مهریه یکی از مهم‌ترین حقوق مالی زن در عقد نکاح است که به محض جاری شدن عقد، مالکیت آن به زن منتقل می‌شود. اما این پرسش جدی وجود دارد که اگر زنی پیش از دریافت مهریه فوت کند، آیا والدین او نیز از این حق مالی سهم خواهند داشت یا خیر؟
طبق قانون مدنی، مهریه جز دارایی‌های زن محسوب می‌شود و فوت زوجه تأثیری در سقوط این حق ندارد. بنابراین اگر زن پیش از دریافت مهریه از دنیا برود، این حق مالی به وراث او منتقل می‌شود و همانند سایر اموال بین آنها تقسیم خواهد شد.
سهم والدین چگونه تعیین می‌شود؟
صدیقه حجت‌پناه، وکیل دادگستری و کارشناس حقوقی در گفت‌وگویی گفت: مسئله مهریه همواره در جامعه ما یکی از مباحث داغ و پرچالش بوده است، به‌ویژه در مواردی که زن فوت می‌کند و خانواده او برای مطالبه مهریه اقدام می‌کنند. در چنین شرایطی بعضاً داماد با مشکلاتی مواجه می‌شود که جنجال‌های اجتماعی در پی دارد.
وی ادامه داد: طبق قانون، مهریه دین محسوب می‌شود. همان‌گونه که فردی می‌تواند پس از فوت بدهکار، طلب خود را از ورثه مطالبه کند، زن نیز حق دارد در صورت فوت همسر، مهریه خود را از اموال به‌جا مانده دریافت کند. این حکم در مورد مهریه زن متوفی نیز صادق است و خانواده او به‌عنوان وارث، می‌توانند مهریه را مطالبه کنند.
این کارشناس با اشاره به تفاوت‌های فرهنگی و مذهبی درباره مهریه گفت: در جوامع شیعه و سنی تفاوت‌هایی در این زمینه وجود دارد. اما در عرف جامعه ما، مهریه یک دین قطعی است. به همین دلیل، خانواده زن متوفی نیز به‌عنوان وارث می‌توانند این حق را از شوهر وی مطالبه کنند.
فوت زن هیچ مانعی در مطالبه حق او ایجاد نمی‌کند
مهریه حقی است که به محض وقوع عقد نکاح، زن مالک آن می‌شود. بنابراین حتی اگر زن در زمان حیات خود موفق به وصول مهریه نشده باشد، فوت او سبب از بین رفتن این حق نمی‌شود. در چنین شرایطی مهریه جزو ترکه متوفی به شمار می‌رود و وراث قانونی می‌توانند آن را مطالبه کنند. پدر و مادر زن نیز در صورتی که در قید حیات باشند، مانند سایر وراث، سهم‌الارث خود را از مهریه خواهند داشت.
همان‌گونه که فردی می‌تواند پس از فوت بدهکار، طلب خود را از ورثه مطالبه کند، در مورد مهریه زن متوفی نیز خانواده او به‌عنوان وارث، می‌توانند مهریه را مطالبه کنند
این سهم بسته به وجود یا نبود فرزندان و شوهر متوفی متفاوت است؛ به طور مثال اگر زن فرزند داشته باشد، سهم والدین کمتر است اما در نبود فرزند، سهم آنها افزایش می‌یابد. نکته مهم این است که برای تقسیم مهریه پس از فوت زوجه، ابتدا باید وراثت مشخص شود و گواهی انحصار وراثت صادر گردد. سپس مهریه به عنوان دینی بر ذمه شوهر یا به عنوان طلب زن از دیگران، وصول و میان وراث تقسیم می‌شود. در واقع فوت زن هیچ مانعی در راه اجرای حق او و والدینش ایجاد نمی‌کند و تنها چارچوب قانونی ارث میزان سهم هر کدام را مشخص می‌سازد.
بنابراین با توجه به اینکه مهریه بخشی از دارایی زن محسوب می‌شود، این حق نباید صرفاً جنبه‌ای تشریفاتی یا فرمالیته پیدا کند. تعیین مهریه‌های غیرواقعی و سنگین، نه تنها در زمان حیات، بلکه پس از فوت زوجه نیز مشکلات جدی برای خانواده‌ها ایجاد می‌کند. از یک‌سو لازم است مبلغی برای مهریه در نظر گرفته شود که در صورت مطالبه، امکان وصول واقعی آن برای زن وجود داشته باشد و از سوی دیگر پرداخت آن برای مرد نیز ممکن و معقول باشد.
همچنین نباید با قوانین محدودکننده، این حق مالی از چنگ زن و بازماندگان او خارج شود یا او را در شرایط اقتصادی آسیب‌پذیر قرار دهد. مهریه باید به گونه‌ای تعیین شود که ز ن دست خالی نماند و استقلال اقتصادی او که فلسفه اصلی مهریه است، حفظ شود و در عین حال مردان بدانند که این مبلغ بدهی آنان است و باید پرداخت شود، چه زن زنده باشد و چه فوت کرده باشد. بهترین راهکار، حرکت به سمت تعیین مهریه‌های منطقی با پشتوانه‌های فرهنگی و اقتصادی است؛ به گونه‌ای که هم حقوق زن تضمین شود، هم مرد توان ایفای تعهد داشته باشد و هم در صورت بروز حادثه یا فوت یکی از طرفین، این حق مالی برای بازماندگان ایجاد دردسر و بحران نکند.