به گزارش خبرنگار ایلنا، فیلم سینمایی «غیبت موجه» به کارگردانی عباس رافعی این روزها در سینماهای کشور در حال اکران است. رافعی این فیلم را در سال ۱۴۰۰ ساخت که حالا پس از ۴ سال اکران شده و از جمله فیلم‌های اجتماعی در حال اکران است.
در فیلم «غیبت موجه» ابوالفضل پورعرب، میترا حجار، امیررضا دلاوری، علی اوجی، سام نوری، حسن زارعی و احمدرضا اسعدی ایفای نقش کرده‌اند. قصه این فیلم در یک هنرستان روایت می‌شود که در آن زنی مدعی گم شدن فرزندش می‌شود و در پی آن ماجراهایی پدید می‌آید.
به بهانه اکران «غیبت موجه» با عباس رافعی گفت‌وگویی داشتیم که در ادامه مشروح آن را از نظر می‌گذرانید:
«غیبت موجه» چگونه شکل گرفت؟
اواخر سال ۱۳۹۹ و اوایل ۱۴۰۰ در دوران شیوع ویروس کرونا بود که فیلمبرداری این اثر را شروع کردیم و شیوع ویروس کرونا در انتخاب فیلمنامه و شکل فیلمسازی و ساختار متن اثر تأثیر گذاشت. ما باید حتماً در محیطی قابل کنترل و با فیلمنامه‌ای تک لوکیشن کار می‌کردیم که بتوانیم لوکیشن را ضدعفونی کنیم و کل قصه را در یک لوکیشن تجمیع کردیم.
«غیبت موجه» به دورانی می‌پردازد که همه مدارس غیرحضوری شده‌اند و افرادی از این وضعیت و خالی بودن فضای مدرسه دست به سودجویی و سوءاستفاده می‌زنند.
به دلیل شیوع کرونا فیلمنامه را تغییر دادید؟
در حقیقت ما برای فیلمنامه‌ای به نام «شکست زمان» پروانه ساخت گرفته بودیم که قصد داشتیم این فیلم را بسازیم. «شکست زمان» اثر پر لوکیشنی بود که وقتی کرونا در کشور شایع شد دیگر امکان ساختش فراهم نبود. ما با عوامل تولید قرارداد بسته بودیم و به همین دلیل تصمیم گرفتیم که فیلمنامه دیگری کار کنیم که آن زمان طرح «غیب موجه» نوشته شده بود و به دلیل ویژگی‌هایی که داشت امکان ساختش هم فراهم بود.
یعنی با پروانه ساخت «شکست زمان» فیلم «غیبت موجه» را ساختید؟
خیر، ما آن زمان که آقای طباطبایی‌نژاد معاون نظارت و ارزشیابی بود، از ساخت «شکست زمان» انصراف دادیم و برای فیلم «غیبت موجه» درخواست پروانه ساخت کردیم.
چرا هیچوقت «شکست زمان» را نساختید؟
پس از گذر زمان به این نتیجه رسیدیم که فیلم «شکست زمان» باید در همان تاریخ ساخته می‌شد و در آن زمان جذاب بود و احتمالاً امروز نمی‌تواند برای مخاطب جذابیت چندانی داشته باشد. بعضی از فیلم‌ها تاریخ و زمان بر آن‌ها خدشه وارد نمی‌کند؛ این فیلم‌ها معمولاً به موضوعات همیشگی بشری مثل عشق، تنفر، ایثار و... می‌پردازند که مفاهیمی ازلی و ابدی هستند اما برخی فیلمنامه‌ها مربوط به شرایط روز جامعه هستند و باید در زمان خودشان ساخته شوند که فکر می‌کنم «شکست زمان» حاوی این ویژگی بود و فیلم «غیبت موجه» هم چنین ویژگی دارد.
یعنی معتقد هستید که گذر زمان بر امکان ارتباط مخاطب با «غیبت موجه» تأثیر گذاشته است؟
بله ما در این فیلم اشاره‌ای به وضعیت جامعه در زمان شیوع کرونا داشتیم. زمان همه‌گیری این ویروس شرایط خاصی بر جامعه حاکم بود که مربوط به همان زمان و دغدغه‌های همان تاریخ می‌شد و فیلم به نوعی روایتگر واکنش‌ها به این بیماری ناشناخته است و حالا که دیگر کرونا برای ما ناشناخته نیست و آن زمان را هم پشت سر گذاشته‌ایم طبیعتاً فیلم جذابیت قبل را ندارد.
متأسفانه توقیف فیلم و جلوگیری از اکران آن در زمان مناسب باعث شد که «غیبت موجه» آسیبی جدی در ارتباط با مخاطب متحمل شود.
چرا فیلم چهار سال توقیف شد؟
توقیف این اثر به زمان استقرار دولت آقای روحانی مربوط می‌شود، مسئولان وزارت ارشاد در شورای پروانه نمایش تعبیرهایی از «غیبت موجه» داشتند که باعث شد اصلاحات بسیاری به فیلم وارد کنند. مثلاً معتقد بودند که منظور از مدرسه در این فیلم جمهوری اسلامی است و مدیر هم ریاست جمهوری است.
ما درباره این برداشت‌ها با مسئولان وقت صحبت کردیم اما متقاعد نشدند و قرار شد که ما اصلاحاتی انجام دهیم که اصلاحات صورت گرفت اما با تغییر رئیس جمهور و به تبع آن تغییر اعضای شورای پروانه نمایش، دولت قبل فیلم را کاملاً غیر قابل پخش اعلام کرد و با وجود اصلاحات صورت گرفته اجازه ندادند «غیبت موجه» اکران شود تا اینکه دولت دوباره عوض شد و در دولت جدید و البته با مدیری از دولت قبل پیش از اینکه آقای سهرابی از مرکز نظارت و ارزشیابی آثار بروند مجوز نمایش صادر شد.درواقع این فیلم در سه شورا و سه دولت مورد بازبینی قرار گرفت.
چند درصد از فیلم کوتاه شد؟
حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد از «غیبت موجه» سانسور شد. خوشبختانه می‌بینیم برخی فیلم‌ها که سال‌ها توقیف بودند فرصت اکران پیدا کرده‌اند اما دولت جدید هم حاضر نشد که میزان ممیزی‌ها کم‌تر شود و گفتند که فیلم باید با همان ممیزی‌ها به نمایش در بیاید.
معمولاً در فیلم‌هایی که لوکیشن به عنصر مهمی در قصه تبدیل می‌شود، برداشت‌های انتزاعی هم مطرح خواهد شد. آیا واقعاً از مدرسه استفاده استعاری داشتید؟
بله قطعاً همینطور است. ما در این قصه با مدرسه‌ای مواجه هستیم که مصادره شده و حالا کسانی آن را در دست دارند که هر کس به نحوی مشغول سوءاستفاده از این مدرسه است. متأسفانه حتی امکان انتقاد با عناصر استعاری نیز وجود ندارد و در این فیلم حذفیاتی در نظر گرفتند که اثر را چند پاره کرده و نه تنها خیلی از مفاهیمی که من مدنظر داشتم از بین رفته است بلکه ممکن است مخاطب متوجه وجود برخی قصه‌ها و موضوعات در فیلم نشود.
ما با مدرسه‌ای مواجه هستیم که چاه‌های فاضلابش دچار گرفتگی شده و حالا در این وضعیت که باید به آن رسیدگی شود دنبال نقشه مدرسه هستند تا چاه‌ها را پیدا کنند و از طرفی مدیر مدرسه سعی دارد زمین آن را چند تکه کند و به یک مشتری خارجی آن را بفروشد. مخاطب متوجه برخی استعاره‌ها می‌شود اما متأسفانه برخی استعاره‌ها را در فیلم حذف کرده‌اند و من نمی‌دانم چه ایرادی دارد که یک فیلمساز به این شکل ضعف‌ها و اشتباهات مدیریتی را مورد انتقاد قرار دهد.
آیا شخصیت زن هم در این فیلم یک شخصیت انتزاعی است یا شخصیتی کاملاً برآمده از واقعیت‌های اجتماعی؟
این شخصیت به عنوان زنی که خود را مادر معرفی می‌کند اما مادر نیست را از جامعه برداشته‌ام، زنی که می‌خواهد با جوانی ارتباط داشته باشد که آن جوان را مطابق میل خود پرورش دهد و مثل یک تخته سفید هر آنچه که خودش می‌خواهد روی آن بنویسد.
به نظر من این معضل است که جامعه امروز به آن مبتلا شده، زنانی که به دنبال مردانی می‌گردند که فاصله سنی زیادی با آن‌ها دارند و از آن‌ها بسیار کم‌سن‌تر هستند. این زنان معمولاً تصورشان بر این است که از این طریق می‌توانند زندگی سالم و خوبی داشته باشند و به دنبال یک تفریح هستند اما دستیابی به آنچه که در ذهن دارند غیرممکن است و آینده‌ای اینگونه شکل نمی‌گیرد. من این معضل را در جامعه امروزمان بسیار زیاد و پر رنگ می‌دانم، زنانی که با مردان کم سن و سال ارتباط برقرار می‌کنند یا جوانانی که به دنبال زنان مسن اما ثروتمند هستند.
پرداختن به این موضوع نوعی تابوشکنی است، کسی درباره این معضل فیلم نمی‌سازد و اگر تا الآن هم در برخی فیلم‌ها به آن پرداخته‌اند موضوعی فرعی بوده اما موضوع اصلی «غیبت موجه» همین مسئله است. به نظر من فقر اقتصادی موجب شکل‌گیری چنین معضلاتی در جامعه می‌شود و به مرور اخلاق را هم از بین می‌برد و ما باید بیشتر به این مسائل توجه کنیم و در فیلم‌هایمان به آن بپردازیم.
من در این فیلم بارها خودسانسوری کردم اما سعی کردم در وهله اول داستانی روایت کنم و در لایه‌های زیرین این داستان مفاهیمی را به مخاطب انتقال دهم.
اگر «غیبت موجه» را امروز پس از ۴ سال بسازید باز هم به همین شکل خواهید ساخت؟
اگر امروز این فیلم را می‌ساختم سعی می‌کردم وارد روابط آدم‌هایی شوم که در قصه می‌بینیم. ما در این داستان چند نفر را به صورت همزمان معرفی می‌کنیم و من اگر امروز «غیبت موجه» را می‌ساختم سعی می‌کردم بر شخصیت‌ها متمرکزتر شوم چون الآن فیلم را کمی شلوغ می‌دانم.
شخصیت‌های فیلم بسیار زیاد هستند و من این نقد را می‌پذیرم که وضعیتی آشفته و شلوغ در لوکیشن فیلم وجود دارد.
آیا از شرایط اکران رضایت دارید؟
هیچ رضایتی ندارم، فیلم در شرایط مساعدی اکران نشد، هیچ تبلیغاتی نداشتیم و اصلاً کسی متوجه نشد که این فیلم اکران شده است. متأسفانه ما به بدنه قدرت و رانت در تبلیغات و سینما وصل نیستیم، شانس چندانی هم برای دیده شدن و فروش نداریم و مجبور هستیم که این مسیر را خودمان به تنهایی پیش برویم. امیدواریم در اکران آنلاین این فیلم بیشتر دیده شود.