با وجود این تمام جوانب امر و به صورت ویژه پیوست‌های محیط زیستی این طرح بزرگ با هزینه‌های هنگفت در نظر گرفته نشد؛ ولی تخریب کوه‌ها به صورت گسترده از اوایل دهه ۹۰ آغاز شد و حالا نیز با گذشت ۱۴ سال، این پروژه یکی از ناموفق‌ترین پروژه‌های ترافیکی مشهد است که نه تنها آسیب محیط زیستی به طبیعت ارتفاعات جنوبی این شهر وارد کرد؛ بلکه به دلیل همین تبعات محیط زیستی، با هزینه‌ای قابل توجه در سال ۹۶ متوقف شد و دردی هم از مشکل بار ترافیک جنوب مشهد دوا نکرد. حال نیز همچون زخمی بر پیکره ترافیک این شهر است که کار چندانی از دست کسی برایش ساخته نیست؛ راهی که هم به طبیعت ارتفاعات جنوبی آسیبی نرسد و هم بن‌بست ترافیکی در بولوار نماز که می‌تواند همین کارکرد را داشته باشد، گشوده شود.
البته تلاش‌ها برای تحقق کاربری ترافیکی از سوی برخی مسئولان وجود دارد و هر از گاهی نیز اخباری از آن شنیده می‌شود. همان‌طور که مرداد امسال در جلسه شورای راهبردی کاهش تصادفات رانندگی استان، تکمیل این پروژه مصوبه‌ای خارج از دستور کار جلسه گرفت و طبق صورتجلسه این شورا مصوب می‌شود «وفق مکاتبه ابلاغی وزارت کشور و مصوبه ستاد اضطرار استان با تأکید بر ضرورت بازگشایی معابر ورودی و خروجی شهرها به ویژه مشهد مقرر شد شهرداری مشهد با قید فوریت و با لحاظ همه ضوابط فنی و قانونی مرتبط نسبت به شروع تکمیل عملیات اجرایی کنارگذر جنوبی مشهد اقدام کند» و به دنبال این اقدام، فعالان محیط زیست در کوه‌پارک تجمع کردند و پس از آن نیز با تأکید رئیس کل دادگستری استان، دستور اعاده به وضع سابق تخریب‌های غیرمجاز و تغییرات غیراصولی و غیرمجاز جدید در ارتفاعات جنوبی مشهد توسط معاون پیگیری حقوق عامه و پیشگیری از وقوع جرم دادسرای مرکز استان به شهرداران مناطق ۷، ۸ و ۹ داده شد.
محور جایگزین منوط به مطالعات همزمان ترافیکی و محیط زیستی است
حال باید دید واقعاً راه چاره کجاست. مشاور طرح تفصیلی حوزه جنوب‌غربی مشهد در این زمینه در گفت‌وگو با خبرنگار ما با اشاره به حذف پروژه کمربند جنوبی از طرح تفصیلی مشهد بیان می‌کند: مسیر موجود به صورت پیاده‌راه سبز پیش‌بینی و مقرر شد یک محور جایگزین پیشنهاد شود و یکی از الگوهای پیشنهادی ما اتصال امتداد محور بولوار نماز به بزرگراه شهید برونسی به صورت زیرسطحی بود؛ اما باید مطالعات زیست محیطی آن انجام شود؛ چون دلیل اصلی توقف کمربند جنوبی، مسائل زیست محیطی بود و الان هم قرار نیست برای حل یک چالش محیط زیستی، یک چالش جدید ایجاد شود.
محمد شفیعی با بیان اینکه پس از انجام مطالعات زیست محیطی این زیرگذر به نوعی جایگزین بخشی از ترافیک عبوری کمربند جنوبی می‌شود، می‌گوید: طرح‌های توسعه تغییرات طرح تفصیلی به عنوان یک پیشنهاد مطرح بوده؛ ولی منوط به انجام همزمان مطالعات زیست محیطی و ترافیکی است و اگر مشکلی نداشت، به عنوان یک راهکار پیشنهاد و به دنبال آن حتماً باید مطالعات ارزش و هزینه آن نیز انجام شود.
وی با اشاره به ارائه پیشنهاد این زیرگذر در سال ۱۳۹۹ ادامه می‌دهد: این طرح از انتهای بولوار نماز و پس از هاشمیه، به صورت تونل زیرگذر شروع شده و از بولوار شهید برونسی مسافتی حدود ۳ کیلومتر از تونل خارج می‌شود. در قسمت جنوبی مشهد با توجه به وجود ارتفاعات، پیشنهاد دیگری فعلاً نیست و همین الان هم محور بولوار فکوری بخشی از بار ترافیک را در نبود کمربند جنوبی بر عهده دارد؛ ولی با توجه به تقاطع‌های این بولوار، نقش شریانی ندارد و سازمان ترافیک معتقد است این محور به تنهایی نمی‌تواند پاسخگوی کل بار ترافیکی جنوب مشهد باشد و نیاز به یک محور دیگر است.
هر طرح آزادراهی باید به تأیید کارگروه ارزیابی اثرات زیست محیطی برسد
معاون محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی در گفت‌وگو با خبرنگار ما می‌گوید: کمربند جنوبی مشهد طرح مطالعات ارزیابی محیط زیستی تأیید شده از سازمان محیط زیست را ندارد و طبق مصوبه شورای عالی محیط زیست همه طرح‌ها و پروژه‌های بزرگ تولیدی، خدماتی و عمرانی از جمله هر نوع طرح آزادراهی که بخواهد ایجادشود، باید طرح مطالعه و ارزیابی آن توسط سازمان مجری انجام و برای بررسی و تأیید «کارگروه ارزیابی اثرات زیست محیطی» به سازمان محیط زیست ارائه شود.
مهدی یزدانجو ادامه می‌دهد: طرح مطالعات ارزیابی کمربند جنوبی در انتهای سال ۹۸ توسط استادان دانشگاه‌های معتبر ایران انجام شد؛ ولی به نتیجه تأیید نرسید.
تلاش برای راه چاره جایگزین
با وجود تلاش‌های مکرر به منظور یک راه چاره جایگزین برای کمربند جنوبی و ضرورت انجام مطالعات زیست‌محیطی و ترافیکی، هنوز راه‌حل مشخصی برای این گره کور وجود ندارد و از سال ۱۳۹۹ که پیشنهاد ساخت تونل زیرگذر به عنوان یک راهکار جایگزین مطرح شده، هنوز هیچ اقدام عملی در این راستا صورت نگرفته است. فعالان محیط زیست و مسئولان شهری باید با همکاری یکدیگر، ضمن احترام به حقوق طبیعت، به دنبال راهکارهای پایدار و عملی باشند که هم به حل مشکل ترافیک کمک کند و هم از آسیب به محیط زیست جلوگیری به عمل بیاورد در غیر این صورت مشهد همچنان با چالش‌های جدی مواجه خواهد بود.