به گزارش خبرگزاری ایمنا، آلودگی نوری پدیده‌ای است که در دنیای مدرن امروز به یکی از چالش‌های شهرها تبدیل شده است؛ در ایران با رشد سریع شهرنشینی و توسعه زیرساخت‌ها، این معضل به تدریج در حال گسترش است و آسمان شب را به دنیایی از نورهای مصنوعی و درخشان تبدیل کرده است.
در شهرهای بزرگ ایران، همچون تهران، مشهد و اصفهان آلودگی نوری به وضوح قابل مشاهده است؛ خیابان‌های پرنور و تابلوهای تبلیغاتی درخشان، به جای آنکه حس آرامش و سکوت شب را به ارمغان بیاورند، فضایی شلوغ و آشفته ایجاد می‌کنند.
آلودگی نوری تنها یک مسئله زیبایی‌شناختی نیست، بلکه این پدیده تأثیرات مخربی بر سلامت انسان و محیط زیست دارد، زیرا نورهای مصنوعی که در شب به‌طور مستمر وجود دارند، می‌توانند ساعت بیولوژیک بدن انسان را مختل کنند، قرار گرفتن در معرض نورهای شدید به‌ویژه نور آبی در شب، می‌تواند تولید هورمون ملاتونین را کاهش دهد؛ این هورمون به تنظیم خواب و بیداری کمک می‌کند و کاهش سطح آن می‌تواند به اختلالات خواب، اضطراب و افسردگی منجر شود.
این پدیده حتی بر فعالیت‌های فیزیولوژیک بسیاری از حشرات، پرندگان، پستانداران و خزندگان تأثیر می‌گذارد، حتی مقدار کمی از نور مصنوعی می‌تواند فعالیت‌های طبیعی آنها را مختل کند.
کارشناسان آلودگی نوری تأکید می‌کنند که یکی از بهترین راهکارها برای کاهش آلودگی نوری، استفاده از لامپ‌هایی است که تنها زمین را روشن کنند و نور به سمت آسمان نرود؛ تغییر زاویه نصب چراغ‌ها و استفاده از لامپ‌های استاندارد می‌تواند تأثیر قابل توجهی در کاهش این معضل داشته باشد؛ در حال حاضر بسیاری از چراغ‌های خیابان‌ها بین ۱۰ تا ۴۰ درصد نور خود را به سمت آسمان می‌تابانند که این مقدار بسیار زیاد است.
اصفهان، با تاریخ و فرهنگ غنی خود، به‌عنوان یکی از زیباترین شهرهای ایران شناخته می‌شود، اما در سال‌های اخیر آلودگی نوری به یکی از معضلات این شهر نیز تبدیل شده است، در حالی که اصفهان به خاطر معماری تاریخی و زیبایی‌های طبیعی‌اش مشهور است، نورهای مصنوعی و آلودگی نوری به تدریج در حال تخریب این زیبایی‌ها هستند.
در شب‌های اصفهان، به جای آنکه ستاره‌ها در آسمان بدرخشند، نورهای خیره‌کننده خیابان‌ها و ساختمان‌ها، آسمان را پوشانده و فرصتی برای تماشای زیبایی‌های آسمان شب باقی نمی‌گذارند، این وضعیت نه تنها بر روی گردشگری تأثیر منفی می‌گذارد، بلکه بر روحیه و احساسات ساکنان نیز تأثیرگذار است.
مسئولان شهری اصفهان برای مقابله با این معضل، برنامه‌ای جامع را در پیش گرفته‌اند، این برنامه شامل جایگزینی لامپ‌های قدیمی با لامپ‌های ال‌ای‌دی است که دارای لنزهای خاصی هستند و تابش نور را تنها به سمت سطح زمین هدایت می‌کنند.
این اقدام علاوه بر کاهش آلودگی نوری، به بهبود کیفیت نور در معابر و صرفه‌جویی در مصرف انرژی نیز کمک می‌کند، همچنین استفاده از نرم‌افزارهای پیشرفته برای طراحی و مدیریت نورپردازی، امکان کنترل دقیق روشنایی معابر را فراهم می‌کند؛ این سیستم‌های هوشمند می‌توانند در ساعات کم‌تردد، توان چراغ‌ها را کاهش دهند و در نیمه‌شب‌ها، بخشی از چراغ‌ها را خاموش کنند، این اقدامات، نشان‌دهنده عزم جدی شهر اصفهان برای کاهش آلودگی نوری و حفظ محیط زیست است.
برنامه‌ای جامع برای کاهش آلودگی نوری در اصفهان داریم
حمید قنادنیا، مدیرعامل سازمان زیباسازی شهرداری اصفهان با اشاره به معضل آلودگی نوری در این کلان‌شهر اظهار می‌کند: بخش عمده‌ای از این مشکل ناشی از سیستم‌های روشنایی معابر است؛ استفاده از لامپ‌های قدیمی، به‌ویژه لامپ‌های سدیمی که نور را به سمت بالا و پایین منتشر می‌کنند، از عوامل اصلی ایجاد آلودگی نوری در اصفهان به شمار می‌رود.
وی می‌افزاید: برای مقابله با این چالش، شهرداری اصفهان برنامه‌ای جامع را برای جایگزینی لامپ‌های قدیمی با لامپ‌های ال‌ای‌دی آغاز کرده است.
مدیرعامل سازمان زیباسازی شهرداری اصفهان ادامه می‌دهد: این لامپ‌های جدید دارای لنزهای خاصی هستند که تابش نور را به سمت سطح زمین هدایت کرده و از تابش نور به آسمان جلوگیری می‌کنند، این اقدام نه تنها به کاهش آلودگی نوری کمک می‌کند، بلکه کیفیت نور در معابر را بهبود بخشیده و در مصرف انرژی نیز صرفه‌جویی قابل توجهی ایجاد می‌کند.
قنادنیا تأکید می‌کند: یکی از ویژگی‌های بارز این پروژه‌ها، استفاده از نرم‌افزارهای پیشرفته برای طراحی و مدیریت نورپردازی است، این نرم‌افزارها قادر به محاسبه دقیق شدت و زاویه تابش نور هستند و به این ترتیب چراغ‌ها به بهینه‌ترین حالت ممکن نصب و تنظیم می‌شوند؛ بر اساس داده‌های این نرم‌افزارها، توان چراغ‌ها می‌تواند به گونه‌ای تنظیم شود که در هر نقطه از شهر، مقدار نور مناسبی تأمین شود و از ایجاد خیرگی و هدررفت انرژی جلوگیری شود.
وی به سیستم‌های هوشمند کنترل روشنایی معابر اشاره می‌کند که امکان تنظیم دقیق روشنایی را فراهم می‌کنند، به عنوان مثال در ساعات پیک تردد، چراغ‌ها با بالاترین توان روشن می‌شوند، اما در ساعات کم‌تردد، توان آنها به تدریج کاهش می‌یابد و ادامه می‌دهد: این سیستم‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که در نیمه‌شب، برخی چراغ‌ها خاموش و برخی دیگر با حداقل توان به کار خود ادامه می‌دهند تا ضمن حفظ امنیت، مصرف انرژی کاهش یابد و آلودگی نوری به حداقل برسد.
مدیرعامل سازمان زیباسازی شهرداری اصفهان با تأکید بر رعایت استانداردهای لازم می‌گوید: شهرداری تلاش کرده است تا از تأثیرات منفی آلودگی نوری بر سلامت عمومی و محیط زیست جلوگیری کند، این اقدامات بخشی از برنامه‌های مدیریت شهری اصفهان برای بهبود کیفیت زندگی و حفاظت از محیط زیست است و نشان‌دهنده تعهد جدی این شهر به کاهش آلودگی نوری و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین برای تأمین روشنایی معابر است.
هدررفت سرمایه ملی از طریق آلودگی نوری
سهراب علیدوستی، کارشناس آلودگی نوری و نجوم به خبرنگار ایمنا می‌گوید: به هر نوری که برای آن استفاده‌ای تعریف نشده یا بیش از حد مجاز باشد یا در مکان نامناسب نور تولید شود، آلودگی نوری گفته می‌شود.
وی با بیان اینکه آلودگی نوری در شهرها به چند دلیل اتفاق می‌افتد، می‌افزاید: استفاده از زاویه نامناسب لامپ‌ها، استفاده از روشنایی بیش از حد و استفاده از تعداد لامپ‌های زیاد موجب می‌شود آلودگی نوری در شهرها به‌وجود بیاید.
کارشناس آلودگی نوری و نجوم با اشاره به راهکارهای جلوگیری از آلودگی نوری تصریح می‌کند: باید اقدامی انجام شود که نور لامپ‌ها به سمت آسمان نرود، طراحی لامپ‌ها به گونه‌ای است که بین ۱۰ تا ۷۰ درصد نور خود را به سمت آسمان می‌فرستند، در حالی که باید تنها سطح زیر خود را روشن کنند، در غیر این صورت موجب تخریب آسمان شب می‌شود.
علیدوستی با بیان اینکه اگر هدررفت کل لامپ‌ها را حساب کنیم، متوجه می‌شویم که بخش زیادی از سرمایه ملی از این طریق هدر می‌رود، ادامه می‌دهد: منجم‌ها شعاری با عنوان زمین تاریک، آسمان روشن دارند، کافی است کلاهک لامپ به‌گونه‌ای طراحی شود که تنها سطح زیرین را روشن کند، بعضی لامپ‌ها کلاهک مناسبی دارد، اما زاویه نصب نامناسب دارد که اگر سر لامپ به سمت پایین متمایل شود، بخش زیادی از مشکل رفع می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: استفاده بیش از حد از لامپ‌های ال‌ای‌دی که در حال حاضر به‌عنوان راهکاری برای کاهش مصرف انرژی معرفی شده‌اند، نه‌تنها مشکل را رفع نمی‌کند، بلکه میزان آلودگی نوری را افزایش می‌دهد؛ لامپ‌های ال‌ای‌دی غیراستاندارد با تابش نوری زیاد و نامناسب، محیط را بیش از حد روشن می‌کنند و این امر به‌ویژه در شهرهای بزرگ، سبب افزایش آلودگی نوری شده است، به‌طوری که نور شهر اصفهان در فاصله ۲۵۰ کیلومتری از شهر دیده می‌شود.
کارشناس آلودگی نوری و نجوم با بیان اینکه تمام موجودات طوری آفریده شده‌اند که نیاز به تاریکی شب دارند، خاطرنشان می‌کند: روشنایی بیش از حد موجب اختلال می‌شود، درواقع از تولید هورمون ملاتونین که در شب تولید می‌شود، جلوگیری می‌کند و به دنبال آن اضطراب و افسردگی ایجاد می‌شود.
به گزارش ایمنا، پدیده آلودگی نوری نه تنها بر سلامت انسان و اکوسیستم‌های طبیعی تأثیر منفی می‌گذارد، بلکه بر کیفیت زندگی و زیبایی‌های طبیعی نیز تأثیر می‌گذارد، برای مقابله با این معضل، لازم است تا سیاست‌ها و قوانین لازم در زمینهٔ آلودگی نوری تدوین و اجرا شود، همچنین، آموزش و آگاهی‌بخشی به مردم دربارهٔ تأثیرات مخرب آلودگی نوری و راه‌های کاهش آن، می‌تواند نقش مهمی در حفظ آسمان شب ایفا کند. امید است که با تلاش‌های همگانی، بتوانیم آسمان پرستارهٔ شب را به نسل‌های آینده بازگردانیم.