به گزارش خبرگزاری آنا؛ زمانی که صحبت از سرویس‌های پیام‌رسانی بومی می‌شود، برخی از کارشناسان و فعالان رسانه‌ای به کنایه یا نقد می‌گویند که پیام‌رسان‌های ایرانی اغلب کپی از تلگرام هستند یا شباهت زیادی به آن دارند، اهداف مختلفی هم پشت سر بیان چنین مسائلی وجود دارد که در هر صورت می‌تواند منجر به ایجاد ناامیدی در میان بخشی از کاربران ایرانی شود که سکوهای بومی را برای استفاده انتخاب کرده‌اند یا حتی برای توسعۀ آن‌ها تلاش می‌کنند.

چنین اظهاراتی در حالی مطرح می‌شود که استفاده از سورس‌های سکوهای معروف یا الگوبرداری از رابط کاربری و خدمات آن‌ها، امری متداول است و نمونه‌های مختلفی برای آن می‌توان ذکر کرد، حتی همین حالا در جهان نسخه‌هایی از سیستم‌عامل‌های موبایلی وجود دارند که برپایۀ اندروید اما با در نظر گرفتن نیازهای بومی توسعه یافته‌اند، ولی چندان مورد اعتراض قرار نمی‌گیرند؛ چرا که الگوبرداری مثبت در جهان امری پذیرفته شده است، زمانی هم که یک سرویس به صورت کاملاً متن باز یا نیمه متن باز «مانند تلگرام» ارائه می‌شود، سازندگان آن خود به خوبی آگاه هستند که امکان استفاده از کدهای آن‌ها در توسعۀ سرویس‌های مشابه وجود دارد.

قرار نیست که چرخ از ابتدا ساخته شود

امین شریفی مدیرعامل پیام‌رسان بومی سروش پلاس به تازگی در مصاحبه‌ای که یکی از رسانه‌های مرتبط با حوزۀ ارتباطات و فناوری اطلاعات از منتشر کرد، در پاسخ به طرح همین مسئله گفته بود: «اتفاقا این نقطه ضعف نیست که شبیه تلگرام باشیم. اگر سکویی در دنیا محبوب است یعنی سرویس خوبی ارائه می‌دهد. اگر در حوزه فناوری اطلاعات نگاه کنید، شیائومی و هوآوی در ابتدا از روی دست سامسونگ و اپل و نوکیا و سونی نگاه کردند و خود را رشد دادند تا بر بازار مسلط شوند. در حوزه تکنولوژی و بسیاری از صنایع  اصلا قاعده بر این نیست که کسی چرخ را از ابتدا اختراع کند.»

وی افزوده بود: «ما هم خیلی جا‌ها دنبال بنچ مارک‌ها و بررسی رقبای مطرحمان در دنیا بودیم. کما اینکه همین رابطه بین بزرگ‌ترین پیام‌رسان‌ها در جهان نیز با هم برقرار است. همین حالا دیجی‌کالا از آمازون و اسنپ و تپسی از اوبر الگو برداری می‌کنند، اما چون تجربه استفاده ایرانی‌ها از آن برنامک‌ها به میزان استفاده از پیام‌رسان‌ها نیست، مقاومت بیشتری نسبت به این موضوع وجود دارد. اما در حقیقت همین رفتار‌های اپ‌های ایرانی هدف‌گذاری آنها به سمت مقیاس‌های جهانی است. از سوی دیگر الگو برداری یا کپی خالی فایده‌ای ندارد. این که ما بتوانیم ارزش افزوده ایجاد کنیم از اهمیت بالایی برخوردار است.»

حضور در میان کاربران کشورهای فارسی زبان و مسلمان هدف استراتژیک سکوهای ایرانی برای فراسرزمینی شدن است

جهانی‌سازی پیام‌رسان‌های بومی، حداقل در سطح کشورهایی که منافع مشترکی با ایران دارند یا دین و زبانی مشابهی با کشور دارند، یکی دیگر از هدفگذاری‌هایی است که می‌تواند سکوهای بومی ایران را به شکوفایی برساند، هرچند مانند موضوع قبل گروهی امکان‌پذیر بودن آن را مورد پرسش قرار می‌دهند، ولی زمینه‌های مختلفی وجود دارد که سبب می‌شود، سیاست‌گذار، کارآفرینان و نیروی انسانی نخبۀ سکوهای ایرانی به تحقق این هدف امیدوار باشند.

مدیرعامل سروش پلاس منظور از جهانی‌سازی پیام‌رسان‌های ایرانی را اینگونه توضیح می‌دهد: در ورود به بازار‌های جهانی چندین دسته‌بندی وجود دارد. کشور‌هایی که همسایه و در حدود جغرافیایی منطقه ما هستند که از شمال آفریقا تا پاکستان و افغانستان و هند را شامل می‌شوند. اکثر این‌ها پیام‌رسانی که استفاده می‌کنند فیسبوک، اینستاگرام و شرکت‌های زیرمجموعه متا هستند. بسیاری از ایرانی‌هایی که خارج از کشور حتی در آمریکا، انگلیس و اروپا هستند هم به خاطر خانواده‌هایشان که در ایران هستند علاقه زیادی به حضور در سکوهای ایرانی دارند. 

او البته اضافه می‌کند: یعنی می‌خواهم بگویم آن بخش از بازار را هم نباید نادیده گرفت. برای اینکار دنبال سرمایه‌گذار مناسب هستیم تا بتوانیم اقدامات مناسب زیرساختی و بازاریابی در کشور‌های هدف انجام دهیم. البته به موارد دیگری هم فکر می‌کنیم. مثلا بازار کشور‌های هم‌زبان مثل افغانستان و تاجیکستان که فارسی زبان هستند. یا کشور‌هایی که مسلمانان زیادی دارند مثل عمان، هند و پاکستان، در این نقاط هدف زمینه حضور پیام‌رسان فراهم است که البته ورود به این بازار‌ها با منابع محدود بخش خصوصی همخوانی ندارد و برای همین به دنبال سرمایه گذار مناسب داخلی و بین المللی هستیم.

خدمات دولتی و سرویس‌های محلی باید بدون انحصار در همۀ سکوهای بومی ارائه شود

شریفی در بخش دیگر از گفته‌های اخیر خود می‌گوید که موافق محدودیت بر سکوهای خارجی نیستند، به اعتقاد او محدودیت سکوهای خارجی مانند انحصار پراید است و به محض اینکه موانع انحصار برای ورود خودرو برداشته شود دیگر کسی مشتری پیکان و پراید نخواهد بود. اتفاقا همین حالا هم هسته سخت کاربران ما عمدتا، کاربرانی هستند که قبل از محدودیت‌ها در کنارمان بودند. پس محدودیت‌ها برای افزایش کاربران ما هم مثل سایر پیام‌رسان‌ها تاثیر گذار بود، اما افزایشی بالاجبار و از سر ناچاری که هم به برند ما لطمه زد و هم هزینه ما را برای توسعه و بازگرداندن افراد بالا برد.

وی می‌افزاید: اتفاقا در سال ۱۴۰۱ به دلیل برنامه ریزی برای مهاجرت به تکنولوژی جدید در جذب کاربر تاخیر داشتیم که برای ما مضر بود. چون جایگاه اول خود را از دست دادیم. اما دوباره تاکید می‌کنم که اساس محدودیت‌ها، تنظیم گری مناسب برای کسب و کار پیام‌رسان‌ها نیست.

مدیرعامل سروش پلاس در بخش دیگری از سخنان خود گفته بود که تنظیم‌گری مناسب حمایت‌های زیرساختی و توسعه سرویس‌های محلی به دور از انحصار بر روی پیام‌رسان‌های بومی است در دوران مدرن دولت‌ها نباید با قطع دسترسی‌ها، سکوهای بومی خود را بین کاربران جا بیندازند، جدا از اینکه بحث اعتماد کاربران به پیام‌رسان‌ها را به شدت دچار خدشه می‌کند از سوی دیگر باعث رشد و ریزش ناگهانی کاربران سکوها می‌شوند. در صورتی که می‌توان، خدمات دولتی و عمومی را برای راحتی کاربران روی پیام‌رسان ارائه داد که می‌تواند هم به راحتی کاربران و هم به توسعه سرویس‌های بومی کمک کند. پس از نظر ما محدودیت راه حمایت نیست.

به گزارش خبرگزاری آنا البته اظهار نظرهای مختلفی از سوی مسئولان ارتباطی کشور در سطح دولت و حاکمیت وجود دارد که آن‌ها نیز مانند شریفی معتقدند که محدودیت‌ها راهی برای حمایت از سکوهای بومی نیست. 

محدودیت‌های جاری برسکوهای خارجی پیش از آنکه با هدف حمایت از سکوهای بومی انجام شده‌ باشند، حفاظت از داده‌های کاربران و مراقبت از حریم حاکمیتی کشور را دنبال می‌کنند. سال‌هاست که مدیران ارشد کشور براساس قاعده‌ای پذیرفته شده در جهان می‌گویند که هرگاه سکوهای خارجی از جمله همین تلگرام یا اینستاگرام بپذیرند که دفاتر حقوقی خود را داخل ایران تأسیس کنند، مطالب آسیب زننده به امنیت روانی مردم ایران را مورد پالایش قرار دهند و پاسخگوی حاکمیت ملی ایران باشند، موانع برای فعالیت آن‌ها رفع می‌شود و امکان فعالیت در کنار سکوهای بومی را خواهند داشت، ولی خود آن‌ها هستند که علاقه‌ای برای احترام به حقوق ملی ایرانی‌ها ندارند.

این قاعده‌ همانطور که گفته شد، در بسیاری از کشورهای جهان در حال اجرا است، ولی با این حال زمانی که همکاری لازم از سوی سکوهای خارجی با دولت‌‌ها انجام نمی‌شود، بازهم تا زمان اطاعت از دولت مرکزی با محدودیت مواجه می‌شوند، نمونۀ آن‌ هم کشور ترکیه است که سپتامبر سال گذشتۀ میلادی پیام‌رسان «دیسکورد» را مسدود کرد. این اقدام پس از آن صورت گرفت که کاربران این سکو در واکنش به قتل دو زن در استانبول، محتوایی منتشر کردند که از نظر مقامات «تحریک‌آمیز و مجرمانه» تلقی شد. وزارت دادگستری ترکیه اعلام کرد که دیسکورد از همکاری با نهاد‌های امنیتی برای ارائه اطلاعات کاربران خودداری کرده و به همین دلیل مسدود شده است.

گزارش‌های رسانه‌ای همچنین حاکی از این هستند که ترکیه در ماه‌های قبل نیز دسترسی به پلتفرم‌هایی مانند «Roblox» و «اینستاگرام» را به‌طور موقت محدود کرده بود، به‌ویژه در مواردی که محتوای منتشرشده با سیاست‌های فرهنگی یا امنیتی این کشور در تضاد بوده‌اند.

دولت آمریکا خود نیز مصداق و نمونه‌ای بارز از حساسیت دولت‌ها به رعایت منافع کشورها توسط سکوهای اجتماعی است، ترامپ از زمان روی کار آمدن به طور جدی تلاش می‌کند تا کار نیمه‌تمام بایدن را تمام کند و تیک‌تاک را به این دلیل که شاید اطلاعات آمریکایی‌ها را به دست چینی‌ها برساند به زور تصاحب کند، البته برای بایدن تفاوتی میان گزینه‌های موجود (مسدود شدن دائم یا تصاحب اجباری) وجود نداشت، اما ترامپ با زمان خریدن تلاش می‌کند تا چین را مجاب کند که سهام تیک‌تاک را به مجموعه‌ای تجاری متشکل از چند سرمایه‌گذار آمریکایی واگذار کند. بنابراین باید گفت محدودیت‌های حاکمیتی برسکوهای خارجی این روزها پیش از تلاش برای حمایت از سکوهای داخلی، با هدف ملزم کردن سکوهای خارجی به رعایت قوانین محلی انجام می‌شوند.

البته همانطور که مدیرعامل این سکوی بومی می‌گوید در راستای حمایت از سکوهای داخلی، دولت باید مراقبت کند که امکانات به صورت متوازن توزیع شوند و تفاوتی میان سکوهای خصوصی و نیمه‌خصوصی برای دریافت امکان ارائه خدمات عمومی وجود نداشته باشد، براساس اسناد بالادستی شورای عالی فضایی مجازی دسترسی ارائه خدمات به همۀ سکوهای بومی صالح داده شود و این کاربران باشند که سکوی مورد نظر خود برای دریافت خدمات را انتخاب می‌کنند.

تحریم‌های داخلی دشوارتر از تحریم‌های خارجی!

شریفی در بخش دیگری از گفتگوی خود با اشاره به لزوم رفتار عادلانه و بدون تبعیض با سکوهای بومی می‌گوید: حاکمیت در این زمینه به شدت با تبعیض با سکوها رفتار می‌کند. ما اگر راهی برای تحریم‌های خارجی پیدا کنیم، راهی برای تحریم‌های داخلی پیدا نمی‌کنیم. دولت اینجا رسما تبعیض قائل می‌شود، مثلا یکی از پیام‌رسان‌های رقیب به اسم اینکه یک بانک بزرگ سهامدار آن است همه سرویس‌ها را به آن می‌دهند، بدون اینکه در نظر بگیرند همه ما پیام‌رسان‌ها حق داریم از این امکانات به شکل مستقیم بهره‌مند شویم. نباید خدمات با انحصار به سکویی برسد. بلکه باید در یک حق برابر بتوانیم از این موقعیت‌ها استفاده کنیم، مزایده، بررسی‌های فنی، کیفیتی، قیمتی…

مدیرعامل سروش پلاس با انتقاد از نحوۀ برخی برخی مدیران با سکوهایی بومی‌ بیان می‌کند: مدیران دولتی و خصولتی در مواجهه با سرویس‌های خارجی به راحتی هزینه‌های کلان خرید نرم افزار و سخت افزار می‌کنند ولی به سرویس‌دهنده بومی که می‌رسند ده‌ها سنگ و مانع جلوی پایش می‌گذارند و توقعات نابه‌جا دارند درحالی که ما به نسبت فلان سرویس بین المللی می‌توانیم خدمات شخصی‌سازی شده برای سازمان ارائه دهیم. یا حاضرند بر اساس سندروم نرم افزار بی قرار، چندین نرم افزار در مجموعه خود بالا بیاورند و چرخ را از ابتدا اختراع کنند، اما حاضر نیستند بخش کمی از این هزینه را با تیمی که آماده ارائه سرویس مطلوب است، به اشتراک بگذارند.

«سهام عدالت» خدمتی که همۀ سکوهای بومی بدون تبعیض امکان ارائۀ آن را پیدا کردند

وی می‌افزاید: تنها سهام عدالت است که در این زمینه بدون تبعیض با همه سکوها همراهی کرده است. اصلا هم موضوع نقض حریم داخلی و فنی نیست. فقط پای تبعیض در میان است. یک سری راهکار‌های ایجابی مثلا در موضوع پرداخت و دولت الکترونیک این پیام‌رسان‌ها هستند که می‌توانند راهگشا باشند و اگر عقلانیت درست شکل بگیرد حاکمیت بدون تبعیض به این شکل از پیام‌رسان‌ها حمایت می‌کند که پیام‌رسان‌ها در اثر خلاقیت خودشان و توسعه قابلیت‌ها و بدون تبعیض رشد پیدا کنند.

شریفی در بخش دیگری از گفته‌های خود می‌گوید: ما امکانی را فراهم کرده بودیم که از سروش پلاس می‌شد به خانه‌ها و سایر سیم‌کارت‌ها تماس گرفت، اما به سرعت این سرویس را از روی سروش پلاس برداشتند، احتمالا منتظرند تا رقبا آن را فعال کنند. اصلا یک جور عجیبی گاهی وقت‌ها تبعیض خسته و دلسردمان می‌کند، اگر به تبلیغات صدا و سیما هم گوش بدهید اغلب اسم تنها پیام‌رسانی که نمی‌آورند همین سروش پلاس است.

درآمدزایی و مدل اقتصادی در پیام‌رسانی پیچیده‌تر از سایر حوزه‌های فناوری است

این مدیر حوزۀ پیام‌رسان‌های بومی کشور در قسمتی دیگر از گفتگوی اخیر خود بیان می‌کند که صنعت پیام‌رسانی در کشور ما یک مقداری متفاوت از باقی حوزه‌های اقتصاد دیجیتال شکل گرفته است. در بقیه عمدتاً یک مسئله کسب و کاری در میان بود و بعد سکوها شکل گرفتند، اما پیام‌رسان‌ها هم‌پا با ترند‌های جهانی و برجسته شدن آن‌ها در ایران توسعه پیدا کرده‌اند. صنعت پیام‌رسانی صنعت پرهزینه‌ای است. تصور کنید تلگرام در اسکیل یک میلیارد نفری به تازگی توانسته به سود‌دهی برسد. عمده هزینه‌های پیام‌رسان‌ها هم هزینه زیرساخت، توسعه، نگهداری، هزینه بازاریابی است. در عین حال که به سادگی هم نمی‌تواند به صورت مستقیم درآمدزایی کرد.

مدیرعامل سروش پلاس همچنین اضافه می‌کند: «همه ما عادت کرده‌ایم پیام رسان را با بیشترین کیفیت و رایگان استفاده کنیم در حالی که شما نمی‌توانید تصور کنید مثلاً تاکسی اینترنتی را رایگان استفاده کنید. پس صنعت پیام‌رسانی مدل تجاری مدل خیلی پیچیده‌تری دارد. در واقع بحث درآمدزایی در سکوها اقتصاد توجه و درآمدزایی غیر مستقیم است.

حساب‌های کاربری ویژه مدل درآمدی که در ایران کمتر به آن توجه می‌شود

وی تصریح می‌کند: پیام رسان‌ها در تمام دنیا چند مدل بیزینس مدل درآمدی دارند. تبلیغات و قرارداد با آژانس‌های تبلیغاتی بخشی از درآمد ماست. از ترافیک مصرفی از اپراتور‌ها درآمد داریم. از موضوع کیف پول و فروشگاه آنلاین می‌توانیم کسب درآمد داشته باشیم و مهم‌ترین بخش که حالا به شکل جدی روی آن متمرکز هستیم و کمتر میان سکوهای ایرانی جا افتاده است بحث درآمدزایی از حساب‌های کاربری ویژه است که سروش پلاس به تازگی از آن‌ها رونمایی کرده است، او در همان گفته‌ها خاطرنشان می‌کند که تبلیغات، ترافیک و حساب‌های کاربری ویژه (اکانت پریمیوم) محل درآمد اصلی پیام‌رسان سروش پلاس هستند.

حفظ حریم خصوصی برای سروش پلاس اهمیت زیادی دارد

شریفی همچنین در این گفتگوی خود دربارۀ خطوط قرمز محتوایی سروش پلاس اضافه می‌کند: خطوط قرمز محتوایی سروش پلاس روی تارنمای ما قرار داده شده است و این قوانین بسیار صریح و شفاف هستند. پورنوگرافی، خشونت، کودک آزاری، فیشینگ و کلاهبرداری، در عین حال که حریم خصوصی کاربران خط قرمز ماست و در هیچ بخشی از این خط قرمز عبور نمی‌کنیم. اما برخی موارد در افکار عمومی به اشتباه برداشت سیاسی می‌شود. مثلا در خصوص قتل خانم الهه حسین نژاد اگر دستگاه قضایی از ما یا هر کسب و کار دیگری استعلام بگیرد، نه تنها ملزم به پاسخگویی به لحاظ قانونی هستیم بلکه به لحاظ انسانی هم باید به حل مساله کمک کنیم. در عرف بین المللی هم تمامی این موارد برای جلوگیری از خشونت و کشف موارد برهم زننده امنیت، به استعلامات قضایی در چارچوب مشخص پاسخ داده می‌شود. از تلگرام گرفته تا اوپن‌ای آی هم تفاوتی وجود ندارد.