. با این حال جامعه تایوانی در آفریقای جنوبی از ۵۰ هزار نفر در سال ۱۹۹۸ به حدود هشت هزار نفر کاهش یافته است. ارزش مبادلات تجاری آفریقای جنوبی و تایوان در سال در سال ۲۰۲۲ در حدود ۲.۳ میلیارد دلار بود اما در سال گذشته بیش از یک سوم کاهش یافت.
«لیائو» نماینده تایوان در پرتوریا گفت: «در اینجا به ما خوشامد نمی‌گویند؛ اگر تایوانی‌ها احساس کنند از آنها استقبال نمی‌شود این کشور را ترک خواهند کرد. »