به گزارش خبرنگار سیاسی ایرنا، در سال ۱۳۹۴ (ژوئیه ۲۰۱۵)، توافقنامه برجام میان ایران و گروه ۱+۵ به امضا رسید. این توافق شامل محدودسازی برنامه هسته‌ای ایران و تعلیق تحریم‌ها بود. با این حال، کشورهای غربی از آنجا که نگران بودند ایران ممکن است پس از لغو تحریم‌ها، به تعهداتش عمل نکند، مکانیسم ماشه را به‌عنوان پاسخی حقوقی به این نگرانی در برجام طراحی کردند تا نسبت به اجرای همه مفاد برجام مطمئن شوند.
اما جالب این جاست که پس از توافق برجام، جمهوری اسلامی ایران به همه تعهدات خود طبق برجام عمل کرد و همکاری گسترده‌ای را با آژانس بین المللی انرژی اتمی پایه گذاری نمود، ولی در مقابل طرف‌های غربی نه تنها نسبت به کاهش تحریم‌ها اقدام عملی نشان ندادند بلکه از هر روشی برای کارشکنی در قبال توافقنامه برجام کوتاهی نکردند.
رویه کشورهای غربی نسبت به ایران سبب شد محمدجوادظریف وزیر وقت امورخارجه در دولت‌های یازدهم و دوازدهم، طبق گفته خودش و پیش از خروج آمریکا از برجام در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷، به دلیل نقض عهد اروپا و آمریکا به تعهدهایی که باید از زمان امضاء برجام انجام می‌دادند، ۱۱ بار به کمیسیون مشترک برجام شکایت کند.
با این حال در دوره نخست ریاست جمهوری ترامپ، با خروج از این تعهد بین المللی همه تلاش و عزم خود را برای اعمال تحریم‌های حداکثری علیه ایران به کار بست به نحوی که پیش از خروج از برجام، در ۶ نوبت اقدام به تحریم ایران کرد و پس از آن نیز تا پیش از برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا در ۴۹ نوبت تحریم‌هایی را بر ایران اِعمال کرد.
به عبارتی ترامپ در دوره نخست ریاست جمهوری خود، در مجموع ۱۹۵ نفر، ۳۱۰ مجموعه، ۱۳۶ کشتی و ۱۰۰ هواپیما را مورد تحریم قرار داد که تمام کشتی‌ها و هواپیماها پس از خروج از برجام و همچنین ۱۶۲ نفر معادل ۸۳ درصد افراد و ۲۶۸ نهاد معادل۸۶ درصد نهادها نیز پس از خروج آمریکا از برجام، تحریم شدند.
با این حال اواخر مردادماه امسال، تروئیکای اروپا متشکل از فرانسه، بریتانیا و آلمان، برخلاف همه توافقات و رایزنی‌های انجام شده توسط دستگاه دیپلماسی کشورمان، در نامه‌ای به سازمان ملل، آمادگی خود را برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه بعد از ۱۰ سال از گذشت امضای برجام اعلام کردند.
این روند سبب شد سرانجام ۶ قطعنامه پیشین شورای امنیت که به واسطه برنامه هسته‌ای ایران بر کشور تحمیل شده بود با سوء‌استفاده تروئیکای اروپایی از سازوکار حل و فصل اختلاف مندرج در توافق هسته‌ای ایران و ۱+۵ به میدان اجرا در سطح بین‌المللی بازگردند.
البته در چند هفته و چند روز اخیر نیز، سیدعباس عراقچی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران تلاش مستمری را در حاشیه هشتادهمین مجمع عمومی سازمان ملل متحد برای جلوگیری از بازگشت این تحریم‌ها پیش برد اما تلاش‌های تهران برای باز نگاه داشتن پنجره دیپلماسی از سه مسیر مذاکره با تروئیکای اروپایی، حصول توافق از سرگیری همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در قاهره و ارائه پیشنهادهای سازنده و قابل اجرا در قالب دیدارهای دو و چندجانبه در مجمع عمومی سازمان ملل متحد به دلیل تاثیرپذیری سه کشور اروپایی از ایالات متحده برای مقاومت در برابر دیپلماسی راه به جایی نبرد.
وزیر امور خارجه ایران همزمان با اقدام تروئیکای اروپایی در فعال‌سازی اسنپ‌بک، در نامه‌ای به دبیرکل سازمان ملل متحد و رئیس شورای امنیت تصریح کرد جمهوری اسلامی ایران قاطعانه بازگرداندن ادعایی قطعنامه‌های خاتمه‌یافته ذیل قطعنامه ۲۲۳۱ (۲۰۱۵) را مردود می‌داند و نه ایران و نه هیچ عضو سازمان ملل متحد الزامی به تبعیت از چنین اقدامات غیرقانونی ندارند.
در همین زمینه برخی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی در گفت وگو با ایرنا نظرات و دیدگاه‌های خود را در باره فعال شدن اسنپ بک یا همان مکانیسم ماشه بیان کردند که در ادامه می‌خوانید:
دولت و مجلس بی اثر بودن مکانیسم ماشه را برای مردم تبیین کنند
حاکم ممکان درباره فعال سازی مکانیسم ماشه گفت: به نظرم اسنپ بک به طور مستقیم بر اقتصاد کشور تأثیر ندارد، اما دشمنان با ایجاد جنگ روانی به ویژه در فضای رسانه، باعث بی‌نظمی و التهاب در جامعه، به خصوص در قیمت ارز می شوند. چرا که تحریم‌های جدیدی از سوی کشورهای اروپایی اعمال نشده و تحریم‌های موجود همان تحریم‌های دوره نخست ریاست جمهوری ترامپ است که جامع‌تر بودند.
نماینده مردم ارومیه در مجلس شورای اسلامی بر ضرورت تبیین همه نکات و جزئیات فعال شدن این مکانیسم توسط مسئولان دولتی، نمایندگان مجلس، کمیسیون اقتصادی و رسانه ملی برای مردم و فعالان اقتصادی تأکید کرد و افزود: این رویه سبب خواهد شد تا مردم متوجه شوند که بازگشت تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل، اثر آنچنانی در اقتصاد و کسب و کارآنها ندارد و نباید اسیر التهاب جامعه شوند.
سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی بر حفظ انسجام و وحدت ملی در شرایط فعلی تاکید کرد و یادآور شد: دولت باید در سیاست‌گذاری‌های خود شرایط جنگ اقتصادی را در نظر بگیرد و مجلس نیز بر اجرای صحیح قوانین نظارت داشته باشد. همچنین تعامل خوب بین مجلس، دولت و کمیسیون اقتصادی ضروری است.
وی در پاسخ به این سوال که آیا در شرایط فعلی می بایست در راستای صرفه جویی و افزایش بهره وری دستگاها بودجه برخی از نهادها و مراکزی که طبق گفته رئیس جمهور کارایی لازم را ندارند، کاهش داده شود، گفت: همه می‌دانیم که بودجه توسط دولت و دستگاه‌های مربوطه بسته می‌شود و مجلس نیز در بررسی بودجه، مسائل کارشناسی، تطابق درآمدها و هزینه‌ها را در نظر خواهد گرفت. به عبارتی تخصیص بودجه به هر نهاد و سازمان بر عهده دولت است و دولت می‌تواند نسبت به کاهش یا افزایش آن اقدام کند.
سیاست‌گذاری‌های ساختاری و دوری از تنش باید احیاء شود
مصطفی پوردهقان نیز در گفت و گو با خبرنگار سیاسی ایرنا در این باره گفت: پس از فعال شدن مکانیسم ماشه، به نظر می‌رسد آثار روانی این شوک‌ها مانند آنچه در نرخ ارز مشاهده شد، بیشتر از آثار واقعی آنهاست.
نماینده مردم اردکان در مجلس شورای اسلامی تنها راه خنثی سازی تحریم‌ها و بی خاصیت شدن مکانیسم ماشه را در سیاست‌گذاری‌های ساختاری و دوری از تنش عنوان کرد و یادآور شد: تا زمانی که این موضوع حل نشود، اقدامات جزئی مانند "گرفتن و بستن" مفسدان، محتکران و سوء استفاده کنندگان تأثیر چندانی در شرایط کشور نخواهد داشت.
عضو هیات رئیسه کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی ادامه داد: در چنین شرایطی باید "تنش‌زدایی" از طریق تغییر در برخی دکترین‌ها و سیاست‌های داخلی کشور میسر شود. همچنین بهبود و توسعه زیرساخت‌ها و استفاده از ظرفیت ها و توانمندی های داخلی می‌تواند به کاهش اثرات تحریم کمک کند. چرا که یک اقتصاد با ساختار مناسب، اصلاحات اقتصادی درونی، چینش‌های درست و در نظر گرفتن همه موارد، تکانه‌های کمتری خواهد داشت.
وی با بیان اینکه اقتصاد وابسته به ارز، کالاهای واسطه‌ای و کالاهای معیشتی است، آسیب‌پذیری بیشتری را تجربه می‌کند، تصریح کرد: البته دولت با تخصیص حدود ۱۸ میلیارد دلار (طبق تکلیف مجلس) در قالب تامین کالاهای معیشتی و اساسی در تلاش است که قدرت خرید مردم و توزیع مناسب کالاها تقویت شود.
پوردهقان درباره نهادها و سازمان‌هایی که بودجه کلان دریافت می‌کنند اماطبق گفته رئیس جمهور، عملکرد مناسب و کارایی چندانی ندارند و در شرایط تحریمی باید تجدید نظر دوباره‌ای نسبت به بودجه آنها شود، گفت: اینکه برخی از بودجه‌ها به جای اینکه در "تاریکخانه‌هایی" که اسم‌های زیبایی داشته ولی کارایی ندارند و به هیچ جا هم پاسخگو نیستند، برای کشور و مردم هزینه شود، بسیار ارزشمند و قابل قبول است. اما باید ببینیم آیا رئیس جمهور این جدیت و قاطعیت را برای قطع یا کاهش بودجه این نهادها دارد؟
این نماینده مجلس خاطرنشان کرد: اگر این کار انجام شود نشانه عمل رئیس جمهور به سخنان و وعده های خود و در نتیجه افزایش اعتماد مردم به دولت است در غیر این صورت اگر به مانند گذشته، بودجه سنتی به این نهادهای ناکارآمد اختصاص داده شود، نشان‌دهنده جدی نبودن یا ناتوانی دولت در باره این هدف و تکرار مکررات است. چرا که این نهادها موظف هستند به دلیل حکومتی بودن، پاسخگوی بودجه‌ای که هزینه کردند باشند و گزارش عملکرد ارائه دهند.
عدم بازگرداندن التهاب به جامعه و تمرکز بر ظرفیت‌های داخلی و منطقه‌ای ضروری است
مجتبی یوسفی در گفت وگو با خبرنگار سیاسی ایرنا گفت: طرف‌های غربی و آمریکایی به تعهدات خود در برجام عمل نکردند و حتی با وجود اقدامات ایران و پذیرش بسیاری از محدودیت‌ها، متاسفانه مکانیسم ماشه و تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل دوباره فعال شد که نشانه بدعهدی طرف مقابل نسبت به قوانین بین المللی به هر توافقی با ایران است.
نماینده مردم اهواز در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه این تحریم‌ها اثربسیار کمی بر افزایش هزینه‌های سبد خانوار و فشارهای اقتصادی دارد، افزود: اما در مواجهه با چنین رویه‌ای که غرب به ایران تحمیل کرده است، راه‌حل اصلی آن در همدلی، جلوگیری از بازگرداندن التهاب به جامعه و تمرکز بر ظرفیت‌های داخلی و منطقه‌ای است.
عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی با اشاره به جنگ ۱۲ روزه تحمیلی تصریح کرد: نتیجه ایجاد شده در تجاوز رژیم صهیونیستی و آمریکا به کشور، نمونه ارزشمندی از همدلی و برنامه خوب میان مردم و همه ارکان کشور بود که با وجود شرایط بحرانی، شاهد گرانی کالاها یا دلار نبودیم. این تجربه، نشان می‌دهد که همدلی بین مردم و مسئولین، به ویژه با محوریت ولایت، می‌تواند مشکلات را حل کند.
وی درباره افزایش هیجانی قیمت ارز و طلا در روزهای اخیر تصریح کرد: افزایش دلار و نگرانی‌های جامعه، بخشی به دلیل نگرانی و التهاب ناشی از مسائل بیرونی و تلاش برخی رسانه‌های مجازی برای ایجاد التهاب است و بخشی دیگر به دلیل گفتارهایی است که درون کشور، حتی از سر دلسوزی، به جامعه التهاب می‌بخشد. از طرفی تحریم‌های اولیه، ثانویه و تحریم‌های آمریکا که در چند سال گذشته علیه ایران اعمال شد، بسیار بیشتر و گسترده تر از تحریم‌های اخیر شورای امنیت سازمان ملل در قالب مکانیسم ماشه است.
یوسفی با بیان اینکه مجلس آماده کمک به دولت چهاردهم است، تصریح کرد: باید چشم های خود را به طرف آمریکا و غرب ببندیم و به ظرفیت درون، کشورهای منطقه، همسایگان و شرکای راهبردی توجه نشان دهیم.
وی درباره نهادها و سازمان‌هایی که بودجه کلان دریافت می‌کنند اما کارایی لازم را ندارند، خاطرنشان کرد: در این باره کلی‌گویی نکنیم بلکه باید بر اساس شاخص عملکرد، بهره‌وری و کارایی نهادها و سازمان های مختلف را سنجید و در ادامه برای آنها بودجه لازم را در نظر گرفت.
تحریم‌های مربوط به مکانیسم ماشه، درباره مسائل هسته‌ای و نظامی است
بهنام سعیدی دیگر نماینده مجلس نیز در گفت و گو با ایرنا بر اهمیت روشن‌سازی موضوع مکانیسم ماشه برای عموم تأکید و خواهان پرهیز از اقدامات احساسی شد و افزود: تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل درباره مسائل هسته‌ای و نظامی است و به هیچ عنوان تاثیری در مسائل مالی و اقتصادی ندارد. از طرفی جمهوری اسلامی در این سالها روش بی اثر کردن تحریم با استفاده از همکاری با کشورهای منطقه و شرکای راهبردی خود را یادگرفت است.
عضو هیات رئیسه کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی افزود: یکی از نکات مهم در موضوع فعال سازی مکانیسم ماشه، عدم پذیرش قطعنامه‌های شورای امنیت و اقدامات اروپایی‌ها توسط کشورهایی مانند روسیه و چین است، که این اقدامات را خلاف قواعد بین‌المللی می‌دانند. این موضوع باعث می‌شود که این قطعنامه‌ها در آینده اجرایی نشوند.
وی بر استفاده از ظرفیت‌های داخلی و بین‌المللی برای مقابله با تحریم‌ها تاکید کرد و گفت: جمهوری اسلامی ایران از ظرفیت‌های خود، شرکا و دوستان بین‌المللی مانند گروه بریکس و سازمان همکاری شانگهای برای مقابله با تحریم‌ها استفاده خواهد کرد. چنانچه پیش از این هم در دوره نخست ریاست جمهوری ترامپ، فشار حداکثری بر جمهوری اسلامی ایران وارد شد که ایران اقدامات لازم را برای خنثی سازی تحریم‌ها انجام داد.
نماینده مردم جیرفت و عنبرآباد درباره اینکه آیا تحریم‌ها بر خرید تجهیزات نظامی مانند هواپیما از چین و دیگر کشورها تأثیر خواهد گذاشت، گفت: در شرایطی که هیچ کشوری در دوران هشت سال دفاع مقدس به ایران، حتی سیم خاردار هم نمی‌داد، ایران توانست نیازهای نظامی خود را تأمین کرده و به پیروزی برسد. برهمین اساس راه‌حل‌هایی برای تقویت بنیه دفاعی کشور وجود دارد و در آینده شاهد آن خواهیم بود.
سعیدی درباره مقابله با آثار روانی و اقتصادی مکانیسم ماشه و راهکارهای جلوگیری از افزایش قیمت دلار و سکه گفت: در مقطع فعلی باید این موضوع توسط رسانه‌ها و نخبگان با حضور افراد صاحب تحلیل به درستی برای مردم تبیین شود. همچنین دولت باید در حوزه اقتصاد، اجرای موضوع کالابرگ الکترونیک و بهبود شرایط مسکن اقدام جدی و کلیدی را اجرایی کند.
وی برخورد قاطع با سوءاستفاده‌کنندگان در شرایط ملتهب جامعه را ضروری دانست و گفت: برخورد جدی با کسانی که بدون دلیل قیمت‌ها را بالا می‌برند و باعث التهاب در بازار می‌شوند و حتی مدیران و مسئولینی که با ضعف در نظارت در امور مردم کوتاهی می‌کنند، باید مورد توجه جدی قرار بگیرد.
تحریم‌ها را با تقویت روحیه و بنیه ملی می‌توان خنثی کرد
اسدالله چراغی نیز در این زمینه گفت: تحریم‌های اعمال شده علیه ایران، چه توسط کشورهای خارجی و چه به واسطه ضعف‌های داخلی، ممکن است چالش هایی برای مردم ایجاد کند.
نماینده مردم دهلران، دره شهر و آبدانان در مجلس شورای اسلامی افزود: در هر تحریم، ابتدا سلامت و جان مردم به خطر می‌افتد و این یک واقعیت تلخ است که باید پذیرفته شود. اما تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل با خوداتکایی در کشور که از اهداف اصلی مقام معظم رهبری است و تقویت روحیه و بنیه ملی می‌تواند خنثی شود.
وی بر تمرکز بر تولید داخل و بهره بردن از ظرفیت همکاری کشورهای همسایه تاکید کرد و یادآور شد: ایران باید بر تقویت تولید داخلی و همچنین تعمیق روابط با کشورهای همسایه، به ویژه چین و روسیه، تمرکز کند. چرا که غرب و آمریکا با بدعهدی‌های خود که در جریان مذاکره به ایران حمله کرده‌اند، عدم صداقت خود را به اثبات رساندند.
عضو کمیسیون بهداشت و درمان بر جلوگیری از تصمیمات شتابزده و غیر کارشناسی تاکید کرد و یادآور شد: تصمیم‌گیری ناگهانی برای مسائل کلان کشور اشتباه است بلکه باید در همه مسائل تحلیل جامعی صورت بگیرد، ذهن مردم آماده شود و سپس با نظر کارشناسی اقدام لازم را عملیاتی کرد.
تحریم های سازمان ملل در دل تحریم‌های آمریکا است و از نظر فنی، تحریم جدیدی اضافه نمی‌شود
سیداسماعیل حسینی نیز در گفت و گو با خبرنگار سیاسی ایرنا گفت: فعال شدن مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم های بین المللی به لحاظ حقوقی غیرقانونی و مردود است. چرا که ایران هم اکنون تحت تحریم‌های گسترده آمریکا، اتحادیه اروپا و سازمان ملل قرار دارد.
عضو هیات رئیسه کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی افزود: تحریم‌های سازمان ملل که با فعال شدن اسنپ بک بازمی‌گردند، در واقع زیرمجموعه و در دل تحریم‌های گسترده‌تر آمریکا قرار می‌گیرند. بنابراین، از نظر فنی، تحریم جدیدی اضافه نمی‌شود.
نماینده مردم شیراز در مجلس شورای اسلامی ادامه داد: تحریم‌های آمریکا به اندازه‌ای گسترده هستند که حوزه‌هایی مانند انرژی، مالی و بانکی، کشتیرانی و بیمه را از سالها قبل پوشش می‌دهند و هدف آمریکا جلوگیری از صادرات حتی یک قطره نفت اعلام شده است. بنابراین، بازگشت تحریم‌های سازمان ملل تغییری در این وضعیت ایجاد نمی‌کند.
وی یادآور شد: با این حال اگر "اثر روانی" این موضوع به درستی برای مردم تبیین نشود، می‌تواند در کوتاه‌مدت باعث تلاطم اقتصادی و مشکلات برای کشور شود. در عرصه بین‌المللی نیز، دستگاه دیپلماسی کشور باید فعال باشد و با تبیین افکار عمومی جهان، مانع از ایجاد اجماع علیه کشور شود.
حسینی با بیان اینکه در حوزه انرژی، فناوری، مشتریان، ترانزیت و انتقال نفت، آمریکا پیش از این نیز موانع شدیدی علیه ایران ایجاد کرده بود، تصریح کرد: فعال شدن اسنپ بک چیز جدیدی در این زمینه اضافه نمی‌کند. همچنین در حوزه بانکی و مالی نیز، شرایط بازگشت پول و سایر مسائل، همانند گذشته ادامه خواهد داشت و تغییر محسوسی رخ نخواهد داد.
نتیجه گیری
به نظر می‌رسد با توجه به شرایط فعلی کشور و دیدگاه های مطرح شده از سوی نماینده‌های مجلس شورای اسلامی، پرهیز از تصمیمات ناگهانی و عجولانه در قبال مسائل کلان کشور، به ویژه در حوزه اقتصادی و اداری، لزوم رویکرد کارشناسانه، مشورت با متخصصان و همچنین در نظر گرفتن منافع بلندمدت مردم و جامعه را باید مورد توجه قرار داد. همچنین موضوعاتی مانند جلوگیری از نوسانات ارزی و تورم، استفاده از کشورهای همسو و اتحادیه های منطقه ای مانند گروه بریکس و سازمان همکاری شانگهای، استفاده از ظرفیت‌های ملی، همبستگی بین‌المللی و اقدامات قاطعانه دولتی می‌تواند تحریم‌ها را بی اثر کند و حتی پیامدهای منفی را متوجه تحریم‌کنندگان نشان دهد.
این در حالی است که باید در نظر داشت نه فقط تحریم‌های خارجی، بلکه سیاست‌گذاری‌های داخلی در ایجاد چنین شرایطی تاثیرگذار است. برهمین اساس گذار به سمت تنش‌زدایی، اصلاحات اقتصادی عمیق، تقویت زیرساخت‌ها و افزایش شفافیت و پاسخگویی نهادها می‌تواند در بهبود شرایط کشور در بخش‌های مختلف اثرگذار شود.
هر چند که در این مسیر نباید از جنگ روانی دشمن غافل شد و باید به مانند جنگ تحمیلی ۱۲ روزه، با حفظ انسجام و وحدت، استفاده از ظرفیت و توانمندی های داخلی و اتخاذ سیاست‌های واقع‌بینانه و تبیین جنبه های روانی تحریم‌های اخیر، فضا را برای شفاف سازی و کاهش التهاب‌ها در حوزه‌های مختلف کشور از جمله اقتصادی و سیاسی فراهم کرد.