به گزارش ایرنا، شهرداری اصفهان در مرداد ۱۴۰۳ با افتتاح «خودپرداز میوه» در میدان آزادی، وعده تحولی در دسترسی شهروندان به محصولات تازه و باکیفیت را داد.
پروژه‌ای که با سرمایه‌گذاری ۲۰ میلیارد ریال و با عنوان «دستگاه ۱۰۰ درصد ایرانی» معرفی شد، قرار بود الگویی برای خدمات شهری مبتنی بر فناوری باشد. اما امروز، تنها یک سال پس از آغاز به کار، این پروژه متوقف و محل فروش میوه روز تخلیه شده است.
آغاز پرحاشیه، پایان خاموش
خودپرداز میوه اصفهان مرداد ماه گذشته با حضور شهردار و مدیران شهری افتتاح شد و به عنوان گامی در حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان معرفی گردید. وعده اصلی این پروژه، عرضه میوه بسته بندی شده با کیفیت بالا و قیمت ارزان‌تر بود. حتی برنامه‌ریزی برای راه‌اندازی دستگاه دوم در میدان بزرگمهر نیز انجام شد. اما اکنون، نه تنها توسعه‌ای صورت نگرفته، بلکه دستگاه نخست نیز یک ماهی است که تعطیل شده است.
فناوری شهری باید با پشتوانه مطالعاتی همراه باشد
به نظر می‌رسد شکست این پروژه ریشه در عدم ارزیابی دقیق نیازهای واقعی شهروندان دارد. اگرچه ایده خودپرداز میوه در دنیا جدید نیست، اما پیاده‌سازی آن بدون توجه به عادات خرید مردم و الگوهای مصرف محکوم به شکست است زیرا میوه و تره‌بار از جمله کالاهایی هستند که خریداران ترجیح می‌دهند پیش از خرید آن را از نزدیک ببینند و کیفیت‌شان را ارزیابی کنند و فروش از طریق دستگاه‌های خودپرداز، این امکان را از مشتری سلب می‌کند.
همچنین، انتخاب محل استقرار دستگاه‌ها بدون مطالعه دقیق از تردد و نیاز ساکنان محلات نیز می‌تواند به شکست یا موفقیت پیمانکار این مجموعه بیانجامد. میدان آزادی و بزرگمهر اگرچه از نقاط پرتردد شهر هستند، اما لزوماً مراکز خرید میوه محسوب نمی‌شوند و شاید بیشتر بتوان این ۲ محل را از مراکز خرید لباس روز نام برد.
خودپرداز میوه اصفهان؛ پروژه‌ای بدون مخاطب سنجی
شاید فقدان بررسی میدانی و نظرسنجی از شهروندان، باعث شده پروژه با استقبال روبرو نشود.
سازنده این فناوری معتقد است دستگاهی به این شکل و کاربرد فعلی هیچ نمونه قبلی در کشور ندارد، بنابراین دور از انتظار نیست که برخی ایرادات هم داشته باشد. البته سال گذشته نوسانات برقی نیز یکی از چالش‌های استفاده از این دستگاه بوده که ممکن است یک سنسور را از مدار خارج کند و به برخی اختلالات منجر شود.
اما انتقادی که مدیرعامل وقت سازمان میادین و مشاغل شهری به این دستگاه داشت، استفاده از ظروف یک‌بار مصرف بود که با محیط زیست سازگار نیست و قرار بود در آینده نوع بسته‌بندی میوه‌های این دستگاه تغییراتی ایجاد و توزیع با ظرف‌های دوستدار طبیعت محقق شود.
البته مدیران شهری معتقدند ایده خودپرداز میوه از همان دستگاه‌های خودپردازی نشأت می‌گیرد که در کشورهای دیگر یا ایران خودمان هم به شکل‌های مختلفی وجود دارد اما با این تفاوت که برخی از این دستگاه‌ها در خارج از کشور، به‌گونه‌ای است که مواد بازیافتی را از شهروندان دریافت و در ازای آن هدیه یا مبلغی پول را به آن شخص پرداخت می‌کنند.
شکست پروژه‌های مشابه در سایر شهرهای ایران و جهان نشان می‌دهد که فناوری محوری بدون درنظر گرفتن بافت فرهنگی و اجتماعی جامعه هدف، محکوم به شکست است.
برای مثال، در برخی کلان‌شهرهای اروپایی نیز خودپردازهای میوه با استقبال محدود مواجه شده‌اند، زیرا مردم خرید میوه را نه تنها یک نیاز روزمره، بلکه یک تجربه اجتماعی می‌دانند.
حتی پروژه‌های موفق جهانی نیاز به بومی‌سازی و آزمون و خطا در مقیاس کوچک دارند و شهرداری باید به جای پنهان کردن شکست‌ها، علل آن را تحلیل و منتشر کند تا تجربه‌ای برای سایر شهرها باشد.
یکی از شهروندان که چند باری از دست‌چین میوه خریداری کرده بود به خبرنگار ایرنا گفت: شهرداری اصفهان در طراحی این پروژه بیشتر بر جنبه‌های فناوری و تبلیغاتی تمرکز کرد تا نیازهای واقعی شهروندان. اگر پیش از اجرا، از مردم نظرخواهی می‌شد یا الگوهای خرید آنان مطالعه می‌گردید، شاید امروز شاهد تعطیلی این پروژه نبودیم.
به گزارش ایرنا تعطیلی موقت با دائم پروژه خودپرداز میوه اصفهان یادآور این نکته است که فناوری به تنهایی نمی‌تواند مشکلات شهری را حل کند و موفقیت پروژه‌های شهری در گروی درک دقیق نیازهای مردم و همراهی آنان است.
شهرداری اصفهان باید این موضوع را بپذیرد و این مساله را به فرصتی برای بازنگری در فرآیندهای برنامه‌ریزی خود تبدیل کند تا در آینده، به جای کپی‌برداری صرف از مدل‌های دیگر، بر اساس نیازسنجی دقیق و مخاطب شناسی عمل نماید.
باید به یاد داشت هر پروژه شهری باید با مطالعه میدانی و نظرسنجی از شهروندان آغاز شود و استفاده از فناوری‌های نوین باید با عادات و ترجیحات مردم همخوانی داشته باشد.