ایده در عین سادگی، جسورانه است؛ استفاده از زبان انسان به‌عنوان آزمایشگاه طبیعی. پژوهشگران با طراحی یک حسگر مولکولی، ماده‌ای را درون آدامس یا قرص مکیدنی قرار داده‌اند که در تماس با ویروس آنفلوآنزا طعم گیاه «آویشن» را آزاد می‌کند.
این طعم تند و گیاهی برای هر کسی به راحتی قابل تشخیص است و در صورت بروز آن، پیام روشنی به فرد می‌دهد که شاید مبتلا باشید، بهتر است مراقبت کنید.
چرا باید به دنبال روش‌های تازه باشیم؟
هر سال، آنفلوآنزا میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان درگیر می‌کند. با توجه به گزارش «سازمان جهانی بهداشت» (WHO)، افراد اغلب پیش از ظاهر شدن نشانه‌ها، ناقل بیماری هستند؛ یعنی درست زمانی که فکر می‌کنند سالم‌اند، ویروس را به اطرافیان منتقل می‌کنند. آزمایش‌های فعلی مانند «پی‌سی‌آر» (PCR) یا همان تست تشخیص مولکولی دقیق‌اند، اما هزینه‌بر و زمان‌برند. کیت‌های خانگی نیز ارزان‌ترند، اما معمولاً تنها زمانی نتیجه می‌دهند که علائم شروع شده باشد. این خلأ علمی-پزشکی، همان جایی است که ایده‌ی «تشخیص با مزه» به صحنه می‌آید.
زبان، ابزار آزمایشگاهی فراموش‌شده
پژوهشگران به سرپرستی «لورنتس مینل» (Lorenz Meinl) از «دانشگاه وورتسبورگ» (University of Würzburg)، تصمیم گرفتند به جای تکیه بر دستگاه‌ها، از حسی استفاده کنند که در دسترس همه است؛ یعنی چشایی. آنان با بررسی ساختار پروتئین ویروسی به نام «نورآمینیداز» (Neuraminidase) دریافتند می‌توانند ترکیبی بسازند که هنگام تماس با این پروتئین، طعم خاصی آزاد کند. نورآمینیداز برای ویروس نقشی کلیدی در آلوده‌کردن سلول‌های بدن دارد و همین آن را به هدفی ایده‌آل برای طراحی حسگر بدل می‌سازد.
چگونه آدامس طعم آویشن می‌گیرد؟
تیم پژوهشگران یک «زنجیره‌ی شیمیایی» طراحی کردند که به «نورآمینیداز» متصل می‌شود. به این زنجیره، «مولکول تیمول» (جزء اصلی طعم آویشن) وصل شده بود. در حالت عادی، تیمول محبوس است و مزه‌ای حس نمی‌شود. اما اگر ویروس در دهان فرد حضور داشته باشد، آنزیم ویروسی پیوند را می‌شکند و تیمول آزاد می‌شود. در این لحظه زبان فرد همان چیزی را حس می‌کند که باید: طعمی گیاهی و تند که نقش «آژیر هشدار» را دارد.
از آزمایشگاه تا بزاق بیماران
آزمایش‌های اولیه نشان دادند این حسگر در بزاق بیماران مبتلا به آنفلوآنزا می‌تواند طی حدود ۳۰ دقیقه طعم تیمول را آزاد کند. مهم‌تر اینکه آزمایش روی سلول‌های انسانی و حیوانی ثابت کرد این ترکیب به سلول‌ها آسیبی نمی‌زند. هنوز تا تولید تجاری راهی مانده است، اما گام نخست برداشته شده. پژوهشگران می‌گویند نخستین کارآزمایی‌های انسانی ممکن است ظرف دو سال آینده آغاز شود.
مزایای اجتماعی و بهداشتی
بر اساس گزارش منتشر شده در سایت «ساینس دیلی» (ScienceDaily)، اگر این فناوری به آدامس یا قرص‌های مکیدنی راه پیدا کند، افراد می‌توانند در خانه، مدرسه یا محل کار ظرف چند دقیقه وضعیت خود را بررسی کنند. چنین ابزاری برای محیط‌های پرریسک، از بیمارستان‌ها گرفته تا مدارس ارزش بالایی خواهد داشت. پیشگیری از انتقال پیش‌علائمی، به‌ویژه در دوران اوج فصلی، می‌تواند شمار مبتلایان را به‌طور چشمگیری کاهش دهد.
تاریخچه کوتاه، چشم‌انداز بلند
تشخیص بیماری‌ها از طریق حواس انسانی موضوع تازه‌ای نیست. در گذشته پزشکان از بوی نفس بیماران یا تغییر رنگ زبان برای تشخیص بیماری استفاده می‌کردند. آنچه این پژوهش را متمایز می‌کند، تلفیق دانش مدرن شیمی و پزشکی با همان ایده‌ی قدیمی است. بدن انسان خودش می‌تواند آزمایشگاه باشد. اگر این فناوری موفق شود، شاید در آینده برای بیماری‌های دیگر نیز «حسگر‌های طعمی» طراحی شوند.
پرسش‌های باز و چالش‌ها
البته مسیر بی‌چالش نیست. آیا مزه‌ی تیمول همیشه به وضوح توسط همه افراد حس می‌شود؟ طعم‌چشایی افراد متفاوت است و ممکن است برخی به دلیل عادات غذایی یا مشکلات حسی، نتوانند تفاوت را تشخیص دهند. همچنین باید مطمئن شد ترکیب به‌کاررفته در آدامس یا قرص‌ها برای مصرف مداوم ایمن است؛ و نهایتاً، هرچند تشخیص سریع ممکن است، تأیید نهایی همچنان نیازمند آزمایش‌های استاندارد خواهد بود.
گامی در مسیر دموکراتیک‌سازی علم پزشکی
یکی از جذاب‌ترین ابعاد این نوآوری، در دسترس بودن آن است. برخلاف تجهیزات پیشرفته آزمایشگاهی، این روش می‌تواند در بسته‌ای کوچک و ارزان به خانه‌ها راه پیدا کند. درست مانند تجربه‌ی همه‌گیری «کووید-۱۹» که تست‌های سریع خانگی بخشی از زندگی روزمره شدند، این فناوری می‌تواند قدرت بیشتری به مردم بدهد تا در سلامت خود نقش فعال ایفا کنند.
تست بی دردسر، در هر زمان و مکان
ایده «تست آنفلوآنزا با جویدن آدامس» در نگاه اول شاید شبیه داستانی علمی–تخیلی به نظر برسد. اما پشت آن علمی جدی، طراحی دقیق و آینده‌ای پرامید نهفته است. اگر کارآزمایی‌های بالینی موفقیت‌آمیز باشند، شاید در چند سال آینده، به جای نگرانی از نشانه‌های دیررس، تنها با یک مزه بتوانیم زودتر دست‌به‌کار شویم. این فناوری یادآوری می‌کند که نوآوری‌های بزرگ لزوماً پیچیده و پرهزینه نیستند؛ گاهی تنها کافی است نگاهی تازه به توانایی‌های ساده‌ی بدن انسان داشته باشیم؛ و چه استعاره‌ای زیباتر از این؟ اینکه زبان ما، همان عضو ساده‌ای که طعم‌ها را می‌چشد؛ روزی بتواند به ابزاری برای دفاع از سلامت‌مان بدل شود.
انتهای پیام/