سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): علی رضا بیابان نورد سروستانی عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی: «سواد» مفهومی اکتسابی است و اکتسابی بودن آن نشانگر غیر زیستی بودن آن است؛ به دیگر سخن مهارت‌های متناظر با سواد در فرایند رشد به خودی خود در انسان ایجاد نمی‌شود؛ مثلاً بر خلاف راه رفتن در کودکان که امری فیزیولوژیک بوده و حکایتگر مرحله‌ای از مراحل رشد است، به هر حال دربازه‌ای از زمان و فارغ از آموزش و تلاش رخ می‌دهد، اگرچه آموزش ممکن است مراحل آن را تسهیل بیشتری بخشد. اما سواد خواندن در عین حالی که به زمینه‌های رشدی ویژه نیازمند است، مساوی با آن نیست و نیازمند تلاش، برنامه‌ریزی و آموزش است. سواد نه تنها متمایز از رشد فیزیکی و طبیعی است، بلکه فراتر از آن و حتی فراتر از مراحل و نتایج زندگی اجتماعی تعریف می‌شود.

مهارت سخن گفتن گرچه در مراحل رشد فیزیکی معنا و مفهوم می‌یابد اما این رشد تنها و تنها در بستر اجتماعی اتفاق می‌افتد. اما سواد صرفاً با یادگیری ضمنی و قرار گرفتن در بستر اجتماعی محقق نمی‌شود و برای تحقق آن می‌بایست فرایندی برنامه‌ریزی شده و خودآگاه را ساماندهی کرد و در واقع سوادآموزی فرایندی وابسته به فرهنگ و نیز خودخواسته است که از اراده سوادآموز برمی‌خیزد. سواد از این رو امری اکتسابی است و اولین مولفه مهم آن خودآگاهی و اراده آن است. اکتساب هر چیزی مستلزم تصمیم فرد و تلاش او است و از این رو تصمیم آگاهانه فرد و تلاش او برای اکتساب ضرورت دارد.

امر ضروری دیگری در زمینه اکتساب، مفهوم «قابلیت رقابت» است؛ از آنجا که اکتساب امری امکان‌پذیر برای تمام افراد است پس سطوح مختلف اکتساب قابل تصور است و در اینجاست که مفهوم رقابت و مسابقه مطرح می‌شود و افراد در اکتساب در رتبه‌های مختلفی قرار می‌گیرند. بنابراین سواد ناظر بر نوعی فهم است که به محتوای دانش دلالت دارد.

از طرفی دیگر ضرورت زیست در جهان مدرن، آگاهی و به عبارتی کسب سواد ویژه آن است. تکثر مفاهیم و به روایتی تکثر آنچه از آن به عنوان سبک زندگی یاد می‌شود و ابعاد مختلف مندرج در سبک‌های زندگی ضرورت ویژه اکتساب سوادهای گوناگون را آشکار می‌کند.

هم اینک فهم و یادگیری ابعاد مختلف جهان زیست پیرامونی ما بر همگان آشکار است؛ از این رو هم اینک با واژه‌های گسترده و پرمفهوم سواد مواجه ایم؛ سواد زندگی، سواد رسانه، سواد رابطه، سواد سیاسی و … از این میان یکی از مهم‌ترین این مفاهیم سواد مالی است و در بیشتر کشورهای غربی و مدرن در کنار مشاوره‌های گوناگون روانشناسی، مشاوره‌های اقتصادی و مالی فراوانی متناسب با زیست جهان آن مرز و بوم وجود دارد. در گذشته تمدن اسلامی نیز معمولاً از آن به عنوان علم مهم «تدبیر منزل» یاد کرده‌اند و این مفهوم چقدر گویا است. سواد مالی در واقع از ضروری‌ترین ابزارهای تعامل هوشمندانه و موثر در جهان سراسر پیچیده امروزین است. سوادی که ما را به مجموعه‌ای از آگاهی، دانش، مهارت، نگرش و رفتار لازم برای تصمیم گیری های مالی صحیح و در نهایت دستیابی به رفاه مالی فردی رهنمون می‌سازد.

به طوری که موسسه های گوناگون زیادی اعم از دولتی یا غیر دولتی با هدف ارتقای سطح سواد مالی افراد و جامعه وجود دارند که نقش اجرای دوره های آموزشی، تولید محتوا و … را به عهده گرفته‌اند و آنها را در قالب‌های متنوعی از داستان‌ها، بازی‌های رایانه‌ای، فیلم، مجموعه‌های تلویزیونی و … به جامعه خود عرضه می‌کنند.

در کشور ما ایران و حتی جهان اسلام علیرغم سابقه تمدنی فراوان و گستردگی این بحث بین فلاسفه به انواع مختلف، متاسفانه این نوع از سواد بسیار مغفول شده است و از این رو در عرصه اقتصاد و رضایت مندی‌های مالی، دائماً شاهد شکوه و شکایت‌های فراوانی هستیم که وقتی در بطن ماجرا ورود می‌کنیم ابتدا متوجه سوء مدیریت مالی در عرصه فردی و جمعی می‌شویم و با کسب حداقل‌های سواد مالی و با اندکی مهارت بسیاری از آنها می‌توانست در کنترل و مهار ما قرار گیرد. هم اینک به زبان فارسی منبع شایسته فراوانی در این زمینه موجود نیست اما اخیراً متنی سودمند با عنوان " مفاهیم سواد مالی، استانداردهای بین المللی با رویکرد ایرانی – اسلامی" منتشر شده توسط انتشارات دانشگاه امام صادق (ع) و انتشارات بورس توسط محمدرضا سیمیاری و محمدحسین محمدبیگی در دسترس است که در آنها تلاش شده است مباحث مرتبط با کسب درآمد، خرج (هزینه کرد)، پس انداز، سرمایه‌گذاری، مدیریت اعتبار و ریسک مورد توجه قرار گیرد.

از مزیت‌های کتاب آن است که گرچه ترجمه‌ای از یک کتاب شکل گرفته در بستر تمدن غربی است اما در آن تلاش شده است استانداردهای کارآمد و شایسته بومی (اعم از فرهنگی، مذهبی و اقتصادی) مورد توجه قرار گیرد و به نوعی گام‌هایی در جهت بومی‌سازی استانداردها انجام پذیرد.

این کتاب در چند قسمت تهیه شده است که مهم‌ترین آن «استانداردهای آموزشی سواد مالی» است و همانطور که مورد اشاره قرار گرفت به گفتارهایی پیرامون کسب درآمد، خرج و هزینه کرد، پس‌انداز، سرمایه‌گذاری، مدیریت اعتبار و مدیریت ریسک می‌پردازد و سعی دارد زندگی مطلوب مالی را برای ابعاد شخصی و گروهی زندگی اجتماعی در عرصه اقتصادی آموزش دهد.

این قلم مطالعه آن را به همه افراد علاقمند توصیه می‌کند و پیشنهاد می‌دهد متخصصان عرصه مالی و اقتصادی، با توجه به اهمیت موضوع اقدامات مشابهی در زمینه تهیه و تدوین و نگارش کتب و حتی دستورالعمل‌های مشابه و متناسب با فرهنگ بومی ایرانی - اسلامی ارائه نمایند.