بخش خانگی در ایران بزرگترین مصرفکننده گاز طبیعی است و در روزهای سرد سال، بیش از ۷۰ درصد گاز تولیدی کشور در این بخش به مصرف میرسد. این در حالی است که در کشورهای توسعهیافته سهم بخش خانگی از کل مصرف گاز بسیار کمتر است. دلیل اصلی این تفاوت، فرسودگی و غیراستاندارد بودن تجهیزات گرمایشی در ایران است. برآوردها نشان میدهد به دلیل قیمتگذاری دستوری و یارانهای گاز بخش بزرگی از بخاریهای موجود در خانههای ایرانیان فرسودهاند و راندمانی کمتر از ۳۰ تا ۴۰ درصد دارند؛ یعنی بیش از نیمی از گاز مصرفی عملا هدر میرود.
بنابراین اصلاح این وضعیت از طریق جایگزینی بخاریهای هرمتیک که راندمانی بالاتر از ۷۵ درصد دارند، هم مصرف را به شدت کاهش میدهد. بخاریهای هرمتیک به دلیل برخورداری از سیستم احتراق بسته، کمترین میزان تولید گازهای آلاینده را دارد. این فناوری علاوه بر آنکه خطر مسمومیت با مونوکسیدکربن را تقریباً به صفر میرساند، موجب افزایش قابل توجه راندمان مصرف گاز میشود. به همین دلیل، جایگزینی بخاریهای فرسوده با بخاریهای هرمتیک علاوه بر کاهش مصرف گاز، منجر به کاهش چشمگیر حوادث ناگوار ناشی از بخاریهای غیراستاندارد خواهد شد.
از منظر منافع ملی، این طرح چندین اثر مثبت دیگر نیز دارد. نخست آنکه با کاهش ناترازی گاز، صنایع کشور از قطع و محدودیت گاز در فصل زمستان مصون میمانند و میتوانند با ثبات بیشتری به تولید ادامه دهند؛ اتفاقی که به معنای رشد اقتصادی و جلوگیری از زیانهای چند میلیارد دلاری ناشی از توقف تولیدات صنعتی است. دوم اینکه با کاهش مصرف در بخش خانگی، امکان افزایش صادرات گاز و ارزآوری بیشتر برای کشور فراهم میشود. سومین منفعت این است که با ارتقای استاندارد تجهیزات گرمایشی، ایمنی خانوارها بهطور جدی افزایش یافته و میزان تلفات ناشی از حوادث گازسوزی و انتشار مونوکسیدکربن کاهش مییابد.
تعویض ۵ میلیون بخاری فرسوده با بخاریهای هرمتیک در سال ۱۴۰۴ یک راهکار کلیدی و فوری برای مقابله با ناترازی گاز زمستانی است. این طرح با صرفهجویی روزانه ۱۰۰ میلیون مترمکعب گاز، میتواند یکسوم شکاف موجود میان عرضه و تقاضا را برطرف کند و در عین حال امنیت انرژی، ایمنی خانوارها، سلامت محیط زیست و رشد اقتصادی کشور را ارتقا دهد. با توجه به بازگشت سریع سرمایه و منافع چندجانبه، تعلل در اجرای این پروژه به معنای از دست رفتن فرصتی طلایی برای مدیریت بحران انرژی کشور است. بنابراین دولت باید از ابتدای سال جدید، تأمین مالی کامل و عملیاتی کردن این طرح را در دستور کار قرار دهد تا در کنار توسعه میادین گازی، از طریق مدیریت مصرف نیز گامی اساسی برای حل ناترازی گاز برداشته شود.