همشهری‌آنلاین - پروانه بندپی: دلیل نیمی از مرگ‌ومیرهای ناشی از بیماری‌های غیرواگیر در دنیا، بیماری‌های قلبی و عروقی هستند. البته همه بیماری‌های قلبی و عروقی منجر به مرگ نمی‌شوند اما باعث ناتوانی، ازکارافتادگی، تنگی نفس، درد و سایر علائم می‌شوند و می‌توانند کیفیت زندگی فرد را به طرز قابل توجهی کاهش دهند. در ایران بیماری‌های قلبی و عروقی، اولین علت مرگ و میر هستند و به گفته متخصصان غیر از ژنتیک، رد پای این مساله را باید در رژیم غذایی ناسالم، کم‌تحرکی، استرس و مصرف سیگار و قلیان پیدا کرد.
چرا قلب‌مان بیمار می‌شود؟
دکتر منوچهر قارونی، متخصص قلب و عروق به همشهری‌آنلاین می‌گوید: «بیماری قلبی، یک بیماری ارثی است؛ یعنی اگر پدر یا مادر دچار سکته شده باشند، شانس این که فرزند هم سکته کند، وجود دارد. اما این به این معنی نیست که سبک زندگی نادرست، تاثیری بر سلامت قلب ندارد.»
به گفته دکتر قارونی، «بیماری‌های قلبی مثل بسیاری از بیماری‌های دیگر، زمینه ارثی دارند. مثلاً اگر کسی پدرش قبل از ۵۰ سالگی سکته کرده باشد، ۳ برابر بیشتر در معرض سکته قرار دارد نسبت به کسی که پدرش قبل از ۵۰ سالگی دچار سکته نشده است. و اگر مادر قبل از ۶۵ سالگی سکته کرده باشد، باز هم ۳ برابر احتمال خطر وجود دارد. بنابراین زمینه ارثی نقش خیلی مهمی دارد».
به گفته این متخصص قلب و عروق، «عوامل متعددی مثل دیابت، فشار خون بالا، نقرس، چربی خون بالا و مصرف سیگار در ابتلا به بیماری‌های قلبی نقش دارند و همه این عوامل می‌توانند باعث فشار خون بالا، سکته قلبی، نارسایی قلبی و سایر بیماری‌های قبلی شوند.»
قارونی درباره ابتلا به بیماری‌های قلبی در افرادی که زمینه ژنتیک ندارند هم می‌گوید: «حتی اگر فرد زمینه ژنتیکی بیماری‌های قلبی را نداشته باشد، مصرف فست‌فود، مصرف غذاهای چرب و پرنمک، بی‌تحرکی، چاقی، زندگی پر استرس و سیگار کشیدن همگی می‌توانند در ابتلا نقش داشته باشند. حالا اگر زمینه خانوادگی هم وجود داشته باشد، این خطر می‌تواند ۱۰ برابر شود. پس اگر کسی پدرش زیر ۵۰ سالگی سکته کرده، او هم باید مراقبت بیشتری کند. چون رگ‌های او هم ممکن است به تدریج تنگ شوند.»
بیشتر بخوانید؛
تغییر سبک زندگی و افزایش بیماری‌ها
قارونی، تغییرات در سبک زندگی را عامل مهم دیگری در افزایش آمار بیماری‌های قلبی و کاهش سن آن در کشور می‌داند: «سبک زندگی ما با سبک زندگی پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌های‌مان تفاوت چشمگیری کرده است. الان بچه‌های ما نسبت به نسل‌های ۵۰–۶۰ سال پیش حدود ۱۰ کیلوگرم چاق‌تر شده‌اند، بچه‌ها تحرک زیادی ندارند و بیشتر مشغول بازی با کامپیوتر و موبایل و تبلت هستند و این خود نقش موثری در تنگ شدن عروق دارد.»
این متخصص قلب و عروق می‌گوید: «در حال حاضر اغلب والدین هردو بیرون کار می‌کنند و معمولاً آشپزخانه تعطیل است و کودکان به خوردن فست‌فود عادت داده شده‌اند. کودکان امروز پفک و چیپس و پیتزا را بیشتر از غذاهای سنتی دوست دارند. همچنین زندگی شهری پر استرس است و طبیعی است که الگوی ابتلا به بیماری‌های قلبی تغییر کند. اگر ۸۰ سال پیش، افراد بالای ۹۰ سال بیشتر سکته می‌کردند، الان افراد ۳۰ تا ۴۰ سال دچار سکته می‌شوند.»
به گفته او «علاوه بر سکته، قلب ممکن است دچار آسیب‌های دیگری هم بشود؛ اما در حال حاضر بزرگ‌ترین عامل مرگ‌ومیر در کشور ما سکته قلبی است. فشار خون بالا، دیابت، چاقی، سیگار و چربی خون بالا هم همگی از عوامل مؤثر در وقوع سکته قلبی هستند. بنابراین مسئله اصلی، مراقبت از عوامل خطرزا است.»
آیا مراقبت از قلب در اختیار ما است؟
با این اوصاف، آیا مراقبت از قلب اصلا در اختیار ما نیست و عوامل خارج از کنترل ما نقش پررنگ‌تری در ابتلا دارند؟ قارونی پاسخ می‌دهد: «باید بررسی کنیم که فرد از چه خانواده‌ای است. اگر خانواده سابقه سکته دارد، کودک از بدو تولد باید تحت مراقبت جدی باشد. من همیشه در رسانه‌ها گفته‌ام - هرچند مورد توجه کافی قرار نگرفته - که برای هر کودک از بدو تولد باید یک شناسنامه پزشکی تهیه شود؛ مثلاً اگر مادر در دوران بارداری چاق است، یا پدر سیگاری است، یا مادربزرگ بیماری دیابت یا فشار خون دارد، یا پدربزرگ در ۴۰ سالگی دچار مرگ ناگهانی شده، این موارد باید در شناسنامه کودک ثبت شوند.»
این متخصص قلب و عروق تاکید می‌کند: «اگر چنین شناسنامه‌ای وجود داشته باشد و در اختیار والدین، مراکز آموزشی و... قرار گیرد، مدرسه و والدین و... می‌توانند با توجه به آن و آگاهانه بر نوع تغذیه، ورزش و رفتار مناسب برای کودک نظارت کنند. با این شناسنامه قلب فرد حتی با وجود زمینه ژنتیکی، به راحتی در معرض خطر قرار نخواهد گرفت.»
او می‌گوید: «معمولا این توصیه‌ها نادیده گرفته می‌شود. موضوع این است که اگر یک فرد خارجی این توصیه‌ها را ارائه کند، فوری مورد توجه قرار می‌گیرد و سریع اقدامات لازم برای ثبت شناسنامه پزشکی انجام می‌شود، اما وقتی ما چنین توصیه‌هایی را ارائه می‌دهیم، معمولاً اهمیتی داده نمی‌شود.»