به گزارش ایرنا، زهرا رضایی ۴۵ ساله و لیسانس مدیریت دارد اما هیچ گاه به مدارک دانشگاهی متکی نبوده و علاقه خود را به هنر در زمینه صنایع دستی پیگیری کرد تا امروز به الگویی الهام‌بخش برای نوجوانان و جوانانی تبدیل شده که می‌خواهند روی پای خود بایستند و تنها به مدرک و درس خواندن اکتفا نکنند.
او با تلاش مداوم و بهره‌گیری از مهارت‌آموزی، نه‌تنها کسب‌وکار شخصی‌اش را رونق داده بلکه در نمایشگاه‌های ملی و بین‌المللی هم توانسته جلوه‌ای تازه از هنر اصیل ایرانی را به نمایش بگذارد. مسیری که او پیموده، نشان می‌دهد چگونه می‌توان از دل علاقه و پشتکار، ثروت و موفقیت را ساخت.
امروز خانم رضایی در کنار کارآفرینان موفق صنایع دستی کشور ایستاده و باور دارد که مهارت، کلید رهایی از بیکاری است. شرکت در نمایشگاه‌های صنایع دستی برایش نه فقط فرصتی برای فروش محصولات که دریچه‌ای برای معرفی فرهنگ و هنر بومی بوده و همین حضورها به رونق بازار و تثبیت جایگاهش کمک کرده است.
او معتقد است برگزاری نمایشگاه‌های داخلی و خارجی، علاوه بر بازاریابی و فروش، به شناخته شدن برندهای بومی و ایجاد انگیزه برای نسل جوان کمک می‌کند و لذا یکی از سیاست های اصلی استان باید فراهم کردن شرایط برای حضور صنعتگران این حوزه در نمایشگاه های بین المللی باشد.
این بانوی کارآفرین قصد دارد با راه اندازی یک آموزشگاه، این هنر را در سطح وسیع به نسل جوان و بانوان جویای کار منتقل کند اما هنوز مجوز تاسیس آموزشگاه از سوی سازمان فنی و حرفه ای استان صادر نشده است و انتظار دارد در شرایط اقتصادی امروز سازمان ها در صدور مجوز، سخت گیری ها را کاهش داده تا عواید اقتصادی آن به مردم برسد و کسب و کار استان هم رونق بگیرد.
در ادامه، گفت‌وگوی تفصیلی ایرنا با زهرا رضایی را می‌خوانید؛ روایتی از مسیری پرچالش اما الهام‌بخش که می‌تواند چراغ راهی برای نسل جوان باشد.
ایرنا: لطفاً خودتان را معرفی کنید و بفرمایید از چه زمانی و چگونه وارد عرصه فرش و صنایع‌دستی شدید؟
زهرا رضایی، تولیدکننده، مدرس و کارآفرین در حوزه فرش، گلیم، گبه و صنایع‌دستی هستم. فعالیت رسمی‌ام را از سال ۱۳۷۵ از طریق شاخه کار و دانش در رشته هنر فرش آغاز کردم و همچنین به‌عنوان مربی با جهاد سازندگی همکاری داشتم. تجربه طولانی کار با نهادهای مختلف (جهاد، بسیج، آموزش و پرورش) را دارم و این مسیر سرانجام من را به شکل مستقل به تولید و آموزش در این حوزه سوق داد.
از حدود ۱۶ سالگی وارد این حرفه شدم و رشته و مهارت را از دوره کار و دانش دنبال کردم. تحصیلات دانشگاهی‌ام در زمینه مدیریت است و همزمان دیپلم فرش از شاخه کاردانش دارم؛ این ترکیب دانش مدیریتی و مهارت فنی کمک کرده کارگاه و آموزش را همزمان پیش ببرم.
ایرنا: در حال حاضر چه فعالیت‌هایی انجام می‌دهید و ساختار کارگاه شما چگونه است؟
فعالیت من سه محور اصلی دارد: آموزش، تولید و فروش. من به‌صورت همزمان مدرس هستم، تولید را مدیریت می‌کنم و محصولات را عرضه می‌کنم. اکنون حدود ۶۰ نفر بافنده با من همکاری می‌کنند و تاکنون حدود ۶ هزار نفر هنرجو را آموزش داده ام و امروز به‌صورت مستقیم و هم غیرمستقیم برای حدود ۲۵۰ نفر اشتغال‌زایی کرده‌ام.
کارگاه ما هم تولید انبوه انجام می‌دهد و هم آموزش می‌دهد؛ هنرجویان پس از آموزش می‌توانند به‌عنوان بافنده وارد چرخه تولید شوند یا مستقل کار کنند. هدف همواره ترکیب آموزش‌محور با اشتغال‌آفرینی بوده تا خروجی کار فقط یک محصول نباشد بلکه فرصت درآمدزایی پایدار برای خانواده‌ها ایجاد شود.
ایرنا: محصولات شما شامل چه اقلامی است و اخیراً چه نوآوری‌هایی انجام داده‌اید؟
محصولات ما شامل انواع گلیم (گلیم ساده، گلیم نقش‌برجسته و گلیم‌های صادراتی)، کیف‌های گلیمی، کوسن‌های گلیمی، تابلوفرش و گبه است. علاوه بر این اقلام کلاسیک، تولیدات جانبی مثل بند عینک گلیمی، دستبند، انواع تزئینات گلیمی برای مبلمان و حتی گیوه نیز انجام می‌شود.
در بخش نوآوری، از فرش‌های کهنه و غیرقابل استفاده دستباف برای تولید تابلوهای تلفیقی استفاده کرده‌ایم؛ کارهای کالیگرافی که نوشته‌ها با چوب اجرا می‌شود و تزئینات با قطعات فرش دستباف صورت می‌گیرد. این ترکیب فرش و چوب با استفاده از فرش‌های قدیمی که سالم نیستند یا فروش‌نیافته‌اند، بازخورد خوبی در بازار داشته است و مشتریان هم از جنبه مدرن و هم از منظر قیمت مناسب استقبال می‌کنند.
ایرنا: وضعیت بازار داخلی شما چگونه است؟ تأثیر شرایط اقتصادی روی تولید و فروش چطور بوده است؟
بازار داخلی تحت تأثیر تورم و گرانی وضع مطلوبی ندارد؛ قدرت خرید مردم کاهش یافته و همین باعث شده فروش برخی اقلام به‌شدت پایین بیاید و میزان تولید نیز کاهش یابد. بازار محصولات لوکس مثل تابلوفرش‌های بزرگ یا فرش‌های گران‌قیمت در شهرهایی مانند کرمانشاه کمتر فعال است و خریداران محدود شده‌اند.
برای مواجه با این شرایط اقتصادی، تلاش کرده‌ایم اقلام متنوع و مقرون‌به‌صرفه‌تری تولید کنیم از جمله تابلوهای کوچکتر و هدیه‌ای با قیمت‌های مناسب (مثلاً در بازه‌ای که بتواند برای هدیه و مصرف روزمره مشتریان قابل‌خرید باشد). بسته‌بندی و ارائه مناسب هم نقش مهمی در فروش دارد؛ تجربه نشان داده بسته‌بندی و تبلیغ درست می‌تواند بازار را باز کند حتی وقتی قدرت خرید پایین آمده است.
ایرنا: درباره حضور در نمایشگاه‌ها و بازارهای خارجی توضیح دهید؛ چه تجربه‌هایی داشته‌اید؟
ما به‌صورت دوره‌ای در نمایشگاه‌های داخلی و بعضاً خارجی شرکت می‌کنیم. ۲ ماه پیش از طریق اداره میراث فرهنگی غرفه‌هایی به ما به‌صورت رایگان اختصاص داده شد که از این فرصت در نمایشگاه سلیمانیه عراق استفاده کردیم؛ در آنجا بازاریابی انجام شد و سفارشاتی هم گرفته شد. این نمایشگاه با حمایت اداره کل میراث فرهنگی استان برگزار شد که جا دارد از همه دست اندرکاران آن هم تشکر کنیم.
در نمایشگاه‌های داخل کشور حضور فعالی داریم. تجربه نشان داده برگزاری نمایشگاه در کشورهای همسایه به‌طور مستقیم در رونق کسب‌وکار تأثیر مثبت دارد، هرچند هزینه‌ها از جمله هزینه‌های ارزی و گمرکی سنگین است و باید برای توسعه صادرات این موانع مدیریت شود.
ایرنا: تبلیغات و فروش‌تان را چگونه مدیریت می‌کنید؟ نقش آموزش مجازی چقدر بوده است؟
تبلیغات اصلی ما از طریق صفحات اینستاگرامی و چند پیج مرتبط با بانوان کارآفرین انجام می‌شود. در دوره کرونا آموزش‌های مجازی را شروع کردم و هنرجویانی از داخل کشور و حتی خارج (آلمان، کانادا، ترکیه) داشتم؛ برای این هنرجویان نخ و نقشه ارسال می‌کردم و اکنون بسیاری به‌صورت بافنده برای خود یا برای تولید ما مشغول فعالیت هستند.
به‌واسطه فضای مجازی توانسته‌ایم مرزهای جغرافیایی را بشکنیم؛ تولیداتمان به تبریز، اصفهان و دیگر شهرها ارسال می‌شود و سفارشات خارجی هم از طریق همین بستر شکل می‌گیرد. تجربه نشان داده که بسته‌بندی مناسب و حضور فعال در شبکه‌های اجتماعی تأثیر مستقیم بر فروش و اعتماد خریدار دارد.
ایرنا: مهم‌ترین موانع توسعه فعالیت‌های شما چیست؟ چه مشکلات اداری و عملیاتی سر راه دارید؟
یکی از بزرگ‌ترین مشکلات، بوروکراسی و تأخیر در دریافت تاییدیه‌ها و مجوزهاست. هرچند مجوزهایی از میراث فرهنگی و اداره صنعت و معدن دارم، اما تایید محل آموزش از سوی فنی و حرفه‌ای هنوز نهایی نشده است؛ این سازمان الزاماتی درباره بسته بودن مکان و مجزا بودن ورودی و عبور و مرور دارد که فعلاً مانع دریافت مجوز نهایی شده است.
این تأخیرها باعث می‌شود نتوانم در مزایده‌ها و پروژه‌های شهرستانی شرکت کنم و توسعه کارگاه را جلو ببرم. در مواردی بیش از یک سال است که منتظر تایید مکان هستم؛ این زمان‌بر بودن فرایندها و شروط سخت‌گیرانه درباره مکان آموزش، هزینه و انرژی ما را به‌شدت افزایش می‌دهد.
ایرنا: در زمینه دریافت تسهیلات بانکی چه تجربه‌ای داشته‌اید و چه انتظاری در این زمینه دارید؟
در گذشته با دریافت وام توانستم کارگاه مستقلی برای خود راه اندازی کنم. اوایل دهه ۹۰ یک وام اشتغال گرفتم که استارت کار مستقل را ممکن ساخت. اما تجربه دریافت تسهیلات با نرخ‌های بالا (مثلاً دریافت‌هایی با کارمزد ۱۸ و ۲۰ درصد) محدودیت‌هایی ایجاد کرده است.
انتظار دارم مسوولان در اعطای تسهیلات حمایت عملی داشته باشند؛ نه صرفاً بررسی مدارک روی کاغذ، بلکه بازدید از کارگاه و ارزیابی واقعیِ تولید و اشتغال. درخواست دارم تسهیلات با کارمزد پایین‌تر (نسبت به نرخ‌های کنونی) و جزییات تسهیل‌شده ارائه شود تا بتوانیم تولید را گسترش دهیم و تعهدات بازپرداخت را به‌راحتی انجام دهیم.
ایرنا: از کدام مسئولان انتظار حمایت دارید و چه نوع حمایتی مدنظر شماست؟
در نخستین گام انتظار داریم استاندار و رئیس اداره صنعت و معدن از نزدیک از کارگاه بازدید کنند و در روند تسهیلات و تسهیل مجوزها ورود کنند. تجربه نشان داده بازدید میدانی از واحد تولیدی تأثیرگذار است؛ وقتی مسئولان از نزدیک تولید را ببینند، تصمیم‌گیری برای حمایت و تخصیص منابع راحت‌تر می‌شود.
همچنین درخواست داریم نمایشگاه‌ها و غرفه‌ها برای صنعتگران به‌ویژه تولیدکنندگان کوچک و متوسط یا رایگان در اختیارشان قرار داده شود یا با یارانه همراه باشد تا امکان عرضه محصولات در بازار داخلی و خارجی تسهیل شود. چنین حمایت‌هایی هم به رونق فروش کمک می‌کند و هم برند استان را در بازارهای منطقه‌ای تقویت می‌نماید.
ایرنا: در زمینه صادرات چه برنامه‌هایی دارید و تا چه حد آماده‌اید؟
اخیراً کارت بازرگانی دریافت کرده‌ام و عضو اتاق بازرگانی هستم؛ این موارد گام‌هایی است برای ورود جدی‌تر به بازارهای خارجی. تجربه نمایشگاه سلیمانیه نشان داد ظرفیت خوبی برای سفارش‌گیری و بازاریابی در کشورهای همسایه وجود دارد و با برنامه‌ریزی می‌توان صادرات را گسترش داد.
در صورت دسترسی به تسهیلات مالی و حمایت‌های نمایشگاهی، آمادگی دارم ظرفیت تولید را افزایش دهم و سهم صادرات را بالاتر ببرم. هدف این است که اشتغال موجود را حداقل ۲ برابر کنم و تولیدات را به بازارهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای صادر نمایم.
ایرنا: توصیه شما به جوانان و دانش‌آموزان در مسیر اشتغال و انتخاب مهارت چیست؟
به جوانان توصیه می‌کنم مهارت‌آموزی را جدی بگیرند؛ داشتن مهارت به‌مراتب کاربردی‌تر از تکیه صرف بر مدرک دانشگاهی است. خودم از سنین نوجوانی وارد کار شدم و باور دارم کسی که مهارت داشته باشد می‌تواند به‌سرعت وارد بازار کار یا کارآفرینی شود.
علاوه بر جنبه اقتصادی، هنرها و صنایع‌دستی فواید روانی و اجتماعی نیز دارند؛ یادگیری هنر می‌تواند از بروز مشکلات روانی و فراموشی پیشگیری کند و به افراد کمک کند زندگی با کیفیت‌تری داشته باشند. همچنین کار خانگی و آموزش مهارتی این امکان را فراهم می‌کند که زنان در کنار مسئولیت‌های خانوادگی درآمدزایی داشته باشند.
ایرنا: تجربه شما در همکاری با نهادهای حمایتی مثل کمیته امداد چگونه است؟
با کمیته امداد چندین سال به‌عنوان راهبر همکاری داشته‌ام و به‌صورت رایگان برای افراد نیازمند آموزش برگزار کرده‌ام. این تجربه برایم ارزشمند بوده زیرا بسیاری از کسانی که آموزش دیده‌اند اکنون به‌عنوان بافنده یا تولیدکننده برای خودشان یا برای کارگاه کار می‌کنند و این یعنی ایجاد اشتغال و کمک به اقتصاد خانواده‌ها.
ادامه این نوع همکاری‌ها را ضروری می‌دانم و معتقدم اگر نهادها به‌صورت ساختارمند و طولانی‌مدت از آموزش و توانمندسازی حمایت کنند، نتایج پایدارتری در اشتغال‌زایی و کاهش فقر مشاهده خواهد شد.
ایرنا: در پایان اگر پیام یا جمع‌بندی خاصی برای مسئولان و مخاطبان دارید بفرمایید.
خلاصه درخواست من از مسئولان این است که به‌جای نگاه صرفاً اداری به کارآفرینان، وضعیت واقعی تولید و اشتغال را از نزدیک بررسی کنند؛ بازدید میدانی، تسهیل روند دریافت مجوزها و اعطای تسهیلات با کارمزد پایین می‌تواند تحول بزرگی ایجاد کند. همچنین برگزاری نمایشگاه‌های یارانه‌ای یا رایگان برای صنعتگران محلی شرط لازم برای رونق بازار است.
من به توسعه کسب‌وکار و افزایش اشتغال امیدوارم و آماده‌ام با هر حمایتی که در عمل انجام شود، ظرفیت تولید را افزایش دهم. هدفم این است که هم هنر فرش را حفظ کنم و هم فرصت‌های درآمدی واقعی برای زنان و خانواده‌ها ایجاد نمایم.