به گزارش خبرنگار خبرگزاری آنا، کتاب «متولد کوچه ۵۳» به قلم مصطفی زمانی‌فر، خاطرات حاج حسن امین از جهادگران جهاد سازندگی در سال‌های دفاع مقدس را در ۲۹۴ صفحه روایت می‌کند.
این اثر را که انتشارات سوره مهر به‌تازگی منتشر کرده است، می‌توان قدمی دیگر در حوزه تاریخ شفاهی دانست که نویسنده آن تلاش کرده با ثبت و ضبط خاطرات یکی از جهادگران دفاع مقدس، به روایت تصویری کلی از عملکرد جهاد سازندگی در آن دوران بپردازد.
زمانی‌فر با مصاحبه‌های طولانی و صرف چندین‌سال وقت برای گردآوری اطلاعات و نگارش این کتاب و استفاده از قلمی روان، امتیازی مثبت به کتاب خود بخشیده است تا خواندن تاریخ و کتابی زندگی‌نامه‌ای برای مخاطب، سخت و کسل‌کننده نباشد. همچنین، کتاب «متولد کوچه ۵۳»، فرهنگ جهادی سال‌های جنگ را به مخاطب امروز نشان می‌دهد تا جهادگران تازه‌نفس با بهره‌گیری از تجارب جهادگران کارآزموده، به عرصه فعالیت بیایند.
به مناسبت هفته دفاع مقدس با مصطفی زمانی‌فر، نویسنده این کتاب گفت‌وگویی داشته‌ایم که می‌توانید این مطلب را در ادامه بخوانید:
چرا کار در حوزه تاریخ شفاهی مهم است؟
چون تاریخ شفاهی یک رشته از تاریخ است که جزئیات وقایع را به‌صورت کامل بیان می‌کند و از دلِ افراد شاهد ماجرا به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم به شرح جزئیات می‌پردازد؛ پس می‌تواند مهم باشد. همچنین در حوزه دفاع مقدس ما اکنون توجه داریم به تاریخ شفاهی؛ چراکه توانسته است خیلی از وقایع دفاع مقدس را به‌صورت تقریبا کامل منتقل کند؛ بنابراین تاریخ شفاهی منطبق بر واقعیات است.
خیلی‌وقت‌ها تاریخ شفاهی به‌صورت مستقیم از شاهدان یک ماجرا نقل می‌شود و در قالب مصاحبه و پرسش و پاسخ، جریان تاریخ شفاهی جلو می‌رود؛ بنابراین می‌شود از راوی آن ماجرای تاریخی، خیلی از موارد را به‌صورت جزئی پرسید. علاوه‌بر این، به سراغ بقیه شاهدان ماجرا و راویان آن واقعه رفت و از آنها جزئیات بیشتری را طلب کرد و بخواهیم که به تکمیل آن واقعه و ماجرای تاریخی کمک کنند.
فرهنگ جهادی تعریف‌های متفاوتی می‌تواند داشته باشد. تعریف شما از آن چیست؟
در طول تاریخ ایران و خصوصاً در دوران بعد از انقلاب اسلامی، خیلی از کار‌های ما در قالب کار جهادی گنجید؛ یعنی اینکه جدا از قالب‌های معمول، با صرف وقت بیشتر و با فکر و برنامه‌ریزی دقیق توانستیم بسیاری از مشکلاتی را که در نگاه اول شاید حل‌شدنی نبودند، حل کنیم. فرهنگ جهادی هم در اصل یعنی اینکه ما در حوزه فرهنگ با یک رویه غیرمعمول و با یک رویکرد جهادی، خیلی از مقوله‌ها را حل کنیم که می‌بینیم در حوزه کتاب و مخصوصا تألیفات دفاع مقدس، یک نوع فرهنگی درست شد که تقریبا همین فرهنگ جهادی است و ما توانستیم آثار و تألیفات بسیاری در این زمینه داشته باشیم.
به نظر من، جدای از کیفیت آثار، شکل تألیف آنها و حجم آثاری که در حوزه دفاع مقدس کار شده، به‌نوعی کار جهادی است. ما می‌توانیم این را وصل کنیم به فرهنگ جهادی در ارگانی انقلابی مثل جهاد سازندگی که می‌بینیم علی رقم اینکه کار‌های زیادی را در سال‌های دفاع مقدس انجام داده‌اند، به‌نوعی هم فرهنگ خاصی را در بین خود دارند که آدم‌های بسیار سرحالی هستند، بسیار شاداب‌اند و در عین اینکه جمع‌های بسیار صمیمی و خوبی دارند، کارشان را هم به بهترین شکل انجام می‌دهند. این مقوله‌ها را می‌شود به این صورت با هم مرتبط دانست؛ چراکه فرهنگ جهادی بسیار گسترده است و می‌شود آن را به حوزه‌های مختلف تعمیم داد.
درباره نقش جهادگران در دوران دفاع مقدس چقدر کار تولید شده و آیا گفته‌ها و نوشته‌ها راضی‌کننده است برای ثبت در تاریخ؟
تعداد آثاری که به نقش جهادگران در سال‌های دفاع مقدس مرتبط است، شاید به آن شکل زیاد نباشد؛ یعنی با توجه به حجم کاری که عزیزان جهادگر یا سنگرسازان بی‌سنگر در طول سال‌های دفاع مقدس داشتند، شاید کمتر نویسندگان به این سمت رفتند یا ارگان‌های زیربط به آن توجه کردند که نقش جهاد را نشان دهند.
البته ما تألیفاتی داشته‌ایم در ارتباط با عملکرد جهاد سازندگی در سال‌های دفاع مقدس و آن حماسه‌هایی که داشته‌اند یا زندگی‌نامه فرماندهان جهاد که در رده بالای جهاد سازندگی بوده‌اند، فرماندهان شهید این ارگان انقلابی و البته خاطرات جهادگرانی که در جای‌جای کشورمان و میهن عزیز اسلامی مشغول خدمت بودند؛ اما به نظر من این حجم از کار، کم است و ظرفیت و فضای بسیار زیادی وجود دارد که ما به این سمت برویم و برای عزیزان جهادگر کار کنیم، برای شهدای جهادگر کار کنیم و آنها را به بقیه بشناسانیم.
شاید بتوان گفت که تاکنون ۱۰ درصد از فعالیت‌هایی که جهاد در سال‌های دفاع مقدس داشته است، به جامعه شناسانده شده و ظرفیت زیادی هست و خیلی جای کار وجود دارد. امیدواریم که کار‌هایی مثل کتاب «متولد کوچه ۵۳» نمونه و الگویی باشد تا دیگران هم تشویق شوند و به این سمت بیایند که خاطرات عزیزان جهادگر را به‌صورت مکتوب درآورند.
حاج‌حسن امین را چطور مردی دیدید؟
راوی کتاب «متولد کوچه ۵۳» یعنی حاج حسن امین، شخصیتی متین و بسیار باوقار است و البته خاص. زمانی که من با او آشنا شدم خیلی تمایل نداشت که دیده شود (حمل بر خودستایی نشود یا بحث این نباشد که می‌خواهد خود را مطرح کند.) در نهایت، با توجه به صحبت‌هایی که با او شد، پذیرفت که خاطراتش در قالب یک کتاب منتشر شود.
او چهره‌ای فرهنگی و تحصیل‌کرده است و بسیار به کتاب و کتاب‌خوانی علاقه دارد. حاج حسن امین کسی است که در هر لحظه که نیاز بوده در هر سنگر حضور داشته؛ مثل سنگر دفاع مقدس، سنگر جهاد سازندگی، سنگر علم و دانش که تا مقطع کارشناسی ارشد تحصیل کرده است و به حوزه تفسیر قرآن و نهج‌البلاغه هم وارد شده و اکنون مشغول چنین فعالیتی است. همچنین حاج حسن، درس طلبگی خوانده و تا نهایتِ این کار هم تقریبا رفته است؛ بنابراین می‌بینیم که در حوزه‌های مختلفی که توانسته انجام وظیفه کند به‌هیچ‌وجه کوتاهی نکرده و به‌این‌دلیل، شخصیت او برایم جامع و خاص است.
به نظر من باز هم می‌توان به شخصیت حاج حسن امین پرداخت؛ چون چنین ظرفیتی دارد. با توجه به ظرفیت کتاب «متولد کوچه ۵۳»، ما توانستیم بخش‌هایی از شخصیت، زندگی او و عملکردش در جهاد سازندگی را منعکس کنیم.
انجام مصاحبه‌ها در جلسات طولانی چه چالش‌ها و مزایایی داشت؟
طبیعی است که اگر ما بخواهیم جزئیات ماجرا‌ها را بدانیم باید در جلسات مصاحبه نکات بیشتری مطرح کنیم و سؤال‌های بیشتری از راوی بپرسیم. این کار کمک می‌کند که وقتی آن خاطره در کتاب می‌آید، جذابیت بیشتری داشته باشد و کشش بیشتری برای خواننده ایجاد کند؛ به‌این‌دلیل نظر من است که هر چقدر راوی جزئیات بیشتری از وقایع بگوید، می‌تواند کمک بیشتری به جذاب‌ترشدن کتاب کند.
خاطره‌ای دارید از حضور در اتاق کتابخانه حاج‌حسن امین و مصاحبه با او؟ کتاب‌خوان بودن ایشان چه تفاوتی در روند مصاحبه و صحبت‌هایی که می‌شنیدید ایجاد کرده بود؟
زمانی که ما وارد فضای کتابخانه شخصی آقای امین شدیم و با چند هزار کتاب روبه‌رو شدیم، برایمان خیلی جذابیت داشت و اینکه مکان مصاحبه‌ها را هم همان‌جا قرار دادیم، خیلی خوب بود؛ یعنی در یک فضای فرهنگی کار مصاحبه را انجام‌دادن، باعث می‌شد احساس بهتری داشته باشیم و کار به شکل بهتری پیش برود.
اینکه حاج حسن به کتاب علاقه‌مند بوده و خودش آدم کتاب‌خوانی است، باعث می‌شد بر خیلی از اتفاقاتی که ما قرار بود راجع‌به آنها سؤال کنیم، مسلط باشد و بحث‌های تاریخی را می‌دانست و اطلاعات خوبی داشت در مورد وقایع مختلفی که کشورمان در سال‌های مختلف پس از انقلاب با آن روبه‌رو بوده است؛ بنابراین ما می‌توانستیم کار را راحت‌تر جلو ببریم.
چرا کار‌هایی مانند پروژه این کتاب، چند سال طول می‌کشد؟
به نظر من تا حدود زیادی طبیعی است؛ چراکه باید جلسات مصاحبه را با صبر و حوصله انجام داد، مصاحبه‌های تکمیلی را که نیاز است، گرفت و بعد از آن هم در مدت زمانی که کتاب نوشته می‌شود، نویسنده باید جزئیات زیادی را از راوی و اطرافیان مرتبط به او دریافت کند. او باید جزئیات خیلی از وقایع را بررسی کند، مطالعه داشته باشد و پژوهش‌هایی را در این حوزه انجام دهد تا کار به نحو احسن تکمیل شود.
پس، یک نوشتن ساده نیست و ما باید به همه جوانب کار دقت کنیم. علاوه‌بر اینکه کتاب باید یک روایت جذاب داشته باشد، بایستی مطالبش هم دقیق و صحیح باشد؛ به‌این‌دلیل، گرفتن یک خروجی خوب و استفاده از آن، به زمان مناسب نیاز دارد که حالا بستگی به شرایطی که پیش می‌آید ممکن است این زمان کم یا زیاد شود. به نظر من کاری که می‌خواهیم ماندگار شود باید باکیفیت باشد و این امر هم مستلزم گذشت زمان و لحاظ‌کردن زمان مناسب روی آن است.
انتهای پیام/