کهگیلویه و بویراحمد با اقلیم سردسیری و باغ‌های گسترده، یکی از قطب‌های تولید سیب در ایران به‌شمار می‌رود و امسال پیش‌بینی می‌شود بیش از ۱۳۰هزار تن سیب از باغ‌های این استان برداشت شود، اما در حالی که انتظار می‌رود چنین ظرفیتی موتور محرک اقتصاد محلی باشد، نبود صنایع تبدیلی، ضعف در مدیریت بازار و نفوذ دلالان سبب شده کشاورزان سهم اندکی از سود واقعی ببرند.
در باغ‌های پربار شهرستان‌های سردسیری بویراحمد، دنا و مارگون خاصه در سی‌سخت و کاکان، کشاورزان از صبح تا غروب مشغول برداشت محصول هستند و صدای خنده کودکان و تلاش خانواده‌ها در کنار هم فضایی پرنشاط ایجاد کرده، اما در پس این شور برداشت، نگرانی بزرگی نهفته است.
یکی از کشاورزان در سی‌سخت به خبرنگار تسنیم می‌گوید: سیب را کیلویی ۲۰ تا ۲۵ هزار تومان از ما می‌خرند، در حالی که در بازار تهران یا شیراز همان محصول چند برابر فروخته می‌شود و ما فقط زحمت می‌کشیم، اما دلال‌ها همه سود را می‌برند. این گلایه در بیشتر باغ‌ها تکرار می‌شود و کشاورزان نگران‌اند که نبود سردخانه‌های مدرن و کارخانه‌های فراوری، محصولشان را به کالایی کم‌ارزش برای واسطه‌ها تبدیل کند.
اشتغال پنهان
کارشناسان اقتصاد کشاورزی معتقدند: خام‌فروشی محصولات کشاورزی مثل فروش نفت خام، ارزش افزوده را از بین می‌برد، سیب اگر در داخل استان فراوری شود چه به شکل آبمیوه و پوره، چه لواشک و کمپوت هم می‌تواند اشتغال ایجاد کرده و هم سود واقعی را نصیب کشاورزان کند. نبود صنایع تبدیلی نتیجه سیاست‌های کوتاه‌مدت و نگاه صرفاً تولیدمحور بدون توجه به بازار و زنجیره ارزش است.
مقایسه وضعیت کهگیلویه و بویراحمد با استان‌های دیگر، تصویر روشن‌تری از مشکل و راه حل را نشان می‌دهد. آذربایجان غربی به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده سیب کشور با راه‌اندازی ده‌ها واحد سردخانه و کارخانه آبمیوه‌سازی توانسته بخش زیادی از محصول خود را فراوری کرده و حتی به بازارهای صادراتی بفرستد و همین موضوع سبب شده کشاورزان این استان، سهم بیشتری از ارزش افزوده محصول خود ببرند. کرمان نیز در حوزه پسته و خرما، با توسعه صنایع بسته‌بندی و صادرات‌محور، تجربه موفقی در جلوگیری از خام‌فروشی دارد.
در سطح جهانی نیز ترکیه نمونه‌ای بارز است؛ این کشور با ایجاد شبکه‌ای از صنایع تبدیلی و صادراتی، از محصولات باغی خود به عنوان یک منبع پایدار ارزآوری استفاده می‌کند.
ضرورت ایجاد کارخانجات صنایع تبدیلی
برای شکستن چرخه خام‌فروشی و کاهش نقش دلالان؛ کارشناسان و فعالان بخش کشاورزی چند راهکار کلیدی شامل سرمایه‌گذاری در صنایع تبدیلی با هدف ایجاد کارخانه‌های آبمیوه‌سازی، پوره‌سازی و بسته‌بندی سیب در استان، گسترش سردخانه‌های مدرن با هدف کاهش ارزان‌فروشی تولید کشاورزان در فصل برداشت، تقویت شبکه بازاریابی و صادرات با هدف حضور مستقیم کشاورزان و تعاونی‌ها در بازارهای داخلی و خارجی بدون واسطه، حمایت دولت و پرداخت تسهیلات بانکی کم‌بهره برای ایجاد زیرساخت‌های فراوری و کاهش هزینه تولید و همچنین شفافیت در بازار و نظارت جدی بر دلالان با هدف جلوگیری از سوءاستفاده واسطه‌ها از اختلاف قیمت در مبدأ و مقصد را پیشنهاد می‌کنند.
به بیان دیگر داستان سیب در این استان نه فقط ماجرای یک محصول کشاورزی، بلکه نمونه‌ای روشن از چالش‌های ساختاری اقتصاد کشاورزی ایران است، زحمت محلی، سود ملی و سهم بزرگ برای دلالان است.برداشت سیب در کهگیلویه و بویراحمد بار دیگر چرخه معیوب بخش کشاورزی استان را آشکار کرده است تا جایی که سود کلان تولید بالای باغدار و کشاورز به جیب دلالان می‌رود و این معادله تا زمانی ادامه خواهد داشت که سیاست‌گذاران به جای اکتفا به آمار تولید، نگاه بلندمدت به توسعه صنایع تبدیلی، شبکه توزیع عادلانه و حمایت واقعی از تولیدکنندگان نداشته باشند.