به گزارش ایرنا، بر اساس تحقیقات به عمل آمده سالانه صدها نفر به بیماری اعتیاد دچار می‌شوند و گاهی در عبور از این بی راهه بدون آنکه استمداد بطلبند یا متوجه زخمی که خودخواسته بر تن زندگیشان زده‌اند، باشند، اطرافیان خود را نیز در چاه این بیماری فرو می‌برند و از فرصت‌های موجود برای ساختن زندگی دوباره مغفول مانده و از عمق تاریکی این مسیر به پوچی سفر می‌کنند، این افعی سیاه به دلایل متعددی در جسم و روح فرد لانه کرده و پس از اولین لمس آن تمامیت فرد را از آن خود می‌کند، طوریکه معتادان بیشتر پس از گرفتاری، از خود، خانواده و جامعه فاصله می‌گیرند و در حالی که همه دنیایشان را به لحظه استفاده از مواد مخدر گره زده‌اند، قدرت تصمیم‌گیری و تجزیه و تحلیل مسائل ار دست داده و به قهقرار رفته‌اند.

درست است که باید در گرفتن اولین سیگار با سربلندی "نه" بگوییم، اما همیشه اولین گام در مسیر اعتیاد با کشیدن سیگار شروع نمی‌شود و گاهی افتادن در تور رفاقت‌ها و دورهمی‌های نا مناسب، یا نشستن در محیط‌های آلوده فکری که بیشتر در نقطه تلاقی شکست‌های روحی ظهور می‌کند، بدون شک آغاز راه تاریک اعتیاد است و تنها با ایجاد شناخت و آگاهی می‌توان از بسط و گسترش آن در جامعه پیشگیری کرد.

دام اعتیاد

براساس تعریف سازمان بهداشت جهانی (WHO) و انجمن روانشناسی آمریکا(APA) اعتیاد یک بیماری مزمن و عود کننده‌است که در سیستم پاداش، انگیزه و حافظه آن با ایجاد احساس وسوسه شدید، از دست دادن کنترل درناتوانی قطع آن و ادامه مصرف با وجود پیامدهای منفی اختلال ایجاد می‌کند، بطورکلی اعتیاد یک نوع " اختلال مصرف ماده" (substsnce use discorder) است که در آن مغز به جای تصمیم گیری منطقی، توسط ماده مخدر کنترل می‌شود.

مغز فرد معتاد بعد از اولین بار مصرف برای تشویق رفتارهای بقا، مانند خوردن، نوشیدن، ارتباط اجتماعی با ترشح ماده شیمیایی به نام دوپامین سبب ایجاد احساس لذت و پاداش می‌شود و در برخی مواد مخدر مانند هروئین، شیشه، کوکائین و حتی نیکوتین این سیستم را به شکل انفجاری و غیر طبیعی فعال می‌کند و مقدار دوپامین را به قدر زیادی تا ده برابر افزایش می‌دهد و همین امر موجب می‌شود فرد در اولین تجربه آن را به عنوان اوج لذت شدید و بی سابقه به خاطر بسپرد و برای رسیدن دوباره به این لذت آن را تکرار می‌کند.

یک پزشک فعال در این زمینه بیان کرد: بخشی از مغز به نام هیپو کامپ مغز این تجربه لذت شدید را به همراه تمام جزئیات محیطی به عنوان یک خاطره قوی و بسیار خوشایند ثبت می‌کند و از سوی دیگر همزمان با آن بخش دیگری به نام آمیگدال یک شرطی سازی کلاسیک ایجاد می‌کند بدین معنی که طی این فرآیند بدن یاد می‌گیرد که هرگاه در آن شرایط یا حالت احساسی خاص قرار گرفت برای رسیدن به آن لذت نیاز به مصرف ماده دارد.

این پزشک که خود دارای پرونده فعالیت کلینیک ترک اعتیاد است ادامه داد: بسیاری از این افراد در شرایط نامساعد و در پاسخ به مشکلات و نابسامانی‌های ساختاری جامعه درگیر این اختلال می‌شوند و بیشتر اوقات این امر ریشه در عدم آگاهی، فقرفرهنگی و نبود زیرساخت‌های مناسب برای حضور در اجتماع و امکانات فراغتی دارد.

علائم بوجود آورنده این اختلال هرچه که هست همچون علف هرزی از خون وجودیت فرد می مکد و او را در کابوسی شیرین و فریبنده در جایی غرق می کند که فرد خواب نیست بلکه خود را به خواب زده است و راه را برای سودجویی کوردلانی که تحت هر شرایطی می خواهند از آب کره بگیرند فراهم کرده است.

مبارزه با مواد مخدر در بوشهر

در سال‌های دور کلمه اعتیاد که بر زبان‌ها می‌آمد، مردم تنها ذهنشان به سمت تعداد معدودی از مواد مخدر می رفت اما در دهه‌های اخیر تنوع این موادمخدر و روانگردان به قدری است که دیگر از دامنه شناخت افراد عوام جامعه خارج است و گاهی به عنوان پایه مهمانی‌ها یا دورهمی‌ها استفاده می‌شود و گاهی برای گروه های متجدد نما و مغفول مانده از فضیلت های انسانی، نشانه رفاه اجتماعی و به اصطلاح با کلاس و لوکس بودن تلقی می‌شود.

دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان بوشهر در این باره به ایرنا بیان کرد: در ۶ ماهه نخست امسال ۷۰۰ کیلوگرم مواد مخدر شامل تریاک، حشیش، گراس، شیشه، هروئین و سایر مواد مخدر سنتی و صنعتی کشف شد.

عقیل خرم آبادی تعداد معتادان متجاهر شناسایی شده در سال گذشته در استان بوشهر را ۲۱۳ نفر اعلام کرد در حالی که بر اساس مستندات و فعالیت‌های این دبیرخانه این آمار در ۶ ماهه نخست امسال تاکنون ۳۰۰ نفر درج شده است که این امر افزایش چشمگیری را از خود نشان می‌دهد.

تجارت مواد مخدر و خرید و فروش خرده و عمده آن یکی از مشاغل پایین و پست از نظر جایگاه عرفی و اجتماعی است چرا که در دسترس بودن مواد مخدر یکی از دلایل تسهیل شکل گیری اعتیاد در جوامع است و در کشورمان نیز دستگاه‌های مرتبط همچون نیروی انتظامی، ستاد مبارزه با مواد مخدر، پلیس مرزی و غیره همواره در حال شناسایی و انهدام آنها با هداف بسیاری از جمله صیانت از سلامت جامعه انجام می‌شود.

خرم آبادی اظهارکرد: با وجود کنترل شدید محورهای ارتباطی و راه‌های آبی و افزایش تعامل اطلاعاتی و عملیاتی بین دستگاه‌های مقابله‌ای، از ابتدای سال تاکنون ۶ باند قاچاق مواد مخدر منهدم و دو هزار و ۳۰۰ نفر قاچاقچی و خرده‌فروش نیز در این استان دستگیر شدند.

بر اساس اظهار وی جمع‌آوری معتادان و کنترل آنها یکی از وظایف این نهاد است که در زمینه بیماران متجاهر پس از دستگیری آنها با دستور قضایی به مراکز درمانی معرفی شدند و در قالب اجرای طرح «آرامش در شهر»، اقدامات گسترده‌ای در تمامی شهرستان‌ها بویژه در مناطق جنوبی با تمرکز بر محیط‌های کارگری صورت گرفت.

تشکیل ۸۵۲ کانون یاریگران زندگی در مدارس

وی در باره آموزش، پیشگیری و توانمندسازی؛ از مدارس تا جوامع محلی اظهارکرد: با همکاری نهادهایی چون آموزش‌وپرورش، فرهنگ و ارشاد اسلامی، دانشگاه‌ها، هلال‌احمر، ورزش و جوانان و اداره تعاون، آموزش‌های متنوعی در محیط‌های کارگری، مدارس، محلات و روستاها برگزار شده است.

وی افزود: در این ارتباط سال گذشته ۸۵۲ کانون یاریگران زندگی در مدارس استان تشکیل شد که ۴۰ درصد مدارس را پوشش می‌دهد، همچنین ۴۰ کارگاه آموزشی پیشگیری از اعتیاد در محلات پرخطر برای ۵۰۰ نفر از خانواده‌ها برگزار و ۴۰ نفر از مدیران سازمان‌های مردم‌نهاد نیز توانمندسازی شده‌اند.

درست است که این روزها شناخت دوست از دشمن کار دشواری است اما هوشیاری اجتماعی در مواجهه با افرادی که در مقابل ما قرار می‌گیرند و برای عرضه کالا و داروی خاصی اسرار می‌ورزند، دشوار نیست و برای نوجوانان و سنین پایین نیز با ایجاد آگاهی و همراهی خانواده از یک سو وچشم و گوش باز خانواده در بررسی رفت و آمدهای فرزندانشان از سوی دیگر در کاهش وقوع چنین پیامدهایی تاثیر بسزایی دارد.

بر اساس تحقیقات انجام شده ۹۰درصد افراد دارای اختلال وسواسی اعتیاد تحت تاثیر محیط پیرامون خود به این بیماری دچار می‌شوند و گاهی به بهانه خود و اطرافیانشان را نابود می‌کنند گاهی با انداختن این بیماری مسری به جان افراد خانواده و ایجاد فضای روانی ناپایدار، حوادث جبران نشدنی را موجب می‌شود.

"نه" را آگاهانه و بموقع به زبان بیاوریم

اعتیاد نوعی بیماری است که فرد خودخواسته به آن دچار می‌شود و هر یک به بهانه‌ای آن را همدم خود قرار می‌دهند و زندگیشان را به گردباد نابودی می‌کشانند، افراد معتادبیشتر دلیل افتادن در این دام را مشکلات روحی، مالی، جسمی و یا در پی یافتن انرژی و توان بیشتر برای غلبه بر خستگی‌های بدنی و ذهنی، خواب آلودگی و غیره بیان می‌کنند و به خود که می‌آیند خود را در تارهای روح منحوس و پنجه‌های سیاه آن گرفتار می‌بینند.

فاطمه که از پدر و مادری معتاد متولد شده بود به خبرنگار ایرنا گفت: مادرم با کلی عشق و علاقه با پدرم ازدواج کرد، او که کارگری می‌کرد در پی تصادفی پایش آسیب دید و از کار بیکار شد و پس از مدتی مادرم با کارگری در خانه دیگران امور خانه را می‌گذراند که متوجه شد پدرم معتاد شده‌است به جای نجات جان او مادرم نیز پای منقل نشست و او نیز گرفتار شد اما بد ماجرا به دنیا آمدن من و برادرم به این دنیا بود.

فاطمه کلاس اول دبیرستان بود که پدرش را بر اثر اعتیاد از دست داده بود و بنا داشت که به هنرستان برود و خیاط شود تا از پس مخارج خانه و خانواده در بیاید و برادر کوچکش را زیر پر و بال خود بگیرد اما چند سال بعد مادر نیز بر اثر اعتیاد جان باخت و یکی از همسایه‌ها به آنها خانه و غذا می‌داد، چند روز پیش فاطمه بر اثر ایست قلبی جان داد.

یکی از مددجویان بهزیستی گفت: برخی از فرزندان اعتیاد بدلیل سختی‌های زیادی که براثر نابسامانی و نداشتن پشتوانه کافی تحمل می‌کنند، با تکیه بر توان خود برای ایجاد زندگی متفاوت از آنچه خود در او گرفتار بودند گام بر می‌دارند اما در صورت ناتوانی در تغییر شرایط بدلیل دسترس بودن مواد و زندگی در محیط آلوده و آشنایی با نحوه استفاده از آن به آن پناه می‌برند و در سنین پایین بر اثر مصرف همزمان موادی که با هم تداخل دارند به زندگی خود پایان می‌دهند.

عباس درباره دوست درگیر در دام اعتیادش بیان کرد: احمد یکی از بهترین بسکتبالیست‌های محل بود و در بازی‌های محله‌ای برای خودش غولی بود و همه اسمش را می بردند، یک روز برغم هشدارهای من با یکی از معتادان محل دیده شد، در ابتدا به تمرین که می‌آمد او را پرانرژی تر می‌دیدم اما کم کم، پس از گذشت دقیقه‌های اول بازی، احمد خسته و رنگ پریده به گوشه زمین می‌رفت تا اینکه کمتر سر تمرین حاضر می‌شد و یک سال بعد او را لاغر و رنگ پریده با ظاهری ژولیده ایستاده سر خیابان دیدم.

عباس ادامه داد: به او درباره مواد مخدر و اثرات سو آن اخطار دادم اما او نه تنها قبول نکرد بلکه مرا نیز به استفاده از آن دعوت کرد و از آن به عنوان محرک مغزی و ایجاد کننده حال خوش نام برد، دیگر او را ندیدم تا اینکه چند سال پیش شنیدم احمد بر اثر مصرف بیش از حد مواد دچار توهم شده و مادرش را با ضربات پیاپی چاقو کشته است.

یکی از روان‌پزشکان بوشهری درباره احمد گفت: مصرف برخی مواد مخدر با اولین استفاده روی سیستم عصبی فرد تاثیر می‌گذارد و موجب تحریف ادراک فرد می‌شود و بدنبال ان فرد ممکن است صداهایی را بشنود یا چیزهایی را ببیند که وجود خارجی ندارند و احمد یکی از این موارد بود که در زمان دستگیری ادعا کرده بود که چشمان مادرش برق می زده و آدم فضایی‌ها او را تسخیر کرده بودند.

زهرا حیدری افزود: مواد محرک و توهم زا می‌توانند باعث ایجاد پارانویای شدید و بی اعتماد بنفسی مطلق شوند تا فرد بطور کامل از واقعیت جدا می‌شود و مرز بین توهم و واقعیت برای او محو از بین می‌رود و بر همین اساس در دنیایی از توهم زندگی می‌کند.

حیدری ادامه داد: به اصطلاح روانشناسان مغز فرد درگیر آفلاین شده و توسط ماده مخدر هک شده است و فرد نیاز به دخالت اطرافیان و نهادهای مرتبط اجتماعی دارد و در این مواقع برخی از والدین و نزدیکان گمان می‌کنند با معرفی او به نیروی انتظامی، بهزیستی و مراکز مرتبط باعث آسیب به او می‌شوند غافل از اینکه فرد اینچنینی مانند بمب ساعتی است که هر آن امکان دارد باعث تخریب دنیای خود و اطرافیانش شود.

یک "نه" آن هم آگاهانه می‌تواند از ورود فرد به راه تاریک و تیره اعتیاد جلوگیری کند، راهی که هیچ کجای آن اثری از تابش نور زندگی نیست و با گام نهادن در آن خط بطلانی بر وجودیت خود در خانواده و اجتماع می‌کشد اما آنچه بدیهی است فروغ زندگانی همیشه در آینه برای انعکاس حیات بر چهره هر آدمی می‌تابد و نباید در برابر این هیولای پلید و ویرانگر تسلیم شد.

اراده، نور رهایی از چاه تاریک اعتیاد

افسردگی، ریه‌های گرفته، پیری زودرس، تهدید اندام‌های حیاتی و داخلی چند آسیب از هزاران آسیبی است که فرد معتاد گاهی برغم پیش آگاهی به آن تن می‌دهد ولی آنچه بدیهی است هر زمان که اراده کند کافی است نیم نگاهی به آینه بیندازد و برای داشته‌های دیروز و هنوزش، برای خانواده و جامعه با یک "نه بلند از این مسیر روبرگرداند، چرا که ریشه این علف هرز هر کجا که قطع شود بخشی از یک شبکه مسموم فلج می‌شود و فرد طی آن گامی در راستای تضمین جامعه پایدار بر می‌دارد مسیری که در آن امید جوانه می‌زند.

مدت زمان بازگشت یک فرد معتاد به زندگی عادی به عوامل بسیاری بستگی دارد و نمی توان یک زمان ثابت و مشخص را برای همه در نظر گرفت و تحت تاثیر ماده مصرفی، مدت و مقدار مصرف، شرایط روحی و جسمی فرد، انگیزه شخصی، حمایت خانواده و دسترسی به خدمات درمانی قراردارد.

بر اساس مقالات و مستندات موجود در این زمینه مراحل ترک اعتیاد شامل مرحله سم زدایی، مرحله بازتوانی، مرحله نگهدارنده و پیگیری است که انگیزه شخصی، حمایت اجتماعی و خانوادگی و همچنین دسترسی به خدمات درمانی با کیفیت و درمان همزمان بیماری و اختلالات روانی از عوامل کلیدی موثر بر موفقیت آن به حساب می‌آید.

در مرحله سم زدایی اولین و حادترین پله شروع است که بدن از شر سموم مواد پاکسازی می‌شود و علائم ترک آن بسته به نوع ماده می‌تواند بین چند روز تا چند هفته طول بکشد که در مواد افیونی همچون تریاک، هروئین، مورفین پنج تا ۱۰ روز و با علائم روانی مانند بی قراری همراه است و در محرک‌ها همچون شیشه و کوکائین با علائمی همچون افسردگی، خستگی مفرط و افزایش اشتها تا هفته‌ها طول می‌کشد.

در مرحله بازتوانی به عنوان مهمترین قدم، فرد باید مهارت‌های لازم برای زندگی بدون مواد را یاد بگیرد که بیشتر این امر در مراکز بازتوانی و به صورت سرپایی انجام می‌شود و ضمن آن علاوه بر مشاوره فردی و گروه درمانی نسبت به آموزش مهارت‌های زندگی و درمان دارویی نیز اقدام می‌شود.

مرحله نگهداری بین ۶ ماه تا چندین سال و گاهی تا پایان عمر ادامه دارد و فرد گرفتار براساس اراده خود و تقویت مهارت‌های مرتبط باید در حفظ حریم خود از مواد مخدر بکوشد که در ابتدا با شرکت منظم در جلسات مشاوره و گروه‌های حمایتی مانند NA برای حفظ انگیزه و پیشگیری از بازگشت حیاتی همراه است که پس از آن با پشتیبانی خانواده و همراهان برای ایجاد محیطی آرام و بدور از قضاوت ادامه می‌یابد و با یافتن روابط اجتماعی سالم و پرکردن اوقات فراغت با فعالیت‌های مثبت تداوم می‌یابد.

بدیهی است جامعه ای که در جهت ایجاد زیرساخت های مرتبط با ریشه کردن اعتیاد در جامعه گام بر می دارد بر ایجاد دنیای سالم و عاری از تاریکی باور دارند، جهانی که در آن خواستن ها به گل می نشیند و توانستن ها برداشت می ‌شود بدون همکاری و همراهی مردان و زنان اندیشمند و دغدغه مند امکانپذیر نیست که استان بوشهر از این حیث یکی از استان های پیشرو است.

ترک اعتیاد، وصال دوباره با زندگی

جوامع بشری راه ها و امکانات بسیاری را برای ترغیب معتادین و دست کشیدن آنها از لذت‌های زود گذر و مخرب مصرف مواد مخدر آزموده و بر همان اساس امروزه مراکز بسیاری با محوریت حفظ و ارتقا سلامت جسمی و روحی این افراد و خانواده آنها در حال فعالیت است که در استان بوشهر نیز این مراکز در کنار افراد دچار این اختلال هستند و پابه پای آنها برای ترک اعتیاد و وصال دوباره زندگی گام بر می‌دارند.

سرپرست اداره فوریت‌های اجتماعی، پیشگیری از آسیب‌ها و بازتوانی اعتیاد بهزیستی استان بوشهر گفت: هم‌اکنون ۱۹ مرکز اقامتی، مدیریت مورد، توانمندسازی و جامعه پذیری در این استان در حال خدمت رسانی به اقشار گرفتار در دام اعتیاد است.

معصومه خلیقی نسب بیان کرد:۱۴ مرکز اقامتی بهبود و بازتوانی افراد با اختلال مصرف مواد در هشت شهرستان، سه واحد مدیریت مورد در سه شهرستان با ۴۰۰ پرونده فعال و دو مرکز توانمندسازی و جامعه پذیری فعال در دو شهرستان هم‌اکنون به جامعه هدف دچار اختلال اعتیاد خدمات رسانی می‌کنند.

خلیقی نسب مراکز اقامتی را مراکز غیر دارویی عنوان کرد و افزود: این دسته از مراکز با مشارکت گروه‌های همتا و خودیار به شکل اقامت داوطلبانه به مدت یک تا سه ماه به افراد دارای اختلال مصرف مواد مخدر یا روان گردان خدمات مربوطه را ارائه می‌دهند.

وی ادامه داد: جامعه هدف این مراکز افراد درگیر اعتیاد دارای سنین ۱۸ تا ۶۰ سال است که توسط تیم مجرب پزشک و روانشناسان معتبر تحت نظارت بهزیستی نسبت به ترک اعتیاد اقدام می‌کنند و پس از ترخیص نیز می‌توانند از خدمات مراکر مدیریت مورد و توانمندسازی بهره گیرند.

خلیقی نسب بازگشت دوباره بیماران درگیر در دام اعتیاد به جامعه را ضروری دانست و اظهار کرد: مددکاران این سازمان از طریق واحدهای مدیریت بهبود یافتگان نسبت به شناسایی نیازهای بیماران بر اساس اولویت بندی به آنها در مسیر درمان تکمیلی، کمک به تداوم مراقبت، درمان‌های جسمی و روانی، فراهم کردن محیط امن و دور از مواد، افزایش دسترسی به خدمات حمایتی پس از درمان، تقویت زیرساخت‌های روحی و روانی خانواده آنها برای پذیرش افراد در حال بهبود برای رسیدن به زندگی عاری از مواد کمک می‌کند.

خلیقی نسب بیان کرد: هدف از انجام این طرح بهبود وضعیت معتادان پس از درمان است که با برنامه هایی همچون کمک‌های معیشتی، خدمات مشاوره فردی و خانوادگی، حرفه‌آموزی، خدمات بهداشت و درمان، پیگیری موارد حقوقی و قضایی مرتبط با آنها و اسکان و سرپناه، به بازگشت آنها به روزهای پیش از اعتیاد کمک می‌کند.

سرپرست اداره فوریت‌های اجتماعی بهزیستی استان بوشهر تصریح کرد: در مراکز توانمندسازی و صیانت اجتماعی افراد در حال بهبودی که فاقد سرپناه هستند به صورت شبانه روزی و با حداکثر مدت زمان یکسال در محیطی امن و عاری از مواد اعتیاد آور برای بازسازی و احیا خود اقامت می‌کنند.

خانه امن بهزیستی با همراهی دل نگران های اندیشمند در برابر دنیای تاریک و تلخ اعتیاد مواجهه نور با ظلمت در نقطه تلاقی اراده بشر است اما مسئولیت پذیری و همراهی تنها مختص پزشکان، مددکاران و روانشناسان و فعالین این عرصه نیست بلکه همراهی و همکاری مردم و اطرافیان در این راه نقش اساسی ایفا می کند.

ترک اعتیاد، نیازمند یاری جامعه

اعتیاد همچون بی راهه‌ای پر از چاه و چاله و چالش است که از وسط راه زندگی فردی و اجتماعی بیماران دچار اختلال مصرف مواد مخدر می‌گذرد و اما نکته حائز اهمیت آن بار مسئولیت اجتماعی آحاد مردم در برابر این افراد است که مهم ترین آن نداشتن نگاه بالا به پایین به آنها بعد از ترک اعتیاد است، از پذیرش آنها در دورهمی‌های دوستانه و سالم و مناسب با هدف آموزش و یادآوری فضیلت‌های اخلاقی گرفته تا اعطای شغل و کرسی‌های تحصیلی و غیره به تداوم زندگی سالم آنها و بالطبع پایداری سلامت روان جامعه کمک می کند.

در مبحث اعتیاد ایجاد آگاهی نقشی مهم در پیشگیری از گرایش افراد به این امر دارد ولی در وهله آخر درست است که بر اساس تحقیقات و مطالعات داشمندان اعتیاد فرد گرفتار به نوعی بیمار محسوب می‌شود اما این مریضی "درد بی درمان نیست".