به گزارش خبرگزاری آنا، در هفته‌های اخیر زمین لرزه‌های متعددی در سراسر کشور اتفاق افتاده و باعث به وجود آمدن شایعاتی شده است. وقوع زمین لرزه‌های پیاپی در ایران باعث به وجود آمدن شایعات زیادی در شبکه‌های مجازی شد. بعضی‌ها این حوادث را به عوامل غیرطبیعی و انسانی ربط می‌دهند، اما کارشناسان و محققان می‌گویند بیشتر شهر‌های ایران روی خط گسل قرار دارند و وقوع چنین زلزله‌هایی اصلا عجیب نیست.
با این حال، این موضوع نیاز به بررسی جدی‌تری دارد که علی بیت‌اللهی، رئیس بخش زلزله‌شناسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، در گفتوگو با خبرنگاراقتصادی آنا، به تشریح علمی رخداد‌های لرزه‌ای اخیر در کشور پرداخت و تأکید کرد که شکل موج ثبت‌شده توسط ایستگاه‌های لرزه‌نگاری بین‌المللی، تشخیص زلزله از انفجارات را کاملاً قطعی می‌سازد.
ثبت رخداد‌های لرزه‌ای معیار علمی تشخیص منشأ
بیت‌اللهی در ابتدا به این پرسش پاسخ داد که آیا زلزله‌های پیاپی اخیر در ایران دلیل خاص علمی دارند یا خیر، وی گفت: رخداد‌های لرزه‌ای توسط ایستگاه‌های لرزه‌نگاری داخلی و بین‌المللی ثبت می‌شوند و رکورد‌های ارتعاشی آنها یک شکل کاملاً شناخته شده دارند. این شکل موج، موضوع زلزله را از ارتعاشات غیرطبیعی مانند انفجارات جدا می‌کند؛ زیرا موج زلزله زیر زمین همه ایستگاه‌ها را در بر می‌گیرد و حتی ایستگاه‌های دوردست نیز آن را ثبت می‌کنند. بنابراین، اگر منشأ غیرطبیعی باشد، کاملاً توسط ایستگاه‌های لرزه‌ای بین‌المللی شناسایی می‌شود.
وی افزود: مراکز نگاری معتبر دنیا مستقلاً رخداد زلزله را در همه جای دنیا اعلام می‌کنند. شکل موج زلزله‌ها شامل موج P (اولیه) و موج S (ثانویه) است که کاملاً تفکیک یافته و قابل شناسایی است و محل رخداد از روی زمان رسیدن این امواج شناسایی می‌شود.
انفجار در برابر زلزله تفاوت قطعی در شکل موج
رئیس بخش زلزله‌شناسی در ادامه، تفاوت‌های بنیادین بین ارتعاش ناشی از انفجار و زلزله طبیعی را برای عموم تشریح کردوی گفت: شکل امواج ارتعاشی ناشی از انفجارات، شکل کاملاً متفاوت و شناخته‌شده‌ای دارد؛ با یک نگاه مشخص می‌شود که این، زلزله نبوده و عوامل غیرطبیعی در آن دخیل بوده‌اند. به عنوان نمونه، زلزله ۵.۳ ریشتری در زواره اصفهان توسط مرکز لرزه‌نگاری آمریکا ۵.۱ اعلام شد و محل آن به درستی تشخیص داده شد. این نشان می‌دهد تشخیص زلزله از انفجارات کاملاً سرراست است.
وی افزود: در انفجارات، موج به صورت ضربه‌ای و با یک موج فشاری می‌آید و امواج P و S قابل تشخیص نیستند. انفجارات حالت کروی یا بیضوی دارند، در حالی که موج زلزله طبیعی شامل امواج P و S تفکیک یافته و کاملاً کشیده شده است. از سوی دیگر، ارتعاشات انفجاری به سرعت میرا می‌شوند و در فواصل دوردست اصلاً احساس نمی‌شوند.
بیت‌اللهی در توضیح تفاوت شعاع تأثیرگذاری (اثر چراغ قوه)اظهار کرد: در زلزله، چون کانون (مثلاً در زواره) در عمق ۱۰ کیلومتری زمین است، مخروط اثرگذاری وسعت بیشتری دارد و در نقاط دورتر نیز احساس می‌شود. اما در انفجارات، که معمولاً در عمق کم (۳۰ تا ۵۰ متر) رخ می‌دهند، شدت در نزدیکی محل انفجار بسیار بالاست، اما شعاع تأثیرگذاری به سرعت کاهش می‌یابد و ارتعاشات دورتر احساس نمی‌شوند.
پس‌لرزه‌ها مهم‌ترین شاخص تفکیک
بیت‌اللهی یکی از مهم‌ترین شواهد علمی برای تمایز قائل شدن بین این دو پدیده را وجود پس‌لرزه‌ها دانست وی افزود: معمولاً زلزله‌های طبیعی که نسبتاً بزرگ باشند، با مجموعه‌ای از پس‌لرزه‌ها همراه هستند؛ مانند زلزله کرمانشاه با بیش از ۲۵۰۰ پس‌لرزه یا زلزله بم با بیش از ۱۵ هزار مورد ثبت‌شده. اما در انفجارات، یک بار رخ می‌دهند و تمام می‌شوند و خبری از پس‌لرزه‌های متعدد در روز‌های بعد نیست.
وی تأکید کرد: مهم‌تر از همه اینها، ثبت ارتعاشات زلزله‌های طبیعی توسط ایستگاه‌های لرزه‌نگاری جهانی است؛ شبکه‌های بین‌المللی به طور مداوم مانیتور می‌کنند. هدف از تأسیس شبکه‌هایی مانند «ایلپا» در گذشته، کنترل همین نوع انفجارات هسته‌ای شوروی سابق بود. بنابراین، موج ثبت‌شده در ایستگاه‌ها کاملاً با موج زلزله قابل تشخیص است و این موارد شایعات را منتفی می‌سازد.
تحلیل تنش‌های فنی در کل کشور
بیت‌اللهی به بررسی وضعیت کلی لرزه‌خیزی کشور پرداخت وی افزود: ظرف سه روز گذشته، حداقل ۲۵ زلزله با بزرگی بالای ۲.۵ در سراسر ایران رخ داده است. این تعداد رخداد نسبت به میانگین عادی روزانه بالاتر است و نشان می‌دهد که یک تنش تکتونیکی در کل سرزمین ایران از طریق رخداد‌های لرزه‌ای خود را نشان می‌دهد که ناشی از حرکت صفحات تکتونیکی عربستان و هند در جنوب و جنوب غرب کشور است.
وی در مورد آینده این وضعیت دو نتیجه‌گیری متضاد را مطرح کرد،وی گفت: این روند می‌تواند دو نتیجه کاملاً متضاد داشته باشد؛ یا این روند ادامه یابد و با رخداد یک زلزله بزرگتر همراه شود، یا با همین رخداد‌های متعدد، انرژی ذخیره‌شده تخلیه شده و آرامش نسبی حاکم شود.
بیت‌اللهی در پایان خاطرنشان کرد: در حال حاضر، به دلیل کمبود ایستگاه‌های پایش (GPS، لرزه‌نگاری و شتاب‌نگاری) متراکم در امتداد گسل‌ها، پیش‌بینی روند آتی و این که کدام یک از این دو حالت محقق خواهد شد، کاملاً غیرممکن است. با این حال، از دیدگاه مدیریتی، در چنین شرایطی معمولاً جنبه احتیاطی بیشتر مد نظر قرار می‌گیرد تا آمادگی‌ها حفظ شود.
انتهای پیام/