به گزارش خبرگزاری ایمنا، گردشگری جنگ، شاخه‌ای از گردشگری فرهنگی و تاریخی است که بر بازدید از مکان‌های مرتبط با جنگ، یادمان‌های شهدا، موزه‌ها و مناطق عملیاتی استوار است. این نوع گردشگری، تنها بازدیدی گذرا از آثار و مکان‌ها نیست، بلکه نوعی روایت‌گری زنده از تاریخ محسوب می‌شود.
بازدیدکننده با ورود به خانه یک فرمانده شهید، یا قدم زدن در کنار خاکریزهای به جا مانده از دوران دفاع مقدس، می‌تواند بخش‌هایی از زندگی، تفکر و روحیه نسلی را درک کند که با ایثار و جانفشانی، آینده این سرزمین را رقم زدند.
گردشگری جنگ، دو کارکرد اساسی دارد؛ نخست، کارکرد فرهنگی و هویتی که موجب حفظ تاریخ، انتقال ارزش‌ها و ایجاد پیوند عاطفی میان نسل‌ها می‌شود؛ دوم، کارکرد اقتصادی و اجتماعی که با جذب گردشگر داخلی و خارجی، به رونق شهرها کمک می‌کند. در بسیاری از کشورها، از جمله فرانسه با موزه‌های جنگ جهانی یا ویتنام با یادمان‌های جنگ، این شاخه گردشگری به‌عنوان یکی از منابع مهم درآمدی و فرهنگی شناخته می‌شود.
نمونه‌های موفق در ایران
در ایران نیز، تجربه‌های موفقی در زمینه گردشگری جنگ وجود دارد. برخی استان‌ها توانسته‌اند با احیای خانه شهدا و فرماندهان دفاع مقدس، مکان‌هایی زنده برای بازدید عموم ایجاد کنند. منزل شهید مهدی زین‌الدین در قم، نمونه‌ای شاخص است که امروز به موزه‌ای کوچک اما الهام‌بخش تبدیل شده است. بازدیدکنندگان در این خانه، نه‌تنها با زندگی ساده و بی‌پیرایه یک فرمانده جوان آشنا می‌شوند، بلکه با اسناد، عکس‌ها و روایت‌هایی مواجه می‌شوند که روحیه ایثار و جهاد را به نمایش می‌گذارد.
نمونه دیگر، منزل شهید محمد بروجردی در لرستان است. این مکان نیز با تبدیل شدن به موزه، محلی برای روایت زندگی و نقش‌آفرینی یکی از چهره‌های برجسته دفاع مقدس بدل شده است. چنین اقداماتی نشان داده که خانه‌های شهدا ظرفیت بالایی برای تبدیل شدن به کانون‌های فرهنگی و آموزشی دارند؛ کانون‌هایی که علاوه بر بازدیدکنندگان داخلی، می‌توانند مورد توجه گردشگران خارجی نیز قرار گیرند و تصویری واقعی‌تر از فرهنگ مقاومت ایران ارائه دهند.
با وجود این نمونه‌های موفق، بسیاری از ظرفیت‌ها همچنان مغفول مانده‌اند. در شهرهای مختلف کشور، خانه‌ها و اماکن مرتبط با شهدای بزرگ وجود دارد که هنوز در قالب گردشگری جنگ احیا نشده‌اند. این در حالی است که چنین مکان‌هایی می‌توانند مکملی ارزشمند برای یادمان‌های رسمی و موزه‌های دفاع مقدس باشند.
به‌عنوان نمونه، در اصفهان شهری که در دوران دفاع مقدس بیشترین شهید را تقدیم کرده و فرماندهان برجسته‌ای پرورش داده است، مکان‌های شاخصی وجود دارد که نه تنها به موزه یا مرکز بازدید عمومی تبدیل نشده‌اند؛ بلکه حتی از وراث یا مالکان خریداری نشده‌اند و مکانی مانند منزل شهید عبدالرسول زرین معروف به صیاد خمینی که این شهید با دستان خود این خانه را بنا کرده بود، تخریب شد.
منزل شهید حسین خرازی، فرمانده لشکر ۱۴ امام حسین (ع)، منزل شهید ردانی‌پور، منزل پدری شهید زاهدی که به‌عنوان «شهید قدس» شناخته می‌شود و همچنین سردخانه‌ای در رهنان که شهدای اصفهان برای شناسایی به آنجا برده می‌شدند، از جمله ظرفیت‌هایی هستند که می‌توانند به مردم معرفی شوند و در کنار نشانه‌گذاری و ایجاد نمادهایی از نقاط تأثیرگذار در دفاع مقدس به مراکز گردشگری جنگ تبدیل شوند. همانطور که معراج شهدای شهر مشهد مقدس ثبت ملی شده و مورد بازدید عموم قرار گرفته است.
این مکان‌ها، تنها خانه یا بناهای قدیمی نیستند؛ هر کدام روایتگر بخشی از تاریخ و حامل بار عاطفی و فرهنگی بزرگی برای جامعه هستند.
ضرورت ورود نهادهای مسئول
احیای این ظرفیت‌ها نیازمند همکاری جدی نهادهای مختلف است. شهرداری‌ها می‌توانند با تملک و بازسازی این مکان‌ها، زیرساخت‌های ثبت، معرفی و گردشگری را فراهم کنند. سازمان میراث فرهنگی و گردشگری نیز نقش مهمی در ثبت و حفاظت از این اماکن دارد. در کنار آن، مجموعه‌های مرتبط با حفظ و نشر آثار دفاع مقدس می‌توانند با جمع‌آوری اسناد، عکس‌ها و روایت‌ها، این خانه‌ها را به موزه‌هایی زنده و پویا تبدیل کنند.
عدم توجه به این ظرفیت‌ها، به معنای از دست دادن فرصت‌های بزرگ فرهنگی و اجتماعی است. در شرایطی که نسل جوان فاصله بیشتری با فضای دفاع مقدس پیدا کرده، ایجاد چنین فضاهایی می‌تواند بستری ملموس برای انتقال ارزش‌ها باشد؛ فضایی که نسل امروز بتواند بدون واسطه، با تاریخ و هویت خود روبه‌رو شود.
گردشگری جنگ، تنها روایت گذشته نیست، بلکه سرمایه‌ای برای آینده است. اگر خانه‌ها و یادمان‌های شهدا به بخشی از زندگی شهری امروز ما تبدیل شوند، علاوه بر زنده نگه داشتن یاد و خاطره شهیدان، می‌توانند به الگویی فرهنگی، آموزشی و حتی اقتصادی برای کشور تبدیل شوند.
تجربه‌های موفق در قم، لرستان و مشهد نشان داده که این مسیر شدنی است؛ کافی است عزم و اراده‌ای جدی از سوی شهرداری‌ها، متولیان میراث فرهنگی و نهادهای مرتبط با دفاع مقدس شکل گیرد تا ظرفیت‌های مغفول، جان تازه‌ای بگیرند و به بخشی زنده از حافظه جمعی جامعه تبدیل شوند.