به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ رونمایی از نسخه چهارم نرم‌افزار «جامع‌الاحادیث» در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور، گام مهمی در مسیر پیوند علوم اسلامی و فناوری‌های روز و تحقق رسالت شیعه در حفظ و پژوهش حدیث است که با هدف ارتقای پژوهش‌های حدیثی و ارائه ابزارهای نوین، صبح امروز دوشنبه ۱۷ شهریور ۱۴۰۴ برگزار شد.
به گزارش خبرنگار ابنا، این مراسم مبارک که در آستانه ولادت پرخیر و برکت نبی مکرم اسلام (ص) و امام جعفر صادق (ع) برگزار گردید، با حضور پرشور جمعی از فضلا، اساتید، طلاب و پژوهشگران حوزه حدیث و علوم اسلامی، از جمله حضرت آیت‌الله اعرافی مدیر محترم حوزه‌های علمیه کشور، حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر بهرامی ریاست محترم مرکز تحقیقات کامپیوتری نور، حجت‌الاسلام و المسلمین آقای اوجاق‌نژاد تولیت محترم مسجد مقدس جمکران و آقازاده بزرگوار حضرت آیت‌الله العظمی صافی گلپایگانی (ره) و دیگر شخصیت‌های برجسته همراه بود. یاد و خاطره آیت‌الله العظمی صافی گلپایگانی که در سال ۱۳۹۰ بر بنر جامع‌الاحادیث بوسه زدند، گرامی داشته شد. همچنین این مراسم با یاد شهدا و امام شهدا برگزار شد.
حجت‌الاسلام و المسلمین آقای باشتنی، نماینده همکاران پروژه، در ابتدای سخنان خود، نرم‌افزار جامع‌الاحادیث ۴ را مجموعه‌ای جامع و دیجیتال از منابع حدیثی، همراه با ترجمه‌ها و شرح‌ها معرفی کرد. وی افزود که هدف اصلی از تولید و توسعه این نرم‌افزار و ارائه نسخه چهارم، ارتقای محتوایی و فنی، بهینه‌سازی قابلیت‌های پژوهشی و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و هوش مصنوعی است که خروجی آن، تسهیل و ارتقای پژوهش‌های حدیثی را در پی خواهد داشت. ایشان به پیشینه مرکز تحقیقات کامپیوتری نور در عرضه محصولات حدیثی از اوایل دهه ۷۰ اشاره کرد و بیان داشت که نسخه پیشین، جامع‌الاحادیث ۳.۵، شامل ۴۷ منبع حدیثی بود.
قابلیت‌ها و ویژگی‌های برجسته جامع‌الاحادیث ۴ که تحولی در پژوهش‌های حدیثی ایجاد کرده است، به شرح زیر است:
-
کتابخانه نرم‌افزار جامع و به‌روز:
این نسخه شامل ۷۴۲ عنوان کتاب و رساله در قالب ۱۶۵۵ جلد است که نسبت به نسخه ۳.۵، حدود ۳۰۰ عنوان کتاب به آن اضافه شده است. این منابع شامل کتب حدیثی شیعه (اعم از امامیه، اسماعیلیه، زیدیه) از قرن ۱ تا ۱۴، مصادر بحارالانوار (از جمله کتب فضائل و مناقب اهل سنت)، کتب شرح و ترجمه، برخی منابع علوم حدیثی (رجال، اصول رجال، سمانیه، غریب‌الحدیث) و کتب حدیثی معاصر می‌شوند. منابع به صورت موضوعی دسته‌بندی شده‌اند تا دسترسی پژوهشگران به آسانی صورت گیرد. -
کارپوشه فهرست احادیث پیشرفته:
شامل بالغ بر ۴۳۰ هزار حدیث از ۲۴۵ عنوان کتاب حدیثی است که هر حدیث دارای هویتی واحد و مستقل از ساختار کتاب، اما با حفظ ارتباط با منبع اصلی، است. -
گروه‌بندی و تخریج خودکار احادیث هم‌متن:
این قابلیت بی‌نظیر، احادیث هم‌متن (دارای شباهت لفظی بالا، معمولاً بیش از ۸۰ درصد) را به صورت خودکار تکرارگیری و گروه‌بندی می‌کند. با این فرایند، از ۴۳۰ هزار حدیث، حدود ۱۷ هزار گروه حدیثی با متون یکسان به دست می‌آید. این مزیت، جستجو را بهینه، تکرار را حذف، اطلاعات را غنی و بستر مناسبی را برای متحدیابی و منبع‌یابی دقیق احادیث فراهم می‌آورد. -
بازیابی مفهومی و موضوعی با هوش مصنوعی:
با استفاده از سرویس جستجوی معنایی مبتنی بر هوش مصنوعی که به صورت برخط عمل می‌کند، پژوهشگران می‌توانند احادیث را نه فقط بر اساس الفاظ، بلکه بر اساس مفهوم و موضوع بازیابی کنند. -
پرونده جامع حدیث:
برای هر ۴۳۴ هزار حدیث موجود در نرم‌افزار، یک پرونده مستقل شامل اطلاعات شناسنامه‌ای (متن، منبع، گوینده حدیث)، محتوایی (ترجمه و شرح حدیث) و اطلاعات سندی و رجالی (بر پایه داده‌های درایت‌نور) تشکیل شده است. -
تخریج ماشینی احادیث و ارائه گراف روابط:
پرونده حدیث شامل اطلاعات تحلیلی و داده‌کاوانه است که تخریج احادیث را بر اساس روابطی چون هم‌متن بودن، کل یا جزء بودن یک حدیث نسبت به دیگری، مشابهت لفظی و معنایی، و مأخذیابی ماشینی انجام می‌دهد. تخریج در این مرحله صرفاً ناظر به متن حدیث است و طرح‌های آتی مرکز، سند حدیث را نیز در برخواهد گرفت. همچنین، گراف روابط حدیثی، ساختار بصری ارتباط احادیث را نمایش می‌دهد. -
کارپوشه مقایسه منابع:
این قابلیت، امکان مقایسه دو یا چند منبع حدیثی را بر اساس روابط مشابهت (هم‌متن، جزء از کل، مشابه لفظی) فراهم می‌آورد و آمارهای مقایسه‌ای دقیق و همچنین امکان مشاهده احادیث مشترک را ارائه می‌دهد. -
فهرست تخصصی:
موجودیت‌های ارزشمند متن حدیثی مانند اسامی انبیا، ملائکه، مکان‌ها، زمان‌ها و وقایع، به صورت خودکار نشانه‌گذاری شده‌اند و امکان بازیابی تخصصی احادیث را فراهم می‌کنند. این شامل ۲۰ نمایه مهم از جمله اسامی پیامبران، راویان، و اعلام غیر راوی است.
حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر بهرامی، ریاست مرکز تحقیقات کامپیوتری نور، در سخنرانی خود به سه لایه فعالیت مرکز در حوزه علوم اسلامی دیجیتال اشاره کرد: دیجیتال‌سازی منابع حدیثی (که به بلوغ خوبی رسیده و شامل بیش از ۱۶۵۵ جلد کتاب است)، کارهای معنایی و برچسب‌گذاری (شامل استخراج احادیث و تشکیل پرونده حدیث) و نسل دوم و سوم علوم اسلامی دیجیتال که با ورود عمیق‌تر هوش مصنوعی و ظرفیت‌های آن، گام‌های بلندی برداشته است. ایشان به اهمیت این ابزارها در تحلیل‌های میدانی پژوهشگران و توانایی مقایسه دقیق متون حدیثی اشاره کرد و با ارائه آمارهایی از مقایسه کتاب‌هایی نظیر «دعائم الاسلام» با کتب اربعه، کاربردهای عملی نرم‌افزار را تبیین نمود. دکتر بهرامی همچنین از تولید نسخه سبک (۱۰۰ مگابایتی) از جامع‌الاحادیث ۴ برای کاربران آنلاین خبر داد و به خدمات این مرکز به حوزه‌های علمیه، از جمله دسترسی آسان طلاب به ۱۴ نرم‌افزار محوری اشاره کرد.
حضرت آیت‌الله اعرافی، مدیر حوزه‌های علمیه کشور، ضمن تبریک ایام ولادت نبی مکرم اسلام (ص) و امام جعفر صادق (ع)، از زحمات مرکز نور قدردانی کرد و آن را نهادی پیشگام و پیشران خواند که آفاق جدیدی را به روی حوزه گشوده است. ایشان با تأکید بر اهمیت هوش مصنوعی و فناوری‌های نوین برای حوزه علمیه، به بیم‌ها و امیدهای موجود در این مسیر اشاره کرد و خواستار آن شد که حوزه علمیه، در کنار استفاده از این فناوری‌ها، نقش خود را در:
۱. تولید نظریه، فقه، فلسفه و اخلاق هوش مصنوعی از منظر اسلامی ایفا کند.
۲. بهره‌گیری از هوش مصنوعی در فرایندهای پژوهشی و علمی حوزه (در علوم کلام، تفسیر، حدیث، فقه و منظومه‌های پنهان آن‌ها) و اشاعه علوم اسلامی.
۳. تحول در فرایندهای اداری و سازمانی حوزوی.
۴. ایفای نقش در جهت‌دهی اسناد و سیاست‌های هوش مصنوعی کشور را دنبال کند.
آیت‌الله اعرافی یادآور شد که در گذشته، بزرگان با مشقت فراوان میراث حدیثی را حفظ کردند و اکنون وظیفه حوزه است که با بهره‌گیری از دنیای جدید، آینده‌های تابناک‌تری را ترسیم کند. ایشان همچنین از تلاش‌های مرکز نور برای آزادسازی اطلاعات و گسترش دسترسی به این ابزارها قدردانی کرد.
این مراسم با ذکر صلوات بر محمد و آل محمد (ص) و دعای خیر برای پژوهشگران و محققان، با امید به آنکه این نرم‌افزار ارزشمند، منشأ خیر و برکت برای حوزه علمیه و جامعه اسلامی باشد، به پایان رسید.
..............................
پایان پیام/