به گزارش سیاست خارجی ایرنا، سید عباس عراقچی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران امروز سه‌شنبه ۱۸ شهریور ماه در سفر به قاهره دور جدید گفتگوهای سیاسی بین ایران و مصر را برگزار و همزمان دیدار دیگری هم با عبدالفتاح السیسی، رئیس جمهور مصر خواهد داشت. سفر وزیر خارجه به مصر در این مقطع زمانی علت دیگری هم دارد که بیش از رابطه دو جانبه تهران و قاهره به چشم رسانه‌ها آمده است، دیدار با رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی با حضور «بدر عبدالعاطی» وزیر امور خارجه کشور میزبان.
اسماعیل بقائی، سخنگوی وزارت خارجه شامگاه دوشنبه ۱۷ شهریور در گفت‌وگو با ایرنا ضمن تایید سفر خبر وزیر خارجه به مصر درباره جزئیات گفت و گوهای ایران و آژانس در قاهره گفت: در سفر وزیر خارجه به قاهره دیداری با مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای جمع‌بندی مذاکرات مربوط به شیوه‌نامه جدید تعامل ایران و آژانس انجام خواهد شد.
سخنگوی وزارت امور خارجه تصریح کرد: متن شیوه‌نامه تعامل ایران و آژانس برای اجرای تعهدات پادمانی، با در نظر گرفتن واقعیات میدانی ناشی از حملات غیرقانونی رژیم صهیونیستی و آمریکا علیه تاسیسات هسته‌ای ایران، قانون مجلس و ملاحظات شورای عالی امنیت ملی، طی سه دور مذاکرات بین نمایندگان ایران و آژانس تدوین شده و در آخرین مراحل جمع‌بندی نهایی است.
رابطه ایران و مصر در یک سال اخیر رشد فزاینده ای را در حوزه روابط دو جانبه و البته همکاری های تهران و قاهره در پرونده هایی چون جنگ در غزه تجربه کرده است. همزمان به نظر می‌رسد که پس از تجاوز رژیم صهیونیستی و ایالات متحده به ایران، قاهره نقش جدیدی هم در مراوده‌های میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر عهده گرفته و تصویر دیدار سه جانبه، عراقچی، گروسی و بدر عبدالعاطی که گفته شده تلاش برای حل و فصل اختلاف میان ایران و آژانس دستور کار اصلی آن بوده نشان از نقش آفرینی قاهره در این خصوص دارد.
چه مسائلی منجر به سرعت گرفتن رابطه ایران و مصر شد؟ آخرین مانع در برداشته شدن گام نهایی و تبادل رسمی سفرا میان دو کشور چیست؟ مصر چه نقشی در مراوده های میان ایران و آژانس بر عهده گرفته است؟
این پرسش‌ها را با «مهدی شوشتری» مدیرکل غرب آسیا و شمال آفریقا وزارت خارجه در میان گذاشتیم. بخش نخست گفت و گوی تفصیلی ایرنا با دستیار وزیر خارجه به شرح زیر است:
دفاتر حفاظت منافع ایران و مصر، عملکردی مشابه سفارتخانه دارند
اگر اجازه بدهید مصاحبه را با رابطه رو به رشد تهران و قاهره شروع کنیم. دو طرف در یک سال اخیر گام‌های بلندی برای فاصله گرفتن از گذشته برداشته‌اند. امروز تماس وزرای خارجه دو کشور نه فقط در حوزه روابط دوجانبه بلکه در مسائلی مانند مذاکره ایران با آژانس تقریبا به امری عادی تبدیل شده است. ابتدا بفرمائید که چه اتفاقی رخ داد که روند نزدیکی دو کشور تسریع شد؟
روابط، مناسبات، رفت‌وآمدها و رایزنی‌های میان دو کشور ایران و مصر که هر دو از کشورهای مهم و بزرگ منطقه با پیشینه‌ای تاریخی و تمدنی هستند، نقش مؤثری در عرصه منطقه‌ای و بین‌المللی ایفا می‌کنند. این دو کشور ظرفیت‌های قابل توجهی دارند و پس از حوادث طوفان الاقصی، روابطشان رشد قابل ملاحظه‌ای یافته است.
در یک سال و نیم گذشته، رؤسای جمهور دو کشور سه بار با یکدیگر دیدار داشته‌اند؛ دو مورد آن در حاشیه نشست‌های بین‌المللی بوده و سومین دیدار، که آخرین مورد هم هست، در سفر دکتر پزشکیان به قاهره برای شرکت در اجلاس سران دی-هشت انجام شد. وزرای امور خارجه نیز تقریباً به‌طور مستمر و منظم، چه از طریق دیدارهای مستقیم و چه گفت‌وگوهای تلفنی، رایزنی‌های خود را ادامه داده‌اند. وزیر محترم امور خارجه کشورمان نیز بیان کرده‌اند که کمتر کشوری را داریم که در این سطح از ملاقات‌ها در یک سال گذشته، به ویژه در دوره وزارت ایشان، دیده باشیم.
در سفری که ایشان به قاهره داشتند، در کنفرانس مطبوعاتی اعلام کردند که در نه ماه گذشته چهار بار با رئیس‌جمهور سیسی دیدار داشته‌اند؛ دو بار دیدار مستقل و دو بار همراه با ریاست محترم جمهور. ایشان افزودند که با هیچ‌کدام از کشورهای منطقه که روابط نزدیک و دوستانه‌ای با آنها داریم، این تعداد ملاقات نداشته‌اند و این موضوع نشان‌دهنده پیشرفت بی‌سابقه در مناسبات و رایزنی‌ها در تاریخ پس از انقلاب اسلامی و حتی در دوره‌ای است که روابط دیپلماتیک مستقیم به اصطلاح قطع بوده است.
موضوع برقراری مجدد روابط کامل دیپلماتیک، حالا تبادل سفیر یا فعالیت سفارتخانه‌ها، حتماً نیاز به بسترسازی دارد و مقدماتی نیاز دارد. مهم این است که اراده دو کشور بر این قرار گرفته که ما گام به گام و با یک نقشه راه مورد توافق بتوانیم گام‌ها را رو به جلو برداریم.
دفاتر حفاظت منافع دو کشور در پایتخت‌های تهران و قاهره فعال هستند. هرچند عنوان آنها «دفتر حفاظت منافع» است، اما عملکردی مشابه سفارت و سفیر دارند. به عبارت دیگر، رؤسای این دفاتر سطحی برابر سفیر دارند و کادر دیپلماتیک کاملی در هر دو دفتر نمایندگی مستقر است. رایزنی‌ها و پیگیری مناسبات دوجانبه در حوزه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و موضوعات بین‌المللی به‌طور مستمر ادامه دارد.
نکته سوم اینکه دو کشور در بسیاری از مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی دیدگاه‌های نزدیک و مشترکی دارند. در سازمان‌های بین‌المللی نیز همکاری بسیار نزدیکی میان ایران و مصر برقرار بوده است. جمهوری اسلامی ایران و مصر در نیویورک، وین و ژنو که مقر سازمان‌های بین‌المللی است، این ارتباط و هماهنگی نزدیک را حفظ کرده‌اند.
تمام این زمینه‌ها بستر لازم را فراهم کرده‌اند تا بتوانیم پرونده روابط را رو به جلو حرکت دهیم و با درک و فهم مشترک از اهمیت توسعه مناسبات، گام‌های مؤثری برداریم. به نظر می‌رسد در سایه افزایش رفت‌وآمدها و رایزنی‌ها، فضای مثبت و خوبی بین دو کشور شکل گرفته است. موانع کوچکی که وجود داشت، رفع شده و اکنون روابط بیش از گذشته توسعه یافته و رو به پیشرفت است.
دو طرف تا احیای کامل رابطه به معنای تبادل سفیر چقدر فاصله دارند؟ چرا این گام نهایی برداشته نمی‌شود و آیا پیش‌شرطی از سوی قاهره یا تهران مطرح شده است؟
به هر صورت، موضوع برقراری مجدد روابط کامل دیپلماتیک، حالا تبادل سفیر یا فعالیت سفارتخانه‌ها، حتماً نیاز به بسترسازی دارد و مقدماتی نیاز دارد.
مقدمات فنی یا سیاسی؟
هم فنی می‌تواند باشد، هم سیاسی. مهم این است که اراده دو کشور بر این قرار گرفته که ما گام به گام و با یک نقشه راه مورد توافق بتوانیم گام‌ها را رو به جلو برداریم.
به یک معنا شاید من به صراحت عرض بکنم عجله‌ای هم نداریم، چون بالاخره دو کشور چهل و شش یا هفت سال در وضعیت قطع رابطه بودند، ما نیاز داریم حتماً این بسترها را فراهم و یک پایه مستحکمی را برای روابط ایجاد بکنیم.
لذا در عین حالی که این مناسبات و رفت‌وآمدها و رایزنی‌ها به صورت منظم رو به جلو بوده، برای رابطه باید زمانی برسد که به هر صورت هم بسترش فراهم شده باشد، هم دو کشور به یک تصمیم مشترک برای این مرحله برسند که این را باید منتظر بمانیم تا زمان مناسب.
مصر مساعی جمیله خود را در روابط ایران و آژانس به کار گرفته‌است
کنجکاوی عمومی در همین چند ماه اخیر ایجاد شده درباره اینکه واقعاً مصر در بین مثلاً اختلافات میان جمهوری اسلامی ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی چه جایگاهی دارد؟ چه نقشی ایفا می‌کند؟ ما دائماً شاهد این هستیم که تماس‌های بین آقای عراقچی با همتای مصری صورت می‌گیرد و همینطور همتای مصری با مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی. چه انتظاری از قاهره در بین این همه کشوری که به هر حال اسامی‌شان به عنوان واسطه یا میانجی مطرح شده، داریم؟
روابط ایران با آژانس خوب و به صورت مستقیم است. ما سه دور گفت‌وگوهای فنی بین هیئت‌های جمهوری اسلامی ایران و هیئت آژانس برگزار کرده‌ایم که آخرین آن روز شنبه ۱۵ شهریور بود، که جناب آقای نجفی، نماینده جمهوری اسلامی ایران در مقر آژانس در وین، اعلام کرد دور سوم برگزار شده است.
اما به هر صورت، ما تعدادی کشورهای دوست داریم که این‌ها با این درک وضعیت باید کمک کنند که بحث امنیت و ثبات در منطقه به صورت کامل برقرار شود و مساعی جمیله خودشان را به کار می‌گیرند. نه فقط مصر، کشورهای دیگری هم هستند که می‌خواهند کمک کنند برای اینکه روابط یا مناسبات بین جمهوری اسلامی ایران و آژانس یا طرف‌های غربی دیگر را به نوعی بهتر کنند.
ما همواره از مساعی جمیله کشورهای دوست در منطقه استقبال کرده‌ایم و تشکر کرده‌ایم. خب، سابقه آن هم هست که در مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا، کشورهای منطقه نقش داشتند به عنوان واسطه و میانجی. لذا در این چارچوب است که مصر به عنوان کشوری فعال و موثر در منطقه و در عین حال با توجه به دیپلماسی فعالی که در سازمان‌های بین‌المللی دارد، ایفای نقش می‌کند. این نه مربوط به امروز، بلکه از گذشته‌هاست. مصر جزو فعال‌ترین کشورها در عرصه نهادهای منطقه‌ای و بین‌المللی است. لذا این مساعی جمیله را به کار می‌گیرد و می‌خواهد به بهبود وضعیت یا حل برخی سوءتفاهمات یا مشکلاتی که وجود دارد کمک کند. ما از اینکه کشورهای دوست بتوانند نقشی را ایفا کنند، استقبال می‌کنیم.
ایران و مصر در بسیاری از مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی، دیدگاه مشترک دارند
رابطه مصر و رژیم صهیونیستی رابطه خاصی است و مختصات ویژه خودش را دارد؛ حالا بخشی از آن به مسائل جغرافیایی مربوط است و بخشی دیگر به سابقه تاریخی که همه می‌دانیم. چقدر آنچه که در غزه می‌گذرد، موضوع و محور همکاری و اشتراک نظر بین جمهوری اسلامی ایران و مصر است؟
در دو سال گذشته، وضعیت بی‌سابقه‌ای در غزه حاکم است. درست است که تاریخ طولانی از بحران اشغال فلسطین در منطقه داریم، قریب به ۸ دهه؛ یعنی حدود ۸۰ سال که این بحران به عنوان طولانی‌ترین بحران سیاسی-امنیتی در نظام بین‌الملل مطرح است. با این حال، اتفاقاتی که در دو سال گذشته در صحنه غزه رخ داده، به ویژه جنایات بی‌سابقه رژیم صهیونیستی علیه ملت فلسطین در غزه و همچنین ادامه جنایات، توسعه‌طلبی و اشغالگری در کرانه باختری و وضعیت خاص قدس، تصویری را رقم زده که کشورهای منطقه، به ویژه کشورهای اسلامی، توانسته‌اند دیدگاه‌های بسیار نزدیکی به هم داشته باشند. جمهوری اسلامی ایران در دو سال گذشته با بسیاری از کشورهای منطقه رایزنی‌های مستمری داشته است برای کمک به خروج غزه از وضعیت بحرانی فعلی، توقف جنایات رژیم صهیونیستی، امدادرسانی و کمک‌رسانی و مواضع و موضوعات مختلف دیگر.
ایران در دو سال گذشته با بسیاری از کشورهای منطقه رایزنی‌های مستمری داشته است برای کمک به خروج غزه از وضعیت بحرانی فعلی، توقف جنایات رژیم صهیونیستی، امدادرسانی و کمک‌رسانی و مواضع و موضوعات مختلف دیگر. مصر به دلیل همجواری جغرافیایی با نوار غزه و سابقه نقش‌آفرینی در موضوع فلسطین، جزو کشورهایی بوده که هدف ما برای این رایزنی‌ها بوده است.
مصر نیز به دلیل همجواری جغرافیایی با نوار غزه و سابقه نقش‌آفرینی در موضوع فلسطین و بحران فلسطین، جزو کشورهایی بوده که هدف ما برای این رایزنی‌ها بوده است. به نظرم در دو سال گذشته کشورهای اسلامی توانسته‌اند به اجماع خوبی در مورد بحران غزه و جنگ علیه غزه برسند
مصر نیز به دلیل همجواری جغرافیایی با نوار غزه و سابقه نقش‌آفرینی در موضوع فلسطین و بحران فلسطین، جزو کشورهایی بوده که هدف ما برای این رایزنی‌ها بوده است. به نظرم در دو سال گذشته کشورهای اسلامی توانسته‌اند به اجماع خوبی در مورد بحران غزه و جنگ علیه غزه برسند که حتماً کمک می‌کند این اشتراک دیدگاه‌های دو کشور در موضوعات مختلفی که عرض کردم؛ مانند ضرورت توقف جنایات، ضرورت امدادرسانی و کمک‌رسانی، مخالفت با کوچ اجباری که یکی از موضوعات مهم در بحران فعلی فلسطین و غزه است، از جمله نقاط مشترکی است که میان ایران و مصر و تقریباً تمام ۵۳ عضو سازمان همکاری اسلامی وجود دارد.
این موضوع در بیانیه‌های نشست‌های اضطراری که در این دو سال در سطوح مختلف، چه در اجلاس‌های سران و چه در اجلاس‌های وزرای امور خارجه برگزار شده، به وضوح دیده می‌شود. همه این موارد جزو مواردی بوده که بدون کوچکترین اختلافی در بیانیه‌ها گنجانده شده و مورد اجماع قرار گرفته است.
لذا در بسیاری از مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی، ایران و مصر دارای دیدگاه مشترک هستند، از جمله در موضوع فلسطین و ضرورت کمک به مردم فلسطین و غزه و خروج غزه از وضعیت جنگ تحمیلی فعلی.