همشهری‌آنلاین - مجید جباری: باغ وحش‌های ایران که بسیاری از آن‌ها با مجوز فعالیت علمی، آموزشی و تفرجی اداره می‌شوند، سال‌هاست به‌دلیل مرگ ومیر مکرر حیوانات خبرساز هستند. تازه‌ترین نمونه، مرگ یک شیر نر آفریقایی در باغ‌وحش ارم تهران است. حیوانی که به گفته برخی منابع همان شیری بود که پیش‌تر توسط امیرعلی‌اکبری، مبارز ورزش‌های ترکیبی به صورت غیر قانونی در خانه‌اش نگهداری می‌شد و پس از جنجال‌های رسانه‌ای و پیگیری های یگان حفاظت سازمان محیط زیست به باغ‌وحش منتقل شد.
تشکیل پرونده قضایی
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان تهران با تایید این حادثه گفت: «بررسی‌ها نشان می‌دهد این حیوان در اثر درگیری با دو شیر دیگر تلف شده است. قصور در مدیریت و نگهداری علت اصلی حادثه بوده و پرونده قضایی برای پیگیری تشکیل شده است.»
حسن عباس‌نژاد افزود: «شرایط نامناسب نگهداری، ضعف نظارت و تفکیک نکردن گونه‌ها از عوامل اصلی این حادثه بوده است. مراکز نگهداری موظف به رعایت استانداردهای زیستی هستند و با هرگونه تخلف بدون اغماض برخورد می‌شود.»
این رخداد بار دیگر پرسش‌ها درباره حداقل استانداردها در باغ‌وحش‌ها و مراکز نگهداری حیات وحش را زنده کرد؛ جایی که طی سال‌های اخیر بارها مرگ گربه‌سانان، خرس‌ها و سایر گونه‌ها، افکار عمومی را متاثر کرده است. دی سال گذشته، تصاویری از نگهداری غیرقانونی توله شیری توسط امیرعلی‌اکبری منتشر شد. اقداماتی که به پرونده قضایی منجر شد و سرانجام توله شیر به باغ‌وحش ارم تحویل داده شد. جدا شدن حیوانات از زیستگاه طبیعی و قاچاق حیات‌وحش، نه تنها جرم محسوب می‌شود، بلکه یکی از عوامل اصلی مرگ و میر در باغ‌وحش‌هاست. سرنوشت این حیوانات، چه در خانه سلبریتی‌ها و چه در باغ‌وحش‌ها، اغلب تلخ و پنهان می‌ماند.
تلفات گسترده و پنهان در باغ‌وحش‌ها
یک فعال محیط‌زیست نیز وضعیت باغ‌وحش‌های ایران را بحرانی توصیف کرد و گفت: «تخلف و تلفات حیوانات در این مراکز که زیرنظر سازمان حفاظت محیط‌زیست اداره می‌شوند، بسیار گسترده است. تخلفاتی که بسیار واضح است اما از چشم مسئولان پنهان می‌مانند؛ به نظر می‌رسد مسئولان دوست دارند آن‌ها را نبینند و یا درباره آن ها صحبت نکنند. یکی از موارد تخلف در باغ‌وحش‌ها قاچاق حیات وحش است. بسیاری از حیوانات مثل توله‌های شیر، ببر و حتی گرگ و شغال و روباه که هر از گاهی از خانه‌هاو باغ‌ها سردر می آورند، ثمره تولید مثل حیوانات در باغ وحش ها هستند که به افراد پولدار و خواهان این حیوانات فروخته می‌شوند.»
ببر و شیر بازی ایرانی‌ها | مسیر و نحوه ورود حیات وحش ممنوعه به خانه‌ها و باغ‌ها | نقش سلبریتی ها در این ماجرا چیست؟
حکم قضایی برای امیر علی‌اکبری صادر شد | سرنوشت توله شیر معلوم نیست | مقام محیط زیست : کاش علی اکبری این حرف‌ها را نمی‌زد
مرگ بیش از ۳ هزار حیوان در مراکز نگهداری حیوانات | ۳ شهر رکورد دار درتلف شدن حیوانات | باغ وحش های غیر استاندارد پلمب می شوند
علیرضا شهرداری درگفت‌وگو با همشهری‌آنلاین افزود: «تلفات هم در این مراکز بسیار زیاد است اما اغلب رسانه‌ای نمی‌شوند. این مراکز با استاندارهای باغ‌وحش‌های اصولی جهان فاصله زیادی دارند و مرگ و میر حیوانات به دلیل غیر استاندارد بودن جایگاه‌ها، نبود تجربه کارکنان و شرایط نگهداری و تغذیه نادرست رخ می‌دهد. خزندگان نیز چه بومی و چه غیر بومی به دلیل نیاز به شرایط دما و رطوبت خاص به تعداد زیاد در باغ‌وحش‌ها تلف می‌شوند و بسیاری از این مرگ و میرها هرگز به رسانه‌ها راه پیدا نمی‌کنند. فقط حیوانات بزرگ و یا مشهور یا دارای سابقه خاص، توجه رسانه‌ها را جلب می‌کنند، اما اغلب گونه‌های کوچک‌تر و پرندگان نیز به تعداد زیاد تلف می‌شوند و کسی از آن خبردار نمی‌شود.»
او علت اصلی وضعیت بحرانی باغ‌وحش‌های کشور را جایگاه‌های غیر استاندارد، آموزش ناکافی کارکنان و کم‌توجهی مسئولان دانست و توضیح داد: «تمام باغ‌وحش‌های شهرستان‌ها پر از حیواناتی هستند که از طبیعت صید شده یا به صورت قاچاق وارد این مراکز شده‌اند و بدون رعایت اصول استاندارد نگهداری می‌شوند. حتی حیوانات کشف و ضبط شده توسط سازمان حفاظت محیط‌زیست هم به باغ‌وحش ها اهدا می‌شوند، معمولا تلف می‌شوند. تلفات بی‌شمار در باغ‌وحش‌ها سال‌ها ادامه دارد اما هرگز رسانه‌ای نمی‌شوند.»
اخطار و آمار تکان‌دهنده
در همین زمان، معاون محیط‌زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست با اعلام تعلیق فعالیت ۴ باغ‌وحش کشور به دلیل کسب رتبه «خیلی ضعیف» هشدار داد: «در صورت اصلاح نشدن شرایط، تعطیلی و جمع‌آوری کامل این مراکز اجتناب‌ناپذیر است.»
حمید ظهرابی افزود: «هم‌اکنون ۲۵ باغ‌وحش و ۱۸ واحد باغ پرندگان فعال هستند و حدود ۳۰ درصد از این مراکز در وضعیت ضعیف یا خیلی ضعیف قرار دارند؛ آماری که نشان می‌دهد بسیاری از این مراکز به جای حفاظت، تهدیدی برای جان حیوانات هستند.»
دستورالعمل‌ها کافی نیستند
تنها باغ‌وحش ارم نیست که هر بار با مرگ حیوانات خبرساز می‌شود. تقریبا همه مراکز نگهداری حیات وحش وضعیتی مشابه دارند و بارها به دلیل شرایط نامطلوب دستور تعطیلی گرفته‌اند، اما پس از تعهدات مقطعی دوباره فعالیت خود را ادامه داده‌اند. بهمن‌ماه سال گذشته، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با بخشنامه‌ای، صدور هرگونه موافقت اصولی جدید برای باغ‌وحش یا مراکز مشابه را تا اطلاع ثانوی ممنوع کرد. با این حال، تجربه نشان داده تا زمانی که نظارت جدی و الزام‌آور اجرا نشود، دستورالعمل‌ها نمی‌توانند مانع تلفات حیوانات شوند.
تلفات ۳ سال اخیر باغ وحش ارم:
- خرداد ۱۴۰۱ کیجا، پلنگ ماده
- مرداد ۱۴۰۳: آفتاب، ببر سیبری ماده
- مرداد ۱۴۰۳: بهرام، شامپانزه
- مرداد ۱۴۰۳: لاما
- شهریور۱۴۰۴: گوزن زرد ایرانی
- شهریور ۱۴۰۴: لئو، شیر نر آفریقایی