رضا نباتی، کارشناس آموزش قرآن کریم در گفت و گو با خبرنگار شبکه اطلاع رسانی راه دانا، با انتقاد از تغییرات ناگهانی متن کتب آموزش قرآن پایه ابتدایی، عنوان کرد: در سه کتاب درسی قرآن پایه اول تا سوم ابتدایی، از مجموع ۳۳۳ صفحه، ۱۶۸ صفحه تغییر کرده؛ یعنی بیش از نیمی از کل محتوا. این تغییرات دو دسته‌اند، یکی با پیشنهاد مؤلفان و با هماهنگی جزئی، و دیگری بدون اطلاع ما، که بیشتر نگرانی‌ها از همین بخش دوم می‌آید. افزون بر آن، بیش از یکصد خطای راهبردی به متن وارد شده و این کتب در شکل فعلی، حتی نشان کتاب درسی مصوب را از آموزش و پرورش دریافت کرده است.
وی در تشریح این موضوع گفت: خطای راهبردی یعنی تغییر یا حذف بخشی بدون پایبندی به برنامه درسی مصوب و اسناد رسمی. به عنوان مثال، حذف پیام‌های قرآنی و احادیث نورانی که دانش‌آموز را به ارتباط مستقیم با معارف دین سوق می‌دهد. حذف تصاویر مرتبط با انقلاب اسلامی، نمازجمعه، قدس، دفاع مقدس و شهدا. این‌ها جزو پیام‌های هویتی و تربیتی مصوب بودند. جابه‌جایی ناشیانه سوره‌ها بین پایه‌ها که موجب گسست آموزشی می‌شود. تغییر یا نام‌گذاری ناقص در رسم‌الخط و علائم آیات، حتی حذف فلش‌های راهنمای روخوانی.
وی افزود: این‌ها تغییراتی نیست که بتوان با استدلال بهره‌برداری بهتر یا سبک‌تر کردن مطالب توجیه‌شان کرد.
نباتی خاطر نشان کرد: ما هفت سند داریم که تغییرات باید با آن هماهنگ باشد، راهنمای برنامه درسی قرآن مصوبه سال ۱۳۸۱، سند تحول بنیادین، سند ملی، سیاست‌های ابلاغی رهبری، دستورالعمل تغییر کتب سال ۱۴۰۲، ضوابط سازمانی طراحی و تولید، و پژوهش‌های معتبر حوزه تعلیم‌وتربیت. بر اساس این اسناد، تغییر کلی فقط وقتی مجاز است که مستند به پژوهش رسمی و معتبر باشد، موافقت مؤلفان را داشته باشد و ابتدا در اجرای آزمایشی محدود آزمایش شود.
نباتی در این خصوص گفت: در این تغییرات شتاب‌زده، هیچ‌یک از سه شرط رعایت نشده است.
وی افزود: می‌گویند قرار است در نیمه دوم سال ۱۴۰۴ چند پژوهش در این خصوص انجام شود. اما سؤال جدی این است: چرا قبل از تکمیل این پژوهش‌ها، تغییرات کلی و اجرایی به کل کشور تحمیل شد؟ این رویکرد عملاً باعث نابودی بخش‌هایی از کتاب‌های درسی قرآن شده.
نباتی با اشاره به بخش قرآن در تابستان که از کتب درسی حذف و دستخوش تغییر شده گفت: طبق پژوهش میدانی مدارس شاهد در سال ۱۴۰۳–۱۴۰۴، از ۳۱۸۵ کلاس درس، ۸۴ درصد وضعیت این بخش را خوب یا خیلی خوب ارزیابی کردند و تنها ۴ درصد آن را نیازمند توجه ویژه دانستند. در یک پژوهش دیگر، ۵۰ درصد دانش‌آموزان این بخش را «به خوبی اجرا کرده‌اند»؛ این نرخ از مجموع کل چهار بخش دیگر (روخوانی، قرائت، پیام‌های قرآنی و داستان‌های قرآنی) بالاتر است. حذف یا تضعیف این بخش، بی‌توجهی به داده‌های دقیق و تجربه موفق مدارس است.
وی با بیان اینکه تغییر در کتب درسی سال های قبل نیز صورت میگرفت، از جمله در سال‌های قبل در کتاب‌های فارسی، ریاضی، تفکر و پژوهش شاهد تغییرات ناگهانی بودیم که واکنش نخبگان و رسانه‌ها باعث عقب‌نشینی سازمان پژوهش شد. اما در درس قرآن، حساسیت و اهمیت مضاعف وجود دارد؛ این کتاب نه فقط آموزشی، که اعتقادی و هویتی است.
این کارشناس آموزش قرآن با اشاره به تبعات این تغییرات برای معلمین و دانش آموزان تصریح کرد: اول، معلمان با روش‌های تدریس و ارزشیابی ناسازگار با برنامه درسی مواجه می‌شوند و باید از نو برنامه‌ریزی کنند، آن هم بدون آموزش کافی. دوم، دانش‌آموزان از آموزش منسجم و مؤثر قرآن محروم می‌شوند. و سوم، خانواده‌ها اعتمادشان به کیفیت و ثبات محتوای درسی از بین می‌رود.
وی با تشریح راه حل بی اثر کردن این تبعات بیان کرد: بازگشت فوری به اجرای بخش‌های حذف‌شده تا پایان پژوهش‌ها. اجرای آزمایشی محدود در چند مدرسه، نه تحمیل سراسری. تشکیل کمیته مشترک مؤلفان و کارشناسان مستقل برای بازنگری. اطلاع‌رسانی شفاف به معلمان، خانواده‌ها و رسانه‌ها و در نهایت الزام سازمان پژوهش به رعایت اسناد مصوب و چرخه رسمی تغییر کتاب‌های درسی. میتواند تبعات چنین تصمیم عجیب و نادرستی را کاهش دهد.
وی در پایان گفت: قرآن کتاب زندگی است و کتاب درسی قرآن، ابزاری برای کاشتن ایمان و اندیشه در ذهن کودک. هر تغییر نابجا، یعنی بازی با آینده فرهنگی و اعتقادی نسل. باید جدی گرفت و مسئولیت‌پذیر بود.
∎