به گزارش خبرنگار آنا، نظام آموزش و پرورش ایران در دهه‌های اخیر بار‌ها شاهد تغییر ساختار بوده است؛ از نظام ۵-۳-۴ (پنج سال ابتدایی، سه سال راهنمایی، چهار سال دبیرستان) در گذشته، تا الگوی ۶-۳-۳ که در یک دهه گذشته جایگزین شد. حالا بار دیگر خبر می‌رسد که مجلس به سمت تصویب طرحی تازه گام برداشته که بر اساس آن، آموزش رسمی از سن ۵ سالگی آغاز و پیش‌دبستانی به یک مقطع اجباری و دولتی تبدیل می‌شود.
به گفته سخنگوی کمیسیون آموزش، تحقیقات و فناوری مجلس، ساختار آموزشی کشور به تدریج از الگوی «۳-۳-۶» (سه سال اول دبستان، سه سال دوم دبستان، شش سال متوسطه) به «۳-۳-۵-۱» تغییر خواهد کرد؛ به این معنا که یک پایه پیش‌دبستانی اجباری در سن ۵ سالگی به نظام آموزشی افزوده می‌شود و در عوض، از دوره متوسطه دوم یک پایه کاسته خواهد شد.
یکی از اعضای کمیسیون آموزش مجلس در گفت‌و‌گو با خبرگزاری آنا، با اشاره به ضرورت بازنگری در ساختار آموزش کشور گفت: آموزش و پرورش نیازمند تقویت جدی است و یکی از محور‌های اصلی این تقویت، بازنگری در ساختار‌های آموزشی است. بر همین اساس طرحی مطرح شد که بر اساس آن، پیش‌دبستانی‌ها جزو پایه‌های اصلی تلقی شوند. این اتفاق در واقع به معنای کاهش سن ورود به مدرسه است؛ یعنی کودکان از ۵ سالگی وارد فضای آموزشی رسمی کشور می‌شوند. سند تحول بنیادین آموزش و پرورش هم بر این موضوع تأکید دارد.
وی در ادامه افزود: با این حال، من اعتقاد دارم که اجرای این طرح بدون اصلاح ساختار موجود نمی‌تواند موفق باشد. ما تازه نظام ۳-۳-۶ را جا انداخته‌ایم و هنوز به ثبات نرسیده‌ایم. حالا اگر بخواهیم یک‌باره ساختار دیگری جایگزین کنیم، ممکن است آسیب‌های بیشتری متوجه نظام آموزشی شود. به نظر من پیش‌دبستانی باید اجباری شود، اما لازم است در کنار آن، یک پایه از متوسطه دوم حذف شود؛ چراکه محتوای دوره دبیرستان ما شباهت زیادی با واحد‌های سال اول دانشگاه دارد.
چرا پیش‌دبستانی باید اجباری شود؟
موافقان این تغییر ساختار، دلایل مختلفی برای ضرورت اجباری شدن پیش‌دبستانی مطرح می‌کنند. در شرایط کنونی، پیش‌دبستانی اختیاری و بیشتر غیردولتی است. این مسئله باعث می‌شود خانواده‌های کم‌درآمد امکان ثبت‌نام فرزندشان در پیش‌دبستانی را نداشته باشند و کودکانی از همان ابتدا در موقعیتی نابرابر قرار گیرند.
تحقیقات جهانی نشان داده‌اند که آموزش در سنین پایین‌تر، به‌ویژه ۴ تا ۶ سالگی، نقش مهمی در شکل‌گیری مهارت‌های شناختی، اجتماعی و زبانی کودکان دارد. سند تحول آموزش و پرورش بر لزوم گسترش آموزش در سنین پایین‌تر تأکید دارد و پیش‌دبستانی را بخشی از مقاطع اصلی آموزش می‌داند. در بسیاری از کشورها، آموزش رسمی از سن ۵ یا حتی ۴ سالگی آغاز می‌شود. ایران با این تغییر به استاندارد‌های جهانی نزدیک‌تر خواهد شد.
با وجود همه دلایل موافقان، برخی کارشناسان نسبت به تبعات این تغییر هشدار می‌دهند. تبدیل پیش‌دبستانی به یک مقطع اجباری، نیازمند هزاران کلاس جدید، معلمان آموزش‌دیده و محتوای درسی مناسب است. بسیاری از معلمان و خانواده‌ها هنوز با نظام ۳-۳-۶ به طور کامل سازگار نشده‌اند. تغییر ناگهانی می‌تواند سردرگمی ایجاد کند. تأمین بودجه برای استخدام مربیان جدید، ساخت فضا‌های آموزشی و تدوین کتاب‌های تازه، فشار زیادی بر دولت وارد خواهد کرد. اگر اجرای طرح بدون آمادگی کافی آغاز شود، ممکن است کیفیت آموزش به‌ویژه در مناطق محروم به شدت آسیب ببیند. یکی از کارشناسان آموزش و پرورش در گفت‌و‌گو با آنا تأکید کرد: ایده اجباری شدن پیش‌دبستانی درست است، اما باید گام‌به‌گام و با پیش‌بینی دقیق منابع اجرا شود. اگر امکانات فیزیکی، محتوای آموزشی و مربیان متخصص وجود نداشته باشد، اجرای شتاب‌زده طرح بیشتر به زیان کودکان خواهد بود.
الگوی ۳-۳-۶ که از اوایل دهه ۹۰ اجرایی شد، خود با چالش‌های متعددی همراه بود. تغییر مقطع ابتدایی از پنج سال به شش سال، کمبود فضا و معلم، مشکلات در تدوین کتاب‌های درسی و حتی سردرگمی خانواده‌ها از جمله مسائلی بود که اجرای آن را دشوار کرد. اکنون که این نظام تازه به مرور در حال جا افتادن است، تغییر دوباره آن به «۳-۳-۵-۱» می‌تواند همان مشکلات گذشته را دوباره ایجاد کند. مخالفان می‌گویند: بهتر است ابتدا نظام موجود تثبیت و مشکلات آن رفع شود، سپس به فکر تغییر ساختار جدید بود.
حذف یک پایه از متوسطه دوم؛ چرا؟
یکی از نکات کلیدی در طرح پیشنهادی، حذف یک پایه از دوره متوسطه دوم (دبیرستان) است. طراحان معتقدند که محتوای درسی سال آخر دبیرستان تکرار یا همپوشانی زیادی با واحد‌های سال اول دانشگاه دارد.
به گفته عضو کمیسیون آموزش مجلس، ما در دبیرستان دروس عمومی و تخصصی را به شکلی تدریس می‌کنیم که دانشجوی سال اول هم همان‌ها را می‌گذراند. این در واقع اتلاف منابع است. اگر به جای آن، یک پایه به پیش‌دبستانی اضافه کنیم و آموزش رسمی را از ۵ سالگی شروع کنیم، بهره‌وری بیشتری خواهیم داشت.
برای اجرای موفق این تغییر ساختاری، باید به چند الزام اساسی از جمله تربیت معلمان متخصص پیش‌دبستانی، ساخت و تجهیز کلاس‌های جدید، به‌ویژه در مناطق محروم تدوین محتوای درسی متناسب با نیاز‌های کودکان ۵ ساله، هماهنگی سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک با وزارت آموزش و پرورش و تأمین بودجه پایدار برای اجرای طرح توجه شود.
الزام به حضور کودکان ۵ ساله در مدرسه، پیامد‌های اجتماعی گسترده‌ای دارد. از یک‌سو، می‌تواند به ارتقای عدالت آموزشی و کاهش شکاف طبقاتی منجر شود. از سوی دیگر، ممکن است برای برخی خانواده‌ها – به‌ویژه در مناطق روستایی – هزینه‌های اضافی یا مشکلاتی در همراهی کودک ایجاد کند. برخی روانشناسان نیز هشدار داده‌اند که ورود زودهنگام کودکان به فضای آموزشی رسمی، در صورتی که با روش‌های آموزشی غیرمنعطف همراه باشد، می‌تواند فشار روانی بر آنها وارد کند.
گامی رو به جلو یا عجله‌ای پرهزینه؟
تصویب رسمی شدن آموزش از ۵ سالگی و اجباری شدن پیش‌دبستانی، بی‌تردید یک نقطه عطف در تاریخ آموزش و پرورش ایران خواهد بود. اما اینکه این تصمیم بتواند اهداف خود را محقق کند یا به بحرانی تازه در نظام آموزشی بدل شود، بستگی به نحوه اجرا، میزان آمادگی زیرساخت‌ها و همراهی خانواده‌ها دارد.
آنچه مسلم است این است که همه کارشناسان بر ضرورت تقویت پیش‌دبستانی و نقش آن در شکل‌گیری آینده کودکان تأکید دارند؛ اما اختلاف اصلی بر سر این است که آیا تغییر ساختار ۳-۳-۶ به ۳-۳-۵-۱ در شرایط کنونی، تصمیمی سنجیده است یا اقدامی شتاب‌زده که هزینه‌های سنگینی بر دوش نظام آموزشی و دانش‌آموزان خواهد گذاشت؟
انتهای پیام/