به گزارش خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو؛ دانشگاه آزاد اسلامی که روزگاری به عنوان یک موسسه آموزشی برای گسترش دسترسی به آموزش عالی در ایران تأسیس شد، امروز بیشتر از هر زمان دیگری به یک بنگاه بزرگ با پیچیدگی‌های اقتصادی تبدیل شده است.
در این میان عبارت "آزاد" و "اسلامی" بودن که دو نقطه قوت این مرکز دانشگاهی هستند، بیش از پیش باید مورد توجه قرار بگیرد، برخلاف یک برداشت نادرست، آزادی دانشگاه آزاد، از جهت عدم وابستگی به بروکراسی دولتی است، یعنی یک ظرفیت مناسب برای ایجاد چرخه اقتصادی و کسب درآمد تا ساختار آن بی‌نیاز از بودجه و شهریه، ثابت بماند. اما برخی آزاد بودن را عدم اتصال به شیر نفت بودجه و جبران هزینه از جیب دانشجو ترجمه کرده‌اند.
اما وابستگی به شهریه، در حالی که این دانشگاه هیچگونه بودجه دولتی ندارد و تمام هزینه‌های خود را از شهریه‌های دانشجویی تأمین می‌کند، باعث شده هر ساله شهریه‌ها به عنوان یکی از اصلی‌ترین منابع درآمدی دانشگاه آزاد افزایش می‌یابند. افزایشی که با ارائه وام و تسهیلات مالی به دانشجویان همراه نیست و بیشتر به فروش خدمات آموزشی شباهت دارد تا تعامل علمی در ضمن تأمین هزینه‌های تحصیلی.
این افزایش‌ها که در برخی موارد دو برابر یا چند برابر می‌شود، فشار مالی عظیمی را بر دوش دانشجویان و خانواده‌های آنان وارد کرده است. در شرایطی که تورم افسارگسیخته و مشکلات اقتصادی گسترده بر دوش جامعه سنگینی می‌کند، این افزایش‌های غیرمنطقی شهریه، به‌ویژه در رشته‌هایی، چون پزشکی و دندانپزشکی که شنیده شده تا ۲۰۰ میلیون تومان در سال می‌رسد، گویی به بار اضافی برای دانشجویان تبدیل شده است.
اما سوال اینجاست که چرا این افزایش‌ها دائماً ادامه دارند؟ آیا مدیریت مالی دانشگاه آزاد که حالا دیگر به بنگاه اقتصادی تبدیل شده، تنها راهکارش افزایش شهریه‌ها است؟ در حالی که این دانشگاه از منابع درآمدی دیگری مانند پروژه‌های عمرانی، سرمایه‌گذاری‌ها و منابع غیرشهریه‌ای بهره‌برداری نکرده، به جای استفاده از زمین‌ها، ارتباط با کارخانجات و ارائه خدمات موجود، بار این افزایش‌ها را بیشتر بر دوش دانشجویان می‌اندازد.
در واقع، اگر دانشگاه آزاد به همین روند افزایش شهریه‌ها ادامه دهد، نه تنها عدالت آموزشی را به خطر می‌اندازد بلکه باعث بروز مشکلات اجتماعی و اقتصادی جدی خواهد شد. این دانشگاه که با داشتن امکانات گسترده اقتصادی، مانند زمین‌های ارزشمند و کارخانجات تولیدی، باید به مدیریت مالی پایدار توجه بیشتری داشته باشد، اما در عوض، شکاف اجتماعی را در دسترسی به تحصیلات عالی گسترش می‌دهد. در این شرایط، فشار بر دانشجویان کم‌بضاعت تنها موجب افزایش اعتراضات صنفی، کاهش کیفیت آموزشی و نارضایتی‌های گسترده خواهد شد.
به نظر می‌رسد که اگر دانشگاه آزاد بخواهد به یک بنگاه اقتصادی موفق تبدیل شود، باید از پروژه‌های اقتصادی و درآمد‌های غیرشهریه‌ای به صورت جدی استفاده کند. این که دانشگاه آزاد باید مدیریت منابع خود را به گونه‌ای هوشمندانه انجام دهد که دیگر نیازی به افزایش شهریه‌ها نباشد، امری بدیهی است. در غیر این صورت، چالش‌های مالی و فشار بر دوش دانشجویان همچنان ادامه خواهد داشت و هیچ چشم‌انداز مثبتی برای تحصیلات عالی در این دانشگاه وجود نخواهد داشت.
چرا دانشگاه آزاد باید به درآمد‌های غیرشهریه‌ای توجه کند؟
یکی از مشکلات اصلی در مدیریت مالی دانشگاه آزاد این است که آن به شدت به شهریه‌های دانشجویی وابسته است. در حالی که سایر دانشگاه‌های دنیا از منابع متنوع‌تری برای تأمین هزینه‌های خود استفاده می‌کنند، دانشگاه آزاد هنوز نتواسته است منابع غیرشهریه‌ای پایدار را به طور مؤثر جذب کند. در این میان، منابعی مانند پروژه‌های صنعتی، سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی، و زمین‌ها می‌توانند به عنوان راه‌حل‌های پایدار برای تأمین هزینه‌ها مورد استفاده قرار گیرند.
با مدیریت بهتر منابع موجود، دانشگاه آزاد می‌تواند از پروژه‌های عمرانی و سرمایه‌گذاری در زمین‌های خود درآمدزایی کند. همچنین، دانشگاه می‌تواند با توسعه بخش‌های رسانه‌ای خود و ایجاد تولیدات تجاری از طریق کارخانجات و کارخانه‌های تولیدی، منابع جدیدی برای تأمین هزینه‌های خود به دست آورد.
مدیریت مالی نادرست و پیامد‌های آن
اگر دانشگاه آزاد همچنان به افزایش شهریه‌ها به عنوان راه‌حل اصلی خود ادامه دهد، نه تنها پاسخ مناسبی به مشکلات مالی خود نخواهد داد، بلکه مشکلات بیشتری نیز به همراه خواهد داشت. افزایش شهریه‌ها فشار زیادی بر دانشجویان و خانواده‌های آنان وارد می‌کند و می‌تواند به اعتراضات صنفی منجر شود. این فشار مالی همچنین ممکن است موجب کاهش کیفیت تحصیل در دانشگاه شود، چرا که دانشجویانی که در تلاش برای تأمین شهریه‌ها هستند، ممکن است نتوانند به خوبی بر تحصیلات خود تمرکز کنند.
در کنار این، کارکنان دانشگاه نیز ممکن است تحت فشار مالی قرار گیرند. دانشگاه آزاد در صورتی که نتواند پرداخت‌های به موقع به کارکنان خود انجام دهد، می‌تواند با اعتراضات داخلی و کاهش بهره‌وری مواجه شود که این وضعیت بر کیفیت کلی خدمات دانشگاه تأثیر منفی خواهد گذاشت.
حقیقت یا کتمان واقعیت؟
در حالی که افزایش شهریه‌ها در دانشگاه آزاد اسلامی به یک مسئله تکراری تبدیل شده و در هر دوره، اعتراضات دانشجویی و شکایات خانواده‌ها را به همراه دارد، گزارش‌های رسمی همچنان از دفاع و توجیه این افزایش‌ها سخن می‌گویند.
در همین زمینه برخی رسانه‌ها، چه رسانه ملی چه روزنامه و خبرگزاری‌های سازمانی، در گزارش‌های خود که سعی دارند روایت‌گر واقعیت‌های شهریه دانشگاه آزاد باشد، اما نه تنها به تناقضات در این افزایش‌ها توجه نمی‌کنند، بلکه به جای بررسی دقیق، تنها به دنبال توجیهاتی هستند که بیشتر به پوشاندن ضعف‌های مدیریتی کمک می‌کند تا رفع مشکلات اساسی؛ در گزارش یکی از روزنامه‌های رسمی جمله‌هایی که به چشم می‌خورد مانند این که «افزایش شهریه‌ها نه به اندازه ادعای دو برابر شدن و نه بیشتر از آن است.»، اما آیا این توجیه‌ها برای دانشجویان و خانواده‌ها قابل قبول است؟
گزارش رسانه ملی از گلایه دانشجویان نسبت به شهریه
شاید برای برخی افزایش ۲۰ تا ۳۵ درصدی شهریه منطقی به نظر برسد، اما در شرایطی که بسیاری از خانواده‌ها درگیر تورم بالا و مشکلات اقتصادی هستند، آیا این افزایش‌ها در واقع به معنای افزایش فشار مالی بیشتر بر دوش دانشجویان و خانواده‌ها نیست؟ گزارش‌هایی از سوی دانشجویان که به افزایش ۳۵ درصدی شهریه در برخی رشته‌ها اشاره دارد و از طرف دیگر، دانشگاه این افزایش‌های غیرمنطقی را تکذیب می‌کند، نشان از یک تناقض در آمار و ارقام است.
چنین گزارش‌هایی واقعیت‌ها را مخدوش می‌کنند و جای نگرانی است که با نادیده گرفتن تاثیرات اعتراضات صنفی و آثار اجتماعی افزایش شهریه‌ها، تنها به بهبود چهره و ظاهر کار پرداخته و از تحلیل درست دلایل اقتصادی و مدیریتی خودداری می‌شود.
آنچه نباید فراموش کرد، حق دانشجو به عنوان شهروند مستقلی است که مشغول به تحصیل بوده و قاعدتا فرصت کسب و کار ندارد، در چنین شرایطی برخی حتی با وجود حمایت والدین ممکن است از پس هزینه‌های تحصیل در ترم‌های آینده برنیامده و به فکر ترک تحصیل باشند.
بهتر آن است که تصمیم‌گیری با علم به تبعات اجتماعی و آسیب‌ها صورت بگیرد و تا جای ممکن با تسهیلات مالی و وام شهریه این تفاوت افزایش قیمت جبران شود.
شبکه‌های اجتماعی این روزها پر است از شکایات دانشجویان نسبت به شرایط مالی و افزایش شهریه‌ها
افزایش شهریه‌ها و نادیده گرفتن شرایط واقعی دانشجویان
افزایش شهریه‌ها تنها به افزایش تعداد واحد‌های درسی و انتخاب واحد‌های عملی نسبت داده شود. اما آیا این تغییرات کوچک می‌توانند توجیه‌گر افزایش شدید شهریه‌ها باشند؟ به نظر می‌رسد که تغییرات جزئی در انتخاب واحد‌های درسی نمی‌تواند افزایش ۵۰ درصدی شهریه‌ها را به طور کامل توضیح دهد. در حقیقت، این افزایش‌ها در شهریه ثابت و شهریه متغیر است که منجر به فشار مالی قابل توجهی بر دوش دانشجویان می‌شود.
آیا به راستی دانشگاه آزاد هیچ مسئولیتی در قبال دانشجویانی که از خانواده‌های کم‌بضاعت هستند ندارد؟ اگر قرار باشد که هزینه تحصیل در این دانشگاه به یک بار مالی سنگین تبدیل شود، پس چه بر سر افرادی می‌آید که تنها آرزویشان دسترسی به تحصیلات عالی است؟ این در حالی است که دانشگاه آزاد با داشتن زمین‌های وسیع، کارخانجات و کمک رسانه‌ها می‌تواند به منابع درآمدی غیرشهریه‌ای اتکا کند، اما به جای آن، فشار مالی را بیشتر بر دوش دانشجویان می‌گذارد.
عدم توجه به مدیریت مالی مناسب
یکی از بزرگ‌ترین مشکلات دانشگاه آزاد در مدیریت شهریه‌ها، عدم تقویت مدیریت مالی در استفاده بهینه از منابع اقتصادی خود است.
گزارش‌ها نشان می‌دهند که سهم درآمد‌های غیرشهریه‌ای از بودجه دانشگاه آزاد تنها ۴۰ درصد بوده، اما سوال اینجاست که چرا هنوز هم به شهریه‌ها برای تأمین هزینه‌ها متکی است؟ چرا دانشگاه نتوانسته است از منابع خود برای ایجاد درآمد پایدار استفاده کند؟
بر اساس تحلیل‌های موجود، به نظر می‌رسد که دانشگاه آزاد تنها به شهریه‌های دانشجویی به عنوان راه اصلی درآمدزایی خود اکتفا کرده است. در حالی که باید از پروژه‌های اقتصادی، سرمایه‌گذاری‌ها و بخش‌های صنعتی و رسانه‌ای بهره‌برداری کند، این دانشگاه همچنان به افزایش شهریه‌ها به عنوان تنها راه حل متوسل می‌شود. این رویکرد نه تنها باعث بروز نارضایتی‌ها و اعتراضات صنفی می‌شود، بلکه به کاهش کیفیت آموزشی و رشد نارضایتی‌های اجتماعی منجر می شود.
نبود تنوع در منابع درآمدی؛ چالش اصلی دانشگاه آزاد
موضوع تنوع درآمد‌های دانشگاه آزاد است، اما این تنوع عملاً به درآمد‌های غیرشهریه‌ای نمی‌انجامد. در حالی که بسیاری از دانشگاه‌های معتبر جهان به پروژه‌های اقتصادی و درآمد‌های غیرشهریه‌ای تکیه می‌کنند، دانشگاه آزاد همچنان به شهریه‌ها متکی است.
این عدم تنوع در منابع درآمدی، به معنای این است که دانشگاه در مواجهه با چالش‌های اقتصادی و فشار مالی در یک چرخه معیوب گرفتار می‌شود. بنابراین، چطور می‌توان انتظار داشت که شهریه‌ها به همین شکل افزایشی ادامه پیدا کنند، در حالی که دانشگاه آزاد قادر به مدیریت صحیح منابع خود نیست؟
افزایش شهریه‌ها به هیچ عنوان فقط یک مسأله مالی نیست. این افزایش‌ها به وضوح باعث ایجاد شکاف‌های اجتماعی و نابرابری‌های آموزشی می‌شود. دانشجویان کم‌بضاعت که با مشکلات اقتصادی روبه‌رو هستند، تحت فشار مضاعف قرار می‌گیرند و در بسیاری از موارد مجبور به ترک تحصیل یا کاهش واحد‌های درسی می‌شوند. این اتفاقات نه تنها به کاهش کیفیت تحصیل می‌انجامد، بلکه در بلندمدت ممکن است باعث افزایش نرخ ترک تحصیل و کاهش دسترسی به تحصیلات عالی برای اقشار مختلف جامعه شود.
با توجه به افزایش شهریه‌ها و چالش‌های مالی موجود در دانشگاه آزاد اسلامی، می‌توان گفت که این دانشگاه به جای تمرکز بر افزایش منابع غیرشهریه‌ای و مدیریت بهینه مالی، بیشتر به افزایش شهریه‌ها به عنوان راه‌حل ساده و سریع اتکا کرده است. این راهکار نه تنها عدالت آموزشی را تهدید می‌کند، بلکه باعث افزایش نارضایتی‌ها و بحران‌های اجتماعی خواهد شد.
در نهایت، برای دانشگاه آزاد اسلامی، مدیریت قوی و استراتژیک امری ضروری به نظر می‌رسد. این دانشگاه که به دلیل عدم وابستگی به بودجه دولتی به یک بنگاه اقتصادی تبدیل شده، باید با بهره‌گیری از نوآوری در کسب و کار و توسعه منابع درآمدی غیرشهریه‌ای، از وابستگی به شهریه‌ها کاسته و به سمت تنوع منابع درآمدی حرکت کند.
در این مسیر، یک مدیر قوی با بینش اقتصادی و مدیریتی دقیق می‌تواند دانشگاه آزاد را به سمت یک آینده پایدار هدایت کند، جایی که وابستگی به شهریه‌ها به حداقل برسد و دانشگاه آزاد بتواند به یک موسسه آموزشی موفق و مستقل با مدیریت مالی قوی تبدیل شود.
-
در ادامه حتما بخوانید
علت تاخیر در انتخاب رئیس دانشگاه آزاد/ چه کسی سکاندار دانشگاه آزاد می‌شود؟