به گزارش خبرگزاری آنا، بی‌توجهی به توسعه پالایشگاه‌ها و پتروپالایشگاه‌ها، سالهاست به عنوان علت اصلی چالش‌های حوزه انرژی به‌ویژه کمبود بنزین عنوان می‌شود. طی چند سال اخیر کمبود بنزین منجر به ایجاد بحث‌های متعدد و حتی اتفاقات مهمی در بازار مانند افزایش قیمت شده که همیشه با اعتراضات گسترده همراه بوده؛ نمی‌توان تنها بنزین را گران کرد و به فکر سنگین‌تر شدن یا تورم بر دوش مردم نبود. هرچند همچنان بسیاری از مدیران و حتی نمایندگان مجلس، پایین بودن قیمت بنزین و فاصله داشتن آن با نرخ جهانی را علت اصلی اتفاقاتی همچون بالا بودن مصارف و قاچاق معکوس آن می‌دانند.
اما نکته‌ای که همیشه در این معادلات فراموش می‌شود، میزان دستمزد مردم است. مگر دستمزد‌های مردم دلاریست که نمایندگان و مدیران و منصب‌داران، بهانه گرانی را نزدیک شدن به نرخ‌های جهانی اعلام می‌کنند؟ به هر حال فارغ از تمام گلایه‌ها بر سر تعیین قیمت، ناتوانی صنعت پالایش در کشور وضعیت بنزین را به حد نگران‌کننده رسانده و دولت چاره برون‌رفت از این چاله را ورود بخش خصوصی برای واردات معرفی کرده است.
توپ در زمین بخش خصوصی
معاون وزیر نفت چندی پیش خبر از اعطای مجوز واردات داد؛ براساس گفته‌های این مفام مسئول، چند شرکت خصوصی از طریق «درگاه ملی مجوزها» برای واردات بنزین سوپر ثبت سفارش کرده‌اند و فرایند اختصاص مجوز آغاز شده است؛ به‌گفته منابع رسمی، عرضه این محصول از مسیر بخش خصوصی و با قیمت‌گذاری متفاوت نسبت به بنزین سهمیه‌ای دنبال خواهد شد. حال نگرانی اصلی دو مسئله است؛ ارز‌هایی که بخش خصوصی قرار است برای واردات تامین کند، از چه محلی خواهد بود؟ چرا که واردات بنزین برای دولت در سال ۱۴۰۳ حدود یک میلیارد دلار هزینه داشت. از سویی دیگر در نهایت بنزین سوپر با چه نرخی وارد بازار خواهد شد؟ آیا سازکار قیمت‌گذاری برای این کالا مهیا شده یا باز هم دولت افسار را به دست رویکرد سرمایه‌داری واگذار می‌کند؟
ایران کمبود بنزین ندارد
مرتضی عزتی، کارشناس اقتصادی و استاد دانشگاه تربیت مدرس در گفتوگو با خبرنگار اقتصادی آنا، درباره دلایل تصمیم جدید دولت برای نحوه تامین بنزین در بازار گفت: مدت‌هاست درباره کمبود بنزین در کشور صحبت می‌شود و هر بار دولت به راهکار گران‌کردن بنزین رسیده؛ این در حالیست که ظرفیت ذخایر نفتی کشور و همچنین پالایشگاه‌ها و پتروپالایشگاه‌ها، به طور کامل جوابگوی نیاز کشور است. از سویی دیگر اگر به آمار‌های تجارت خارجی نگاهی بیندازید، میزان صادرات بنزین ایران رقمی قابل توجه است. اگر ایران توان صادرات بنزین را دارد، چرا همان را وارد بازار نمی‌کند؟ وی تصریح کرد: نه فقط آمار رسمی، بلکه امار غیررسمی صادرات و قاچاق معکوس بنزین در کشور بالاست و این موضوع ظرفیت مناسب بنزین را نشان می‌دهد. از سویی دیگر بهایی که بنزین با آن صادر می‌شود، بسیار پایین است و دلیل آن مشخص نیست. با این حال دولت به بخش خصوصی اجازه واردات بنزین سوپر را صادر کرده و این فعالان باید با ارز‌های حاصل از صادرات یا حتی ارز‌های خرد بازار استفاده کنند که اتفاقی عجیب و منفی برای اقتصاد ایران است. در شرایطی که ایران درگیر تحریم‌های شدید بانکیست و به سختی ارز وارد کشور می‌شود، چه دلیلی دارد که همچین تصمیمی از سمت دولت اتخاذ شود؟ درحالیکه چندی پیش دولت تخصیص ارز برای واردات اقلام مهم را محدود کرد.
نیت اصلی دولت در هاله‌ای از ابهام
این استاد دانشگاه در ادامه صحبت‌های خود، احتمال گران شدن بنزین را قوی دانست و در این باره توضیح داد: براساس دلایلی که پیش‌تر به آن اشاره شد، به نظر می‌رسد اعطای مجوز واردات بنزین سوپر به بخش خصوصی، در اصل بهانه‌ای برای گران‌شدن غیر مستقیم بنزین در سطح عمومی باشد؛ انگار که دولت به دنبال راهکار کم‌چالشی برای گران کردن بنزین است و با واردات بنزین سوپر توسط بخش خصوصی، بهانه‌ای برای افزایش قیمت عمومی بنزین برای دولت مهیا خواهد شد. وگرنه اگر علت اصلی، پاسخ به نیاز مصرف‌کنندگان بود، دولت می‌توانست به جای صادرات بنزین، بودجه‌ای برای توسعه پتروپالایشگاه‌ها در نظر گرفته و با هزینه کمتری بنزین را برای مصارف داخلی پالایش می‌کرد. در چنین شرایطی نه ارز برای واردات نیاز بود و نه چالش‌های دیگر اینچنینی شکل می‌گرفت.
واردات راه‌حل پایدار نیست
به گزارش آنا، برای فهم گستره مسئله لازم است به تصویر کلان بنزین در ایران رجوع کنیم؛ طی دوره بحران بنزینی ۱۴۰۳–۱۴۰۴، مصرف روزانه بنزین کشور به حدود ۱۲۰ میلیون لیتر (معادل نزدیک ۷۵۰ هزار بشکه در روز) رسید درحالیکه توان پالایشی مؤثر روزانه کشور حدود ۱۰۰–۱۰۵ میلیون لیتر برآورد شد؛ نتیجه، کسری روزانه‌ای در حدود ۱۵–۲۰ میلیون لیتر بود که تا حدودی از طریق واردات و ذخایر تأمین شد.
برآورد‌هایی وجود دارد که واردات سوخت (شامل بنزین و گازوئیل) در سال‌های اخیر به نزدیک ۵ میلیارد لیتر رسیده است. این اعداد نشان می‌دهد تقاضای بنزین سوپر و سایر فرآورده‌ها در دوره‌هایی فراتر از ظرفیت پالایشگاهی بوده با این حال، بهبود توان تولید برای پاسخ به این نیاز، دور از ذهن نیست. برخی معتقدند واردات «بنزین سوپر» اگرچه می‌تواند مسئله کمبود بنزین را تا حدی رفع کند، اما راه‌حل پایدار به شمار نمی‌رود. حتی اگر هم در نظر بگیریم نیت دولت در این موزد خیر بوده و نیم نگاهی به گرانی بنزین ندارد، همزمان با واردات باید به سمت تقویت بخش پالایشگاهی کشور حرکت کنیم.
انتهای پیام/