به‌گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): دهم ربیع‌الثانی سال‌روز وفات جان‌گداز حضرت معصومه (س) است فرزند امام موسی‌بن‌جعفر (ع)، هفتمین امام شیعیان و نجمه خاتون است. در خصوص مقامات آن حضرت که در دوران حکومت عباسیان و در زمان خلافت هارون‌الرشید، امین و مأمون زندگی می‌کرد، آثاری چند به نگارش درآمده که از آن میان بر آن شدیم «فروغی از کوثر: زندگینامه حضرت فاطمه معصومه (سلام الله علیها)» اثر الیاس محمدبیگی را مطالعه و بررسی کنیم. این اثر که به‌همت نشر زائر به چاپ رسیده، به بررسی همه‌جانبه ابعاد شخصیت، زندگی، فضایل، کرامات و جایگاه تاریخی و فرهنگی حضرت معصومه (س) می‌پردازد. کتاب علاوه بر وفاداری به منابع تاریخی و روایی، زبان روان و ساختاری منسجم دارد.

حضرت فاطمه معصومه (سلام الله علیها)، دختر گرامی امام موسی کاظم (ع) و خواهر امام رضا (ع)، بانویی از سلاله عصمت و طهارت هستند که در تاریخ اسلام جایگاه بی‌نظیری دارند. کتاب «فروغی از کوثر» روایت روشنی است از زندگی سراسر فضیلت و معنویت این بانوی پاکدامن که علاوه بر فضایل اخلاقی و علمی، دارای کرامات الهی منحصربه‌فرد نیز می‌باشند. این کتاب در بخش‌های مختلف خود به خصوص فصل‌های دوم تا ششم، تصویری متعالی از شخصیت ایشان ارائه می‌دهد که همچنان چراغ راه شیعیان و علاقه‌مندان به اهل بیت است.

حضرت معصومه (س) در فضایی آکنده از علم، تقوا و جهاد در سال ۱۷۳ هجری در مدینه متولد شد. وی از اوان کودکی تحت تعلیم و تربیت اهل‌بیت (ع) قرار گرفت و خیلی زودی جلوه‌ای از پاک‌دامنی و دانش را نشان دادند. در فصل دوم کتاب، شرح حالی اجمالی از زندگی ایشان ارائه می‌شود که دوران کودکی و تربیت دینی حضرت را در محیط خانواده امام موسی کاظم (ع) تبیین می‌نماید. این فصل بر اهمیت نقش خانواده در شکل‌گیری شخصیت دینی حضرت معصومه تأکید دارد و بیان می‌کند که چگونه این رشد در سایه علم و معنویت اهل بیت باعث شد که حضرت در تاریخ ماندگار شوند.

یکی از مهم‌ترین رویدادهای زندگی حضرت معصومه (س)، هجرت ایشان به قم است. این هجرت که بنا به شرایط سیاسی آن زمان رخ داد، تأثیرات عمیقی بر تاریخ فرهنگی و مذهبی ایران داشت. این رخداد در فصل سوم کتاب، به‌تفصیل بررسی شده است. حضرت معصومه که قصد داشت با حضور خود، معارف اهل‌بیت (ع) را در شهر مقدس قم گسترش دهد، در راه با مشکلات و سختی‌های بسیاری روبرو شد، اما استقبال فراوان مردم قم از ایشان نشان‌دهنده جایگاه ویژه این بانوی نورانی است. این فصل ضمن توصیف شرایط و فضای آن دوره، نقش حضرت معصومه (س) در تقویت دین و نشر فرهنگ شیعه در ایران را پررنگ جلوه می‌دهد.

کتاب در فصل چهارم به مناقب و فضائل حضرت معصومه (س) می‌پردازد که شامل ویژگی‌های برجسته اخلاقی، علمی و معنوی ایشان است. بانویی که همواره الهام‌بخش جان‌های حقیقت‌جو و مؤمن بوده و الگوی کامل بندگی و اخلاص در پیشگاه خداوند متعال شمرده می‌شود. این فصل با ارائه احادیث معتبر و نقل خاطرات، ابعاد مختلف شخصیتی حضرت را از جمله عبادات خالصانه، شجاعت در راه دین، و وقار در مقابل سختی‌ها نشان می‌دهد. فضایل علمی ایشان نیز همین‌طور مورد تاکید است؛ زیرا حضرت معصومه از جمله بانوان دانشمند و عالم زمان خود شمرده می‌شدند که در کانون توجه اهل علم و دانش قرار داشتند.

کتاب در فصل پنجم، به کرامات برخی از مقدسات اهل‌بیت (ع) پرداخته و به‌صورت اختصاصی کرامات منسوب به حضرت معصومه (س) را شرح می‌دهد. این کرامات که در قالب داستان‌ها و روایت‌هایی از بیماران شفاده و رفع گرفتاری‌ها آمده است، بیانگر جایگاه معنوی بی‌نظیر ایشان و عنایت خاص الهی به این بانوی بزرگوار است. این بخش کتاب علاوه بر روایت‌هایی از شفای بیماران و نیل به حاجات، نشان می‌دهد که چگونه حضرت معصومه (س) واسطه فیض الهی برای شیعیان و علاقه‌مندان به اهل‌بیت بوده‌اند و تأثیر این کرامات در زنده نگاه‌داشتن و توسعه فرهنگ توسل و زیارت به ایشان در تاریخ اسلامی بسیار مهم است.

اما فارغ از آنچه گذشت، حضور حضرت معصومه (س) در شعر و ادب فارسی، مظهر ارادت شاعران به اهل‌بیت (ع) است که فصل ششم کتاب به این موضوع اختصاص یافته است. این فصل شامل نمونه‌هایی از اشعاری است که در توصیف مناقب و عظمت معنوی حضرت معصومه (س) سروده شده است. اشعار این بزرگان نه‌تنها بیانگر جایگاه والای ایشان در قلب مردم، بلکه تبلور جلوه‌های فرهنگی و قلبی است که در ایران اسلامی به وجود آمده و موجب انس و ارتباط عمیق‌تر با سیره و زندگی ایشان شده است. این ابیات، جلوه‌هایی از نورانیت و محبوبیت حضرت معصومه (س) را در دل مردمان نشان می‌دهد.

کتاب همچنین از تحولات معماری، هنری و فرهنگی آستان مقدس حضرت معصومه (س) به عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز مذهبی و فرهنگی جهان اسلام سخن گفته است. این مجموعه مقدس در قم نماد زندگی و میراث حضرت معصومه (س) است و هر ساله پذیرای میلیون‌ها زائر و محقق است. تأسیسات، تزئینات و تحولات هنری این بارگاه مقدس از یک سو نماد ارادت و اعتقاد به خاندان اهل‌بیت (ع) و از سوی دیگر، آیینه‌ای از فرهنگ اسلامی و ایرانی شمرده می‌شود که در تاریخ معاصر نیز مورد توجه ویژه قرار گرفته است.

کوتاه سخن آنکه، کتاب «فروغی از کوثر» پویایی و تأثیرگذاری زندگی حضرت معصومه (س) را به زیبایی بازشناسی کرده است. پژوهش جامع و مستند این اثر، خواننده را با شخصیت کامل، مناقب بی‌نظیر، کرامات الهی و تأثیرات تاریخی و فرهنگی این بانوی بزرگوار آشنا می‌سازد. این کتاب نه‌تنها منبعی قابل اعتماد برای پژوهشگران تاریخ اسلام بلکه یادآور عظمت و اهمیت جایگاه زن در دین و فرهنگ اسلامی محسوب می‌شود و چراغ راهی برای شناخت بیشتر اهل‌بیت (ع) و سیره آنان در جامعه امروز است.

«فروغی از کوثر: زندگی‌نامه حضرت فاطمه معصومه (س)» در ۱۵۴ صفحه به‌همت نشر زائر منتشر شده است.