خبرگزاری آنا - جواد دهقانی آرانی؛ مراسم سنتی ــ مذهبی قالیشویان از سنت‌های چند صد ساله است که در دومین جمعه مهر هر سال در مشهد اردهال کاشان برگزار می‌شود. این مراسم نمایش واقعه شهادت سلطانعلی بن‌محمدباقر (ع) در سال ۱۱۳ هجرت در سرزمین مشهد اردهال و نحوه به خاکسپاری این امامزاده جلیل‌القدر از سوی اهالی فین کاشان بوده که هر ساله با تعصب و غرور خاصی معمولاً در یکی از روز‌های نهم تا پانزدهم مهرماه برگزار می‌شود که به روز قالیشویان معروف است.
یک هفته پیش از مراسم قالیشویان، معمولاً در نخستین جمعه از فصل پاییز، مراسم جار در کاشان برگزار می‌شود. این جمعه که در میان کاشانی‌ها به جمعه جار معروف بوده، روز فراخوانی مردم به مراسم قالیشویی در مشهد اردهال است.
جمعه جار پیام‌آور فرارسیدن سالروز شهادت شهید دشت اردهال، امامزاده مظلوم، حضرت سلطانعلی بن‌امام محمدباقر (ع) و روز موعود برای گردهمایی طایفه فینی است. هر سال در روز جمعه جار، چند جارچی در محلات فین و محله بازار کاشان و روستای خاوه از روستا‌های کاشان راه می‌افتند و گشت زنان به روش و سنت آبا و اجدادی خود با بانگ بلند و آوازی خاص، مردم را از فرارسیدن روز موعود قالیشویان و هفته زیارت امامزاده سلطانعلی (ع) آگاه می‌کنند.
خبر جمعه قالیشویان به سرعت دهان‌به‌دهان میان مردم همه قشر‌ها و بازاریان و پیشه‌وران و دست‌فروشان می‌گردد و در کمتر از یکی دو روز در همه شهر‌ها و روستا‌ها از جمله شهر‌های نطنز، قم، محلات، ساوه، دلیجان، یزد، آشتیان و اصفهان پراکنده می‌شود؛ جارچیان با رساندن این پیام، همه مردم، به‌ویژه زائران و فروشندگان صاحب نذر را که باید هر ساله در قالیشویان شرکت داشته باشند، به تکاپو و فراهم کردن اسباب و توشه زیارت و تهیه جا و مکان برای سکونت در مشهد اردهال وا می‌دارند.
تکاپوی سفر بیش از همه قشر‌ها در میان کاسبان و بازاریان چشمگیر است. بازاریان و فروشندگان برای عرضه و فروش کالاهایشان در مشهد اردهال با یکدیگر به رقابت می‌پردازند و می‌کوشند تا هر یک پیش از آغاز مراسم غرفه‌ای یا حجره‌ای مناسب در بازارچه و یا صحن پاپک و یا صحن‌های دیگر به‌دست آورند. تعیین روز قالیشویی و اعلام آن به مردم به عهده ستاد برگزاری مراسم سنتی مذهبی قالیشویان فین است. این گروه روز مراسم قالیشویان را معمولاً در دومین جمعه پاییز تعیین می‌کنند.
این مراسم جار طبق سنت قدیم هنوز در منطقه پابرجا است و انجام می‌شود. اشعاری که جارچیان می‌خوانند اشاره به فرارسیدن سالگرد واقعه شهادت امامزاده و لعنت‌هایی که به دشمنان و قاتلان امامزاده می‌فرستند، دارد.
این اشعار این است: (ای مستمع بر این وصیت شور و غوغا کن/ فغان و ناله بر سلطانعلی فرزند زهرا کن/ به سال ۱۱۳ هجرت شیعیان خاص/ روان گشته بر سوی مدینه از سر اخلاص/ برفتند در مدینه خدمت آن خسرو خوبان/ بگفتند‌ای امام پنجمین‌ای رهبر جانان/ نداریم پیشوایی یا محمد رحم بر ما کن/ یکی از نور چشمانت روان در همراه ما کن/ امام پنجمین فرمود چرا از دیده خونبارید/ یقین از اهل فین و مردمان چهل حصارانید/ یکی از نور چشمانش همراه آنها روان کرد/ که نامش حضرت سلطانعلی (ع) نوباوه زهرا/ سه ساله آن شاهزاده بود اندر اردهال و فین/ بهار در خاوه بود آن زمستان در دیار فین/ لشکریان قد علم کردند بهر قتل آن سرور/ به نام حارث ملعون و زرین کفش بد اختر/ گرفتند دور آن خسرو لب تشنه از هر سو/ که این شه‌زاده دارد زور و بازوی علی اکبر/ بیادم آمد آن وقتی که گفت باد صبا یک‌دم/ سلام از من رسان بر اهل فین بر گو به یارانم/ اول به خدای حی داور صلوات/ دوم به رسول حی سرمد صلوات/ سوم به علی و یازده فرزندش/ بر زاده پاک نور احمد صلوات/ در کرب و بلا به شمر ملعون لعنت/ بر حارث زرین کفش و زید رافیون لعنت/ از بهر جفا بر شمر ملعون لعنت/ در کرب و بلا به پاک‌مردان صلوات/ اگر خسته جانی بگو یا علی/ اگر ناتوانی بگو یا علی/ برفت سوی مشهد اردهال/ به یاری یار خدا یا علی).
در روز جمعه قالیشویان، ده‌ها هزار زن و مرد از شهر‌ها و روستا‌های ایران، به‌خصوص از آبادی‌های حاشیه کویر، برای حضور در مناسک قالیشویان و تماشای آداب آن در مشهد اردهال گرد هم می‌آیند.حاشیه‌نشینان کویر این منطقه از ایران، حضور در مناسک قالیشویان و زیارت امامزاده سلطانعلی (ع) را در آغاز هر پاییز از فرایض مذهبی خود می‌انگارند. این زائران ثواب زیارت امامزاده و حضور در مراسم قالیشویان را با زیارت مرقد مطهر جد بزرگوارش، حضرت امام حسین (ع) و حضور در کربلا برابر می‌دانند.
مراسم این‌گونه آغاز می‌شود که پس از سخنان خطیب، یکی از ریش‌سفیدان یا روحانی اهل فین کاشان اعانه‌ای را که از فینی‌ها جمع کرده است به‌عنوان هدیه و شیرینی به متولی یا سرپرست خادمان آستان می‌دهد و درخواست آوردن قالی مخصوص امامزاده شهید را از آستان مبارک حضرت امامزاده سلطانعلی (ع) می‌کند. خادمان یک تخته قالی پیچیده شده را که رویش یک تکه پارچه سبز کشیده‌اند، از داخل حرم امامزاده بیرون می‌آورند و به بزرگان فینی می‌سپارند و در ادامه جوانان فینی با بانگ «یا حسین، یا حسین» آن را از بزرگان فینی می‌گیرند؛ این قالی سمبل جنازه مطهر امامزاده است و قالیشویان همانند جسدی که می‌خواهند به خاک بسپارند.
نگاهی به آئین هزارساله مذهبی قالیشویان مشهد اردهال
از آنجایی که خاکسپاری امامزاده توسط مردم فین کاشان صورت گرفته؛ لذا در طول مراسم حمل قالی که تمثیلی از پیکر حضرت است، فقط توسط اهالی فین کاشان انجام می‌شود و دیگر حاضران تنها با عزاداری و سینه‌زنی می‌توانند جمع قالیشویان را همراهی کنند. جوانان در پناه انبوه مردان چوب به دست (چوب به‌عنوان سلاح رایج در آن زمان بوده است) قالی را در حالی که گاهی بر روی دوش و گاهی بر روی دست دارند، از میان جمعیت می‌گذرانند.
تشییع‌کنندگان از همان راهی که آمده بودند با «قدم سعی» یعنی با گام‌هایی تند و شتابان و گاهی دوان‌دوان و با هیاهو و ولوله، قالی را به سرچشمه نهر شازده حسین، در میدان مقابل زیارتگاه می‌برند. این عمل تمثیلی از کوشش هاجر برای رساندن اسماعیل به چشمه آبی در صحرای خشک و تفیده مکه است.
در پیشاپیش دسته حاملان قالی، مردی میان‌سال از اهالی چهل حصاران کاشان، سوار بر اسب حرکت می‌کند. این مرد با خود یک جانماز ترمه را در حالی که بر روی شانه راستش گذاشته، حمل می‌کند. این جانماز را مظهر و نمادی از جانماز حضرت امامزاده سلطانعلی (ع) می‌دانند و این مرد چهل حصارانی از نوادگان جانمازدار حضرت به شمار می‌رود.
در پی حامل جانماز، گروهی از مردم اهل روستای خاوه کاشان در جلوی قالی عزاداری کرده و علمی را که با پارچه‌های سبز پوشیده شده است، می‌کشند. فینی‌ها و دسته حاملان قالی نیز به‌دنبال علم با بانگ «الله اکبر» و «حسین، حسین» گویان راه می‌سپارند و پیاپی چوب‌های‌شان را در هوا تکان می‌دهند.
گروهی از جوانان فینی در تمام مسیر همگام و همراه با دسته حرکت می‌کنند و گذرگاه را برای گذر دسته باز نگاه می‌دارند. در طول راه، گوسفندان یا گوساله‌هایی را که نذر کرده‌اند، پیش پای حاملان قالی ذبح و قربانی می‌کنند. گرد و غباری که از زیر گام‌های کوبنده و شتابان جوانان فینی به هوا برمی‌خیزد، بسان سپاه خشمگینی می‌ماند که به قصد انتقام و خونخواهی به قلعه و دژ دشمن حمله کرده‌اند.
جوانان با چوب‌های چرخان در آسمان، همچون امواجی در پس این پرده غبار، خیزان و پویا پیش می‌روند تا خود را به سرچشمه آب برسانند. قالی‌کشان قالی را در کنار نهر روی زمین می‌گذارند و دور آب، حلقه می‌زنند و چوب‌های‌شان را پیاپی در هوا تکان می‌دهند. در این هنگام، یعنی پیش از آداب شستن تمثیلی قالی امامزاده، مراسم لعن‌خوانی بر دشمنان حضرت انجام می‌گیرد.
پس از پایان آداب شست‌وشو، قالی را دوباره به دوش می‌گذارند و از گذرگاهی در پای کوه اردهال که به در شرقی آستان امامزاده منتهی می‌شود، به صحن سردار یا صحن فینی‌ها می‌برند. در بازگرداندن قالی به آستان، اهالی روستای خاوه کاشان و شماری از فینی‌ها در دسته‌ای پیشاپیش حاملان قالی و فینی‌های چوب به دست، سینه می‌زنند و آرام و سنگین نوحه می‌خوانند و دم می‌گیرند. چوب به دستان در تمام طول راه با تکان دادن چوب‌های‌شان و نهیب و تهدید مردم را از نزدیک شدن به قالی و دست زدن به آن دور و بازمی‌دارند.
در صحن سردار (عامر بن ناصر)، فینی‌ها چوب به دست چند دور در حیاط صحن و در پیرامون چوب می‌گردند و سپس، قالی را به ایوان بقعه می‌برند. در ایوان، چند تن از بزرگان مردم فین و خاوه که در انتظار قالی هستند، به‌سوی حاملان قالی پیش می‌روند که قالی را بگیرند، لیکن جوانان از تحویل دادن قالی سر باز می‌زنند و با تکان دادن چوب‌های‌شان بزرگان فینی و خاوه‌ای را از نزدیک شدن به قالی دور می‌کنند.
سرانجام پس از کشمکش‌های بسیار و در لحظه‌هایی حساس و پرهیاهو و در زیر بانگ و فریاد «حسین، حسین» و «الله اکبر، الله اکبر»، بزرگان فینی قالی را از جوانان می‌گیرند و به نمایندگان خاوه‌ای تحویل می‌دهند. خاوه‌ای‌ها قالی را با تشریفات و احترامی خاص به داخل حرم می‌برند و به خدام آستان تسلیم می‌کنند. مراسم قالیشویان حوالی بعدازظهر در فضایی آکنده از غم و افسوس و در برابر هزاران چشم اشک‌آلود به پایان می‌رسد.
انتهای پیام/