به گزارش خبرنگار فرهنگی شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ جشنواره ملی موسیقی جوان به عنوان یک رویداد تخصصی و رقابتی، نقش حیاتی در اکوسیستم موسیقی ایران، به ویژه برای هنرمندان جوان و حوزه موسیقی سنتی ایفا می‌کند. این اهمیت در دیدگاه‌های کارشناسان برجسته مانند آقایان افشارنیا و رضایی به وضوح نمایان است.
بستر تخصصی و سکوی پرتاب
افشارنیا، جشنواره را به عنوان تنها فضای تخصصی و رقابتی برای هنرمندان جوان معرفی کرده‌اند. در شرایطی که بسترها و فرصت‌های اجرای زنده برای هنرمندان جوان محدود است، این جشنواره نقش حیاتی "سکوی پرتاب" را ایفا می‌کند. این رویداد امکان ارتباط مستقیم هنرمندان با جامعه هنری، اعم از اساتید، داوران و هم‌تایان را فراهم می‌آورد و بستری را برای دریافت بازخوردهای تخصصی و سازنده ایجاد می‌کند. این تعاملات، که اغلب در خارج از فضای آکادمیک و سنتی صورت می‌گیرد، برای رشد و پیشرفت هنرمندان جوان بسیار مغتنم است.
فرصت نقد سازنده و دلگرمی
یکی از کارکردهای اصلی جشنواره، فراهم آوردن نقد سازنده است. این نقدها، که از سوی داوران و اساتید برجسته ارائه می‌شود، به هنرمند جوان کمک می‌کند تا نقاط ضعف و قوت اجرای خود را به طور دقیق شناسایی کند. فراتر از جایزه مادی، این بازخوردها و تحلیل‌های تخصصی، انگیزه‌ای فراتر از جایزه برای ادامه مسیر و تلاش بیشتر در جهت پیشرفت محسوب می‌شود. همچنین، حضور در کنار هنرمندان هم‌تراز و اساتید در فضایی رقابتی و علمی، منبع دلگرمی و روحیه‌بخشی قابل توجهی برای هنرمندان جوان است و احساس تنهایی و انزوای احتمالی آن‌ها را کاهش می‌دهد.
ارزش افزوده برای هنرمندان شهرستانی
جشنواره موسیقی جوان به عنوان تنها دریچه امید برای دیده شدن استعدادهای خارج از پایتخت عمل می‌کند. هنرمندان جوان در شهرهای دیگر، به دلیل تمرکز امکانات و فرصت‌های فرهنگی و هنری در پایتخت، با محدودیت‌های بیشتری روبرو هستند. این جشنواره فرصتی محدود اما حیاتی را برای هنرمندان شهرستانی فراهم می‌آورد تا توانمندی‌های خود را به نمایش گذاشته و دیده شوند. این موضوع اهمیت ویژه‌ای به جشنواره از منظر توزیع عادلانه فرصت‌های فرهنگی و هنری می‌بخشد.
حمایت نهادی و اهمیت سیاست‌گذاری
آقای رضایی، مدیرکل دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، این جشنواره را یکی از مهم‌ترین برنامه‌های موسیقی برای دفتر موسیقی، به عنوان متولی سیاست‌گذاری در حوزه موسیقی، معرفی کرده‌اند. حمایت مالی دفتر موسیقی در چارچوب قانون بودجه، در کنار برنامه‌های مهمی چون جشنواره بین‌المللی موسیقی فجر، نشان‌دهنده پشتیبانی تمام‌قد و تلاش نهادهای دولتی برای تداوم، استحکام و ارتقاء جایگاه این جشنواره است. این حمایت نهادی، تضمین‌کننده پایداری و بهبود مستمر کیفیت جشنواره در سال‌های آتی خواهد بود.
هیئت داوران طراز اول و تثبیت جایگاه
حضور موزیسین‌ها و اساتید طراز اول کشور به عنوان داوران جشنواره، بر اهمیت ویژه این رویداد در جامعه موسیقی تأکید دارد. انتخاب داوران متخصص و باتجربه، اعتبار جشنواره را نزد جامعه هنری افزایش داده و ملاک ارزشمندی برای ارزیابی استعدادهای جوان فراهم می‌آورد. جشنواره طی ادوار گذشته، جایگاه خود را در میان اهالی موسیقی تثبیت کرده است و به عنوان یکی از ارکان اصلی پیگیری و رصد آینده موسیقی ایران تلقی می‌شود.
چالش‌های بنیادین هنرمندان جوان و موسیقی سنتی
علی‌رغم اهمیت جشنواره، هنرمندان جوان و به خصوص فعالان حوزه موسیقی سنتی با چالش‌های متعددی روبرو هستند که نیازمند توجه و راهکارهای اساسی است.
کمبود فرصت‌های اجرای زنده
مهم‌ترین مانع پیش روی هنرمندان جوان، کمبود فرصت‌های اجرای زنده است. این کمبود، ارتباط مستقیم آن‌ها با مخاطب را مختل کرده و مانع از دریافت بازخورد آنی و ضروری برای رشد می‌شود. اجراهای زنده نه تنها به تقویت مهارت‌های نمایشی و ارتباطی هنرمند کمک می‌کند، بلکه فرصتی برای سنجش میزان پذیرش آثار و سبک اجرایی توسط مخاطبان نیز فراهم می‌آورد.
فاصله جغرافیایی و دسترسی ناکافی به اساتید:
تمرکز اساتید برجسته موسیقی در پایتخت، دسترسی هنرمندان شهرستانی به آموزش باکیفیت را دشوار کرده است. این نابرابری در دسترسی به دانش و تجربه، منجر به شکاف آموزشی عمیقی بین هنرمندان ساکن پایتخت و سایر نقاط کشور می‌شود. این شکاف، فرصت‌های رشد و پیشرفت را برای بسیاری از استعدادهای جوان محدود می‌کند.
مشکلات هنرمندان جوان پس از جشنواره، اغلب با بازگشت به شهر خود، شدت می‌یابد. مسائلی چون بیکاری، نبود استاد مناسب برای ادامه راه، و مشکلات مالی، مانع از ادامه فعالیت حرفه‌ای و تحقق استعدادهای کشف‌شده می‌شود. فقدان یک سیستم حمایتی منسجم و پایدار که بتواند پس از جشنواره، هنرمندان جوان را در مسیر حرفه‌ای‌شان یاری رساند، یکی از نقاط ضعف جدی است که منجر به هدر رفتن استعدادهای درخشان می‌شود.
پی‌ریزی نادرست آموزش موسیقی
افشارنیا، کاهش شدید تعداد دانشجو در رشته‌های تخصصی مانند ساز نی را "زنگ خطری جدی برای بقای بسیاری از سازها و شاخه‌های موسیقی سنتی" دانسته‌اند. ایشان ریشه اصلی این افت گرایش را در ضعف پایه‌های آموزشی در مقاطع ابتدایی و متوسطه عنوان کرده‌اند. آموزش موسیقی در سطوح پایه، باید به گونه‌ای باشد که علاقه و دانش اولیه را در کودکان و نوجوانان شکوفا سازد و آن‌ها را با اهمیت و زیبایی موسیقی سنتی آشنا کند.
کاهش گرایش به ساز نی
این پدیده، علی‌رغم در دسترس بودن و قیمت مناسب ساز نی، نه به ذات ساز، بلکه به ضعف آموزش، نبود فضای نقد، تشویق و ارتباط موثر هنرمندان نسبت داده شد. زمانی که دانش‌آموزان در مراحل اولیه آموزش با مشکلات آموزشی مواجه می‌شوند و فضایی برای رشد و بروز خلاقیت آن‌ها فراهم نمی‌شود، طبیعی است که گرایش به سمت سازهای تخصصی کاهش یابد.
نقش جشنواره در مواجهه با چالش‌ها و چشم‌انداز آینده
جشنواره موسیقی جوان، به عنوان یک رویداد ملی، پتانسیل قابل توجهی برای مواجهه با چالش‌های موجود و ترسیم آینده‌ای روشن‌تر برای موسیقی سنتی دارد.
احیای علاقه‌مندی و معرفی استعدادها
جشنواره با فراهم آوردن فضایی برای تعامل، نمایش استعداد، ارتباط با اساتید و رقابت سالم، می‌تواند جرقه احیای علاقه‌مندی به سازهای در حال فراموشی باشد. این رویداد، بستری را برای معرفی استعدادهای جوان به جامعه موسیقی و مخاطبان عام فراهم می‌آورد و می‌تواند به عنوان انگیزه‌ای برای جوانانی باشد که به دنبال مسیرهای نو در موسیقی هستند.
اهمیت آموزش اصولی و نقدپذیری
کیفیت آموزش به عنوان سنگ بنای فعالیت هنری، نقش اساسی در نقدپذیری و درک جایگاه واقعی هنرمند ایفا می‌کند. کیفیت تدریس، تنها به مدرک تحصیلی استاد بستگی ندارد، بلکه به توانایی او در انتقال مفاهیم، ایجاد ارتباط موثر با دانشجو، و پرورش استعدادهای او نیز وابسته است. جشنواره می‌تواند با تأکید بر این جنبه‌ها، به ارتقاء سطح آموزش موسیقی کمک کند.
آقای افشارنیا بر لزوم برنامه‌ریزی دقیق‌تر برگزارکنندگان جشنواره برای ایجاد فضاهای تعاملی بیشتر بین هنرمندان جوان و اساتید تأکید کردند. ایشان همچنین بر اهمیت بهره‌گیری فزون‌تر از حضور اساتید و کارشناسان برای راهنمایی، تشویق و هدایت هنرمندان جوان در طول برگزاری جشنواره تأکید داشتند. این اقدامات می‌تواند ارزش افزوده جشنواره را به طور چشمگیری افزایش دهد.
تلاش برای ارتقای فضای جشنواره با اتکا به حضور اساتید و بزرگان موسیقی و بهره‌گیری از ظرفیت‌های بنیاد ملی نخبگان و محیط‌های دانشگاهی، نویدبخش برگزاری پربارتر جشنواره در آینده است. همکاری با این نهادها می‌تواند به غنی‌سازی محتوای آموزشی و پژوهشی جشنواره کمک کرده و ارتباط بین صنعت و دانشگاه را در حوزه موسیقی تقویت کند.
در پاسخ به نگرانی‌ها درباره عدم تحقق وعده‌های حمایتی گذشته، امسال تلاش می‌شود تا خروجی جشنواره جوان در چهل و یکمین جشنواره بین‌المللی موسیقی فجر به نمایش گذاشته شود. این اقدام هدفمند، گامی مهم در راستای آغاز فعالیت‌های گروهی و رساندن استعدادهای کشف‌شده به جایگاه‌های بالاتر در صحنه‌های ملی و بین‌المللی است. این حمایت‌ها به هنرمندان جوان انگیزه می‌دهد تا با جدیت بیشتری به فعالیت خود ادامه دهند.
مکمل بودن دیدگاه‌ها و ابعاد گوناگون موسیقی
تلفیق دیدگاه‌های کارشناسان مختلف، تصویری کامل و چندوجهی از وضعیت جشنواره موسیقی جوان و موسیقی سنتی ارائه می‌دهد.
نکات مطرح شده توسط آقای افشارنیا، چالش‌های عملی و اجرایی پیش روی هنرمندان جوان را به خوبی برجسته می‌کند. این چالش‌ها شامل مواردی چون فقدان فرصت‌های اجرایی، مشکلات آموزشی، و عدم وجود شبکه‌های حمایتی پایدار است.
در کنار دیدگاه‌های آقای افشارنیا، تأکیدات آقای احمد صدری، پژوهشگر موسیقی نواحی، تصویری کامل‌تر و عمیق‌تر ارائه می‌دهد. ایشان بر موارد زیر تأکید دارند. ارزش‌گذاری اجراها: تفکیک ارزش‌گذاری اجراها بر اساس معیارهای فنی (مانند صحت نت‌خوانی، دقت ریتمیک) و محتوایی (مانند بیان احساسی، انتخاب اثر، نوآوری).
تمایز تکنیک و حس: توجه به توازن میان مهارت فنی و بیان احساسی در اجرا، چرا که صرفاً تکنیک بالا بدون حس کافی، اجرای هنری را ناقص می‌گذارد.
موسیقی به مثابه موجودی زنده: نگاه به موسیقی به عنوان یک پدیده پویا، خلاق و در حال تحول که نیازمند نوآوری و تطبیق با زمان است، نه صرفاً حفظ سنت.
نقش انتقال فرهنگی: اهمیت موسیقی در انتقال میراث فرهنگی، هویت ملی و ارزش‌های معنوی از نسلی به نسل دیگر.
رسالت دوگانه جشنواره: تأکید بر نقش جشنواره در حفظ اصالت موسیقی سنتی در کنار ظرفیت نوآوری و خلاقیت، یعنی بالانس میان پاسداشت ریشه‌ها و حرکت به سمت آینده.
ابعاد سیاست‌گذاری و پشتیبانی دولتی
دیدگاه‌های آقای بابک رضایی نیز با تمرکز بر حمایت‌های نهادی و چشم‌اندازهای اجرایی وزارتخانه، ابعاد سیاست‌گذاری و پشتیبانی دولتی از جشنواره و هنرمندان جوان را روشن می‌سازد. این دیدگاه‌ها، جنبه‌های مدیریتی، حمایتی و برنامه‌ریزی کلان را پوشش می‌دهند.
جشنواره ملی موسیقی جوان، علی‌رغم چالش‌های متعدد در حوزه آموزش، اجرا و حمایت از هنرمندان، و با پشتوانه حمایت‌های نهادی و تلاش برای ارتقای کیفی، همچنان به عنوان یکی از مهم‌ترین بسترهای رشد و معرفی استعدادهای جوان موسیقی سنتی عمل می‌کند. این جشنواره، آینه‌ای است که توانمندی‌ها و نیازهای نسل نوظهور موسیقی را به تصویر می‌کشد.
تلفیق نگاه‌های عملی و اجرایی آقای افشارنیا، تحلیل‌های عمیق‌تر آقای صدری، و برنامه‌ریزی‌های حمایتی آقای رضایی، ضرورت توجه به آموزش اصولی در سطوح پایه و تخصصی، فراهم آوردن فرصت‌های اجرایی پایدار برای هنرمندان جوان، و ایجاد سیستم‌های حمایتی منسجم و بلندمدت را برای تضمین آینده موسیقی سنتی و شکوفایی استعدادهای این حوزه گوشزد می‌کند.
هجدهمین جشنواره ملی موسیقی جوان، به دبیری حمیدرضا اردلان، رویدادی است که امید است با درک عمیق‌تر از نیازها و چالش‌های هنرمندان، گام‌های موثرتری در جهت اعتلای موسیقی سنتی ایران بردارد. این جشنواره تا 26 شهریور ماه سال جاری در تالار رودکی تهران برگزار می‌شود و فرصتی ارزشمند برای جامعه موسیقی برای ارزیابی وضعیت و برنامه‌ریزی آینده است.
∎